سیاسی کاری در موضوع واردات بنزين

در حالی به انتخابات مجلس نهم نزدیک میشویم که ادعای غیرکارشناسی واردات روزانه ۱۴ میلیون لیتر بنزین بدون درنظر گرفتن منافع ملی و آمارهای واقعی به محملی برای از دور خارج کردن رقیب در بازی انتخاباتی تبدیل شده و انتقادهای اساسی و ریشه‌ای به فراموشی سپرده شده است.

به گزارش فارس، این روزها با نزدیک شدن انتخابات مجلس نهم تب سیاست بالا گرفته است و بالا گرفتن این تب روی ضریب انصاف در اظهارنظرها و تحلیل‌های اقتصادی نیز تاثیر قابل اعتنایی گذاشته است. این تاثیر تا حدی است که در مواردی حتی تلاش می‌شود نقاط قوت به عنوان نقاط ضعف مورد هجمه قرار بگیرند تا این راهکار قدیمی سیاست یعنی پا گذاشتن روی اعتبار قبلیها برای بالا رفتن از پلکان قدرت دوباره و دوباره معنی شود.

 واقعیت آن است که هر دولت، نهاد یا مجموعه‌ای به اندازه‌ای نقاط ضعف دارد که بتوان برای رقابت انتخاباتی و رقابت بر سر قدرت روی آنها تکیه کرد. اما ظاهرا این در رفتار و ادبیات سیاسی ما تبدیل به یک عرف پذیرفته شده است که برای به زیر کشیدن رقیب به گونه‌ای رفتار کنیم که گویا هیچ نقطه قوتی در کارنامه او وجود ندارد و به همین دلیل هم تلاش میکنیم هر فعالیت مثبتی را هم لوث کنیم تا رقیب نتواند روی آن تکیه کند.

 با این وجود در بعضی موارد چنین کاری چنان با غلظت و حدت انجام میشود که حتی بر منافع کلان ملی و طرح‌هایی که از نظر ملی قابل اعتنا هستند نیز اثرات منفی قابل توجهی به جا می گذارد.

در زمان باقی مانده تا انتخابات مجلس در سال جاری نیز چنین مواردی به سادگی قابل مشاهده است چنانکه دولت فعلی خود را یک طرف انتخابات می داند و رقبا نیز برای پیروزی بر این طرف تلاش میکنند. این تلاش جایی به انحراف می رود که به جای نقاط ضعف واقعی سیاسی و اقتصادی نقاط قوت و فعالیت‌هایی که جنبه ملی دارند هدف قرار میگیرند تا به جای رقابت بر سر داشته‌ها و تواناییها، رقابت بر سر نداشته‌ها، نکرده‌ها و ناتوانیها در کشور شکل بگیرد.

هم از این رو است که ناگهان خبر واردات روزانه ۱۴ میلیون لیتر بنزین از قول نمایندگان فعلی مجلس تارکنشین رسانه‌ها میشود، بی توجه به اینکه آمار تولید و مصرف روزانه بنزین در کشور حتی امکان نزدیک شدن واردات کشور به این رقم را واقعی نشان نمیدهد.

پیش از این دور زدن تحریم بنزینی غرب علیه ایران یک نقطه مثبت در کارنامه دولت فعلی تلقی میشد که با تولید بنزین در پتروشیمیها و همچنین با از سرگیری سرمایه‌گذاریهای متوقف شده در عرصه تولید بنزین در کنار کاهش مصرف بنزین ناشی از اجرای هدفمندی یارانه‌ها به دست آمده است. در واقع هدف از این برنامه به خصوص تولید بنزین در پتروشیمی ها اجرای یک مانور علیه این تحریم و گرانفروشی ناشی از آن بود و اعلام خودکفایی در تولید بنزین در مقطعی هدفی جز منصفانه کردن قیمت بنزین ارائه شده توسط فروشندگان نداشت.

 با این حساب به نظر نمیرسد ایجاد مانور سیاسی و رسانه‌ای روی این مساله منصفانه یا لااقل ناشی از توجه به مسائل کلان ملی باشد. کما اینکه دولت فعلی قطعا نقاط ضعف زیادی در عرصه اقتصاد و حوزه صنعت نفت کشور دارد. حتی در همین مساله تولید بنزین نیز میتوان به مواردی از برنامه‌ریزی بدون دور اندیشی اشاره کرد.

واردات روزانه ۲ میلیون لیتر بنزین به کشور

واقعیت آن است که بر اساس آمار موجود در شرایط فعلی حدودا روزی ۲ میلیون لیتر بنزین وارد کشور می‌شود. این بنزین به سفارش پالایشگاه‌های خصوصی شده از جمله پالایشگاه اصفهان به منظور اکتان‌افزایی توسط شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی وارد و به آنها فروخته میشود.
در واقع واردات بنزین در حال حاضر توسط بخش خصوصی انجام میشود چنانکه براساس قانون بخش خصوصی از این به بعد اجازه واردات بنزین و دیگر فرآورده‌های نفتی را به کشور خواهد داشت.

