تصور کنید امروز شما تصمیم می‌گیرید برای ملاقات یکی از دوستانتان که در بستر بیماری است، به منزلش بروید.
تصور کنید امروز شما تصمیم می‌گیرید برای ملاقات یکی از دوستانتان که در بستر بیماری است، به منزلش بروید. یک دسته گل زیبا، یک جعبه شیرینی و چند کمپوت هم تهیه می‌کنید و به عیادت او می‌روید. ساعتی بعد هنگام خروج از منزل دوست بیمارتان، متوجه می‌شوید او از حضور شما خرسند نشده است. علت چیست ؟ شاید ملاقات بیمار، آدابی داشته که شما رعایت نکرده‌اید. شاید ملاقات شما بیش از حد طولانی شده است! شاید دوستتان می‌خواست بخوابد و شما مزاحم خوابش شدید. شاید بیش از حد صحبت کرده‌اید. شاید زمان مناسبی برای ملاقات انتخاب نکرده‌اید. شاید جمله یا کلمه‌ای به زبان آوردید که باعث تکدر خاطر او شده است.
عیادت از بیمار آداب و رسومی دارد که اگر این آداب از سوی ملاقات کنندگان، رعایت نگردند، ممکن است در روحیه بیمار و روند بهبودی بیمار تأثیر منفی بگذارد. در این مقاله سعی شده دلایل، آداب و مقررات عیادت از بیماران بررسی شود.
همانطور که می‌دانیم، انسان موجودی اجتماعی است و بسیاری از فعالیت‌ها و مناسبات انسانی به صورت جمعی و گروهی صورت می‌پذیرند. در دین اسلام نیز به وحدت در بین مسلمین توصیه‌های زیادی شده است. از نماز جماعت گرفته تا شرکت در حج و سایر امور پسندیده. یکی دیگر از توصیه‌های دین اسلام که مورد تأکید اکثر پزشکان و جامعه‌شناسان و روان‌شناسان نیز است، عیادت از بیمار و تنها نگذاشتن فرد به هنگام بیماری است که نشان از جمعی بودن روحیات افراد در موقعیت‌ها و شرایط گوناگون دارد.
حضور دسته‌جمعی برای بیمار روحیه‌بخش استحضور دسته جمعی بر بالین بیمار (به شرط اینکه بیماریاش خیلی حاد نباشد یا ملاقات ممنوع نباشد) باعث میشود بیمار احساس کند به جمع تعلق دارد و از دیگران جدا نیست و این می‌تواند در روحیه بخشی به او مؤثر باشد و موجبات باز یافتن سلامتش را فراهم کند تا جایی که در بعضی روایات، عیادت از مؤمن بیمار را همردیف با زیارت خانه خدا ذکر کردهاند و اولیای اسلام در احادیث متعددی، این کار را به عنوان یکی از وظایف پسندیده اجتماعی به مسلمانان توصیه کردهاند.
در اشعار و متون کهن فارسی هم بارها از لذت عیادت توسط دوستان یاد شده و این بیت مشهور سعدی که «گر طبیبانه بیایی به سر بالینم به دو عالم ندهم لذت بیماری را» اشاره‌ای ظریف به همین مطلب دارد. اگر شما هم تجربه یک بیماری شدید یا یکبار بستری شدن را داشته باشید، حتماً میدانید که عیادت و ملاقات، به‌خصوص از جانب کسانی که دوستشان داریم و سایر نزدیکان، چه تأثیر انکارناپذیری بر روحیه بیمار دارد.
البته عیادت هم آداب و رسوم خاصی دارد که اگر درست اجرا نشوند، گاهی ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد و نه تنها در روحیه او تأثیر مثبت نداشته باشد، بلکه بیشتر باعث کسالت و افسردگی فرد بیمار شود. در واقع هدف از عیادت بیمار ایجاد بار روانی مثبت بر فضای اتاق بیمار و افکار مثبت در خود بیمار است و با این شیوه اندکی از تألمات روحی و حتی جسمانی فرد بیمار کاسته میشود. هرچند ذکر این نکته ضروری است که تأثیرات مثبت روانی و جسمانی عیادت از مریض، بسته به رعایت عوامل متعددی می‌باشد که در عین سادگی نقش بسیار مهمی در این فرآیند ایفا می‌کنند. دقت در انتخاب زمان مناسب، به کارگیری عبارات و ادبیات مناسب، نحوه روبه‌رو شدن با فرد بیمار و شیوه احوالپرسی از مواردی هستند که در روحیه فرد بیمار تأثیر داشته و آرامش روانی را به او باز می‌گردانند. یک ملاقات خوب و اصولی می‌تواند بیمار را از نظر روانی تقویت کند و باعث شود فرد، فرآیندهای شناختی مثل مهم بودن و با ارزش بودن، تنها نبودن را در ذهن خویش تقویت کند و از طریق تجسم‌سازی و تصویرپردازی مثبت، روند غلبه بر بیماری را تسریع و تسهیل کند. هیچکس نمیتواند انکار کند که ذهن انسان تا چه حد قدرتمند است و این ذهن قوی، در بسیاری از موارد می‌تواند روی جسم تأثیر مستقیم بگذارد. تأثیر مثبت ذهن روی جسم، مسلماً پیامد‌های خوشایندی برای بیمار خواهد داشت و راه رسیدن به قله‌های بهبودی را هموار می‌سازد. بنابراین بخش عمده‌ای از روند بهبود بیماری فرد بیمار، بستگی به میزان مقاومت و اراده روانی او دارد، چیزی که با حمایت اطرافیان تقویت میشود و هر قدر این حمایت منطقی و عاطفی‌تر باشد، مسلماً در روند بهبود شرایط بیمار تأثیر عمیق‌تر و جدی‌تری خواهد داشت.