از سوی دیگر۳ میلیون لیتر بنزین سوپر پالایشگاه آبادان از هفته دوم تیرماه به تولید کشور اضافه شد و ۲ میلیون لیتر بنزین سوپر پالایشگاه اراک با اکتان ۹۸ نیز ۲ هفته است که به صورت آزمایشی وارد مدار شده است و ظاهرا در آینده نزدیک به طور رسمی توسط مسئولین افتتاح خواهد شد.

بر پایه این گزارش به دلیل اینکه مصرف بنزین سوپر در کشور تنها ۲ میلیون لیتر در روز است و مازاد آن بر اساس روال تولید و توزیع بنزین در کشور، برای تبدیل به بنزین معمولی با نفتای سبک مخلوط میشود، ۳ میلیون لیتر نفتای سبک به عنوان ماده اولیه بنزین به ۵ میلیون لیتر بنزین سوپر آبادان و اراک اضافه میشود تا اکتان آن به اکتان بنزین معمولی برسد. با این ترتیب نسبت به سال گذشته ۸ میلیون لیتر به تولید بنزین معمولی کشور از این طریق افزوده شده است.

۱ میلیون لیتر MTBE و ۲ میلیون لیتر ریفورمیت تولیدی پتروشیمیها در سبد تولید بنزین

در عین حال شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی قراردادهای مدت‌داری یا بعضی مجتمع‌های پتروشیمی خصوصی برای تأمین ۲ میلیون لیتر ریفورمیت با اکتان بالا و ۱ میلیون لیتر MTBE که آن هم برای اکتان‌افزایی استفاده می شود دارد.

این میزان رفورمیت و MTBE با ۲ میلیون لیتر نفتای سبک مخلوط شده و ۵ میلیون لیتر بنزین معمولی از آن حاصل می شود.

بر این اساس از این دو منبع در مجموع نزدیک به ۱۳ میلیون لیتر در روز به میزان بنزین معمولی قابل مصرف در کشور اضافه می‌شود که البته به نظر میرسد بخش مربوط به پتروشیمیها با توجه به قراردادهای مدت‌دار پیش از این نیز در سبد تولید بنزین کشور وجود داشته‌ است.

قابل توجه است که بر اساس آمارها سال گذشته به طور میانگین روزانه ۱۰ میلیون لیتر بنزین وارد کشور شده است که احتساب بنزین تولیدی پتروشیمیها رقم آن به ۱۲ میلیون لیتر در روز می‌رسید.
در واقع نیمه اول سال گذشته واردات بیشتری انجام شد و در نیمه دوم سال با آغاز تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی، بنزین تولیدی این مجتمع‌ها بیشتر مورد استفاده قرار گرفت.

اگر بپذیریم که در سال جاری تا کنون قریب به ۱۰ میلیون لیتر بنزین به تولید بنزین کشور اضافه شده است و با نگاهی به متوسط مصرف بنزین در سال جاری و سال گذشته میتوان به صراحت تاکید کرد که آمار اعلام شده در خصوص واردات ۱۴ میلیون لیتر بنزین در روز نمیتواند به واقعیت نزدیک باشد.

اضافه شدن روزانه بیش از ۶ میلیون لیتر به تولید بنزین کشور تا پایان سال

با توجه به بهره‌برداری از اغلب پروژه‌های بهینه‌سازی و بنزین‌سازی در سال جاری و سال آینده در ۲ یا ۳ ماه آینده روزانه ۱.۵ میلیون لیتر بنزین سوپر از پالایشگاه آبادان و ۱.۵ میلیون لیتر بنزین سوپر از پالایشگاه اراک به تولید بنزین کشور اضافه می‌شود و با توجه به امکان مخلوط شدن آن با نفتا و تولید بنزین معمولی همه کمبود احتمالی بنزین سوپر در کشور مرتفع شده و نیاز کشور به واردات بنزین لااقل تا مدت زمان قابل توجهی کاملا از بین می رود.

در عین حال بنابر اعلام مسئولان تا دهه فجر سال جاری پروژه‌های جدید بنزین‌سازی تهران و لاوان به ترتیب با ظرفیت ۱.۳ و ۱.۸ میلیون لیتر در روز وارد مدار تولید می‌شود. نفت گاز این دو پالایشگاه نیز با استانداردهای یورو ۴ و یورو ۵ عرضه خواهد شد.

۷ میلیون لیتر در روز به تولید بنزین در سال آینده افزوده می شود

طرح‌های جدید بنزین سازی پالایشگاه‌های بندرعباس، تبریز و اصفهان نیز در ۳ ماهه نخست سال آینده به ترتیب با ظرفیت تولید روزانه ۳، ۱ و ۳ میلیون لیتر بنزین سوپر وارد مدار می شود.

از این میان طرح جدید بنزین سازی پالایشگاه اصفهان نیز در خرداد ماه سال آینده با ظرفیت ۳ میلیون لیتر بنزین سوپر در روز وارد مدار می شود و بر این اساس وابستگی این پالایشگاه به ۴ میلیون لیتر بنزین سوپر وارداتی که در حال حاضر از داخل و یا از طریق واردات تأمین می‌شود، از بین می‌رود. در واقع واردات بنزین سوپر به کشور اغلب برای اکتان‌افزایی بنزین تولیدی پالایشگاه اصفهان به کار می رود. در عین حال پالایشگاه‌های اصفهان و تهران از بنزین سوپر پالایشگاه اراک نیز برای اکتان افزایی استفاده می‌کنند.