حال که به ضرورت عیادت از بیمار پی بردیم، بهتر است با اصول و مقررات این مقوله نیز آشنا شویم؛ چرا که رعایت نکردن برخی نکات ساده و پیش پاا‌فتاده هنگام عیادت از مریض ممکن است نه تنها در روحیه بیمار اثر مطلوب نداشته باشد، بلکه باعث کسالت و دلسردی بیمار شود.
اصول یک عیادت اثرگذار و به یادماندنی1- انتخاب زمان مناسب: زمان مناسبی را برای عیادت از بیمار انتخاب کنید. صبح زود، هنگام ظهر یا اواخر شب، ساعات مناسبی برای عیادت نیستند. در واقع شما باید وقت خود را با بیمار تنظیم کنید و حق ندارید ساعات بیکاری خود را برای عیادت بیمار قرار دهید.
2- هماهنگ کردن با بیمار: قبل از اینکه به ملاقات فرد بیمار بروید، حتماً با او تماس بگیرید و از آمادگی‌اش برای پذیرفتن مهمان، مطلع شوید. گاهی اوقات ممکن است، ملاقات‌کنندگان دیگری در منزل وی حضور داشته باشند که با مراجعه سرزده شما، تعداد افراد بیش از حد زیاد شود و این برای بیمار خوشایند نیست یا شاید ممکن است بر اثر نوعی معالجه یا تزریق، دچار درد یا حالت خاص دیگری شده باشد و نخواهد کسی او را در این حالت ببیند و نکته آخر اینکه حداقل به خانواده او فرصت می‌دهید اتاق را مرتب کنند یا چای دم کنند!
3- رعایت بهداشت فردی: قبل از مراجعه به منزل بیمار، سعی کنید دوش بگیرید. لباس مرتب با رنگ شاد و تمیز بپوشید. تمیزی و مرتب بودن نشان از علاقه شما به فرد بیمار می‌باشد و او متوجه خواهد شد که برای دیدن او وقت گذاشته‌اید و به اجبار یا برای خالی نبودن عریضه نزد او نیامده‌اید. البته در استفاده از نوع عطر و ادکلن دقت کنید و حتی المقدور هنگام ملاقات بیمار، از عطر، ادکلن و مواد آرایشی استفاده نکنید.
4- تهیه هدیه: بهتر است دست خالی به عیادت بیمار نروید و یک کادوی معمولی نظیر یک شاخه گل، یک جعبه شیرینی یا کمی میوه تهیه کنید. گاهی اوقات تهیه یک مجله یا روزنامه هم ممکن است در تغییر روحیه بیمار مؤثر باشد. البته پژوهش‌ها نشان می‌دهند که خریدن گل و نگاه‌کردن به آن موجب برانگیخته شدن احساس شادی و آرامش و طراوت و مثبت‌اندیشی و دوری از غم و اندوه میشود. پروفسور جنت هاویلند جونز، روان‌شناس و استاد دانشگاه روگرز می‌گوید:« نقش گل در سلامت روانی افراد بسیار مهم است و فرد با تماشا کردن به گل و لذت بردن از طراوت، رنگ و عطر زیبای آن می‌تواند حالت روانی نامتعادل خود را تغییر دهد و به حالت طبیعی بازگردد، در واقع گل عاملی برای تعدیل رفتار در طول شبانه‌روز بوده و هر بار نگاه‌کردن به گل عاملی برای ایجاد اتصال عصبی مثبت در مغز است.» نتایج مطالعات زیادی رابطه میان هدیه‌دادن گل به بیماران و بهبود سلامت آنها را نشان داده است:گل و گیاه و حتی شاخه‌ای گل به سرعت می‌تواند روحیه بیمار را تغییر داده و او را شاد و هیجان‌زده کند. نشانه آن هم لبخند بیمار است و این نشانه بروز یک تغییر مثبت در روحیه است.
نگاه‌کردن به گل و گیاه بر رفتار و حالت روانی بیمار تأثیر مثبت دارد. بررسیها نشان داده است افرادی که در محیط اطرافشان گل و گیاه وجود دارد، دو تا چهار برابر آرام‌تر، مهربان‌تر و شادتر از دیگران ارزیابی شده‌اند و می‌توانند این حس را با رفتار مثبت خود به دیگران نیز منتقل کنند. پژوهشگران توصیه می‌کنند همواره یک شاخه گل یا یک گلدان کوچک گل در معرض دید بیمارتان قرار دهید. البته ذکر این نکته نیز ضروری است که ممکن است بیمار به گل حساسیت داشته باشد، بنابراین گل را در ابتدا دور از بیمار در محلی مناسب قرار دهید تا اگر حساسیت نداشت، اطرافیان بیمار محل مناسبی برای قرار دادن گل انتخاب کنند.
5- رعایت آداب ورود به یک مکان: قبل از ورود به اتاق حتماً در بزنید و آداب ورود به اتاق را رعایت کنید، حتی اگر بیمار از دوستان صمیمی شما باشد باز هم کسب اجازه و رعایت ادب ضروری است.
6- رعایت آداب معاشرت: بعد از ورود به اتاق با بیمار دست بدهید و او را بغل کنید. ( جز در مواردی که از نظر پزشکی امکان سرایت بیماری یا بدتر شدن حال بیمار وجود داشته باشد یا در مورد بیمارانی که جراحی‌های سنگینی انجام داده‌اند.) فاصله گرفتن از بیمار و ترس نابه‌جا از سرایت بیماری که مسری نیست، نوعی توهین محسوب میشود و ممکن است به بیمار بر بخورد.
7- احوالپرسی: پس از ورود به اتاق بیمار با او ارتباط برقرار کنید و حالش را بپرسید. برای احوالپرسی از بیمار می‌توان از همان جمله معمولی «حالت چه‌طوره؟» استفاده شود. حتی ادای این جمله با صدای محزون و بم کاری غلط است، چون ممکن است بیمار در آن لحظه واقعاً احساس خوبی داشته باشد، اما همین لحن او را به دنیای بیماری برگرداند. بنابر این بهتر است خیلی طبیعی با بیمار برخورد کنید و از گرفتن ژست‌های غمگین یا ترحم گونه بپرهیزید و حتی طوری وانمود کنید که گویی او بیمار نیست.
8- همراه بودن با بیمار: در طول مدت عیادت با بیمار همراه باشید و از پرداختن به تماشای تلویزیون یا پاسخ دادن به پیامک‌های موبایل تان یا هر کاری غیر از توجه به بیمار، خودداری کنید. البته اگر بیمار در حال تماشای برنامه مورد علاقه‌اش بود، شما هم با او همراهی کنید ولی صلاح نیست او را مجبور به تماشای برنامه مورد علاقه تان کنید.
9- انتخاب ادبیات گفتاری مناسب: در انتخاب موضوع صحبت و گفتار خود و نوع ادبیات گفتاری خود دقت کنید. از بلند صحبت کردن یا شوخی‌های نابه‌جا بپرهیزید. استفاده از کلمات منفی، صحبت از بیماری‌های دیگران، سؤال درباره میزان درد بیمار، انتقاد از سیستم دارو و درمان، پرسنل بیمارستان، هزینه‌های جاری درمان، تحمل سختی راه برای رسیدن به منزل بیمار، تقاضای توضیح درباره علائم بیماری یا ایراد و ابراز تردید درباره پزشک معالج یا نوع داروی مصرفی توسط فرد بیمار، گرانی و تورم و موضوعات ناخوشایند جامعه، می‌تواند بیمار را دچار رکود روانی کرده و فرایند بهبودی بیمار را دچار اختلال کند. در ضمن هیچگاه بیمار را سرزنش نکنید و اگر یک بی‌احتیاطی او را به این روز انداخته است، هرگز از آن موضوع حرفی به میان نیاورید.
10- ارسال امواج مثبت: شاد باشید و سعی کنید محتوای حرفهایتان نیز، مثبت باشد و از پیامهای ارتباطی امیدوارانه استفاده کنید. همدلی با بیمار در تخفیف رنج و ناراحتی‌های بیمار نقش مؤثری دارد و سبب میشود که او دوباره این را به خاطر بیاورد که دیگران هم مثل او به مشکلات جسمی دچار شده‌اند و می‌شوند و بیماری مختص او نیست. یاد کردن از افرادی که این بیماری را پشت سر گذاشته‌اند و درمان شده‌اند، نیز روحیه فرد را تقویت می‌کند. در مورد بیمارانی که باید طول درمان بیشتری را طی کنند، دعوت به صبر و بردباری نیز بسیار مفید است.
11- عدم اظهار فضل یا اظهار نظر‌های غیر منطقی: گاهی اوقات ممکن است شما مقاله یا کتابی در مورد بیماری او مطالعه کرده یا شاید از قبل اطلاعاتی در مورد این بیماری داشته باشید. این اطلاعات حتی اگر خیلی مفید و به روز هم باشند هرگز نباید بدون اجازه بیمار، شروع به صحبت در مورد آنها کرد. در واقع هنگام ارتباط با هر بیماری،کسب اجازه و رعایت انتخاب موضوع توسط بیمار یک اصل اخلاقی محسوب میشود. صحبت از کم و زیاد بودن دمای اطاق، نوع پوشش بیمار، نوع غذا و سایر توصیه‌های سنتی را نیز فراموش کنید.
12- مدیریت زمان: زمان را مدیریت کنید و سعی کنید ملاقات خود را بیش از حد طولانی نکنید. البته اگر بیمار اصرار به ادامه حضورتان داشت، حتماً نزد او بمانید.
13- رعایت حال بیمار: حتی المقدور از بردن کودکان یا افرادی که مریض هستند، نزد فرد بیمار خودداری کنید. کودکان علاوه بر اینکه ممکن است زودتر از بزرگسالان در معرض بیماری قرار بگیرند، عاملی برای بر هم زدن نظم و سکوت اتاق فرد بیمار شده و ممکن است در روحیه فرد بیمار تأثیر منفی بگذارند. بردن فرد بیمار هم به دلایل پزشکی و روانی چندان صحیح نیست.
14- انتخاب موضوعات مناسب: سعی کنید موضوعاتی را برای صحبت انتخاب کنید که خوشایند بیمار باشند. صحبت از حملات انتحاری، ترور، گرانی و تورم، افت تحصیلی و... در حضور بیمار جایز نیست. در واقع، مهم‌ترین نکته این است که موضوعات مورد علاقه بیمار (و نه موضوعات مطرح روز) در آن زمان مورد بحث قرار بگیرند.از بحث کردن با بیمار بپرهیزید و تا جایی که می‌توانید صحبت‌های او را بپذیرید و گفته هایش را تأیید کنید. بعد از بهبودی شما به اندازه کافی وقت، برای رد گفته‌هایش دارید!
15- درک شرایط بیمار: از بیمار انتظار پذیرایی یا برخورد گرم و صمیمی نداشته باشید و شرایط روحی و روانی او را درک کنید.
16- دعا برای سلامتی: در حضور بیمار برای سلامتی‌اش دعا کنید و از خدا بخواهید هر چه زود تر، سلامتی را به او بازگرداند.
ملاقات در بیمارستان
عیادت از بیمار در بیمارستان با منزل تفاوت‌های اساسی دارد که علاوه بر رعایت موارد بالا نیاز به دقت در برخی موارد خاص نیز دارد. از جمله مواردی که رعایت آنها در هنگام عیادت مریض در بیمارستان ضروری است، حاضر شدن در ساعات مخصوص ملاقات می‌باشد و شما نمی‌توانید هر زمان که اراده نمودید به ملاقات فرد بیمار بروید. نکته دیگر اینکه همه افراد عیادت‌کننده در همان ساعت خاص باید در بیمارستان حضور یابند و این ممکن است موجب ازدحام در اتاق بیمار شود. بنابراین رعایت نظم و سکوت با توجه به تعداد بالای عیادت‌کنندگان در بیمارستان ضروری است. همکاری با پرسنل بیمارستان و کادر درمان نیز از جمله مواردی است که رعایت آن در حین عیادت، مورد انتظار است.
دخالت نکردن در کار پرسنل بیمارستان را فراموش نکنید؛ حتی اگر خودتان پرستار یا پزشک هستید. اگر متوجه شده‌اید که چیزی به نفع بیمار نیست، باید به طور خصوصی در اتاق پرستاری و البته با کلامی مشورت‌گونه و پیشنهادی موضوع را مطرح کنید. از بردن کودکان به بیمارستان حتی المقدور خودداری کنید. هنگام صحبت با بیمار حواستان به مریض‌های تخت‌های اطراف نیز باشد و طوری صحبت کنید که مزاحمتی برای سایر بیماران به وجود نیاورید.
در ضمن توجه به سایر پیام‌ها و نکاتی که در راهرو‌های بیمارستان نصب شده، از ضروریات است. امید است با رعایت این نکات در هنگام عیادت از افراد بیمار، بتوانیم گامی کوچک در تسریع روند بهبودی‌شان برداریم.
عزيز دل برادر اين حرف ها مال قبل ترها بود الان براي ديدن يك مريض مستمند به كنار اتوبان ها وزير پل ها ميروند!!بله بابام جان 
خوووووووووووووب 