راه‌اندازی طرح‌های بنزین‌سازی در غیاب صاحبان لیسانس

راه‌اندازی این طرح‌ها در حالی انجام می شود که فروشندگان لیسانس که اغلب ریشه اروپایی و آمریکایی دارند و بعضی فروشندگان اروپایی تجهیزات از جمله کمپرسورها و دیگر ادوات در راه‌اندازیها کمک نکرده و به تعهد خود در این زمینه عمل نکرده‌اند.

به گونه‌ای که صنعتگران و متخصصان داخلی در اراک، تهران، لاوان، بندرعباس، اصفهان و تبریز خود اقدام به راه‌اندازی و تست تجهیزات می‌کنند.

این در حالی است که فروشندگان لیسانس موظفند از اول تا پایان پروژه در آن حضور داشته باشند چرا که برای فروش این لیسانس تعهدات مالی در مورد آنها اجرایی شده و باید تولید استاندارد بر اساس لیسانس را تحویل دهند و در واقع بعضی تأخیرهای به وجود آمده در راه‌اندازی این پروژه‌ها را می توان ناشی از رفتار فروشندگان لیسانس و تجهیزات ارزیابی کرد.

فاصله تولید و مصرف بنزین در مهر ماه به صفر نزدیک می شود

بر اساس این گزارش نسبت به یکسال پیش تاکنون لااقل ۸ تا ۹ میلیون لیتر بنزین جدید تولید داخل به سبد مصرفی کشور اضافه شده است.

میانگین مصرف بنزین در سال جاری نیز بین ۵۵ تا ۵۸ میلیون لیتر در روز اعلام شده است و پیش بینی می شود مصرف بنزین در مهر‌ماه با توجه به پایان فصل سفرهای تابستانی رقم متوسط مصرف به حدود ۵۶ میلیون لیتر در روز برسد که در صورت تحقق چنین وعده‌ای مصرف بنزین با تولید داخل این فرآورده برابر خواهد شد.

چنانکه ۸ میلیون لیتر بنزین سوپر متشکل از ۱ میلیون لیتر MTBE و ۲ میلیون لیتر رفورمیت، ۳میلیون لیتر بنزین سوپر آبادان و ۲ میلیون لیتر بنزین جدید اراک لااقل با ۳ میلیون لیتر نفتای سبک مخلوط شده و ۱۱ میلیون لیتر بنزین معمولی قابل استفاده در کشور فراهم میشود. اگرچه با پذیرفتن اکتان پایین‌تر برای بنزین مصرفی که البته آلایندگی بیشتری را نیز شامل میشود امکانن اضافه کردن نفتای سبک بیشتری به بنزین سوپر تولیدی کشور نیز وجود دارد.

واردات بنزین؛ منطقه ممنوعه یا بهانه یک بازی انتخاباتی

گاهی از واردات بنزین به عنوان یک موضوع ممنوعه و یک نقطه ضعف یاد می شود و حتی رقم‌هایی در حد ۱۴ میلیون لیتر در روز که میزان متوسط واردات بنزین سال گذشته بوده است به عنوان رقم واردات بنزین مطرح می شود.

این در حالی است که در وهله اول تولید بنزین در پتروشیمیها و اعلام خودکفایی در پاسخ به تحریم و گرانفروشی ناشی از آن انجام شد و سید مسعود میرکاظمی وزیر وقت نفت خود درباره از سرگیری واردات بنزین و توقف تولید بنزین در اغلب پتروشیمی‌ها خبر داد.

حتی در صورت خودکفایی کامل در تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور نیز ممکن است در شرایط خاصی نیاز به واردات بنزین احساس شود. کما اینکه در حال حاضر نفتای سبک به عنوان ماده خام تولید بنزین با اکتان پایین صادر شده و در صورت نیاز بنزین سوپر برای اکتان افزایی محصولات بعضی پالایشگاه‌ها به کشور وارد می‌شود.

در حال حاضر اضافه نفت‌گاز تولیدی کشور به دلیل پر شدن همه مخازن ذخیره‌سازی در حال صادر شدن است اما ممکن است در زمستان به دلیل بالا رفتن مصرف گاز و نیاز نیروگاه‌ها نفت گاز به کشور وارد ‌شود. همین موضوع درباره مازاد نفتای سبک به عنوان پایه تولید بنزین معمولی و نفتای سنگین که از کشور صادر می‌شوند نیز صادق است.

به هر ترتیب زمانی که میزان مصرف با تولید داخل متفاوت است و در بازار بنزین دنیا نیز گرانفروشی غیر متعارف دیده نمی شود مشکلی برای واردات محدود بنزین وجود ندارد. کما اینکه در زمانی که سیاست نه چندان معقول احداث نکردن پالایشگاه‌‌های جدید در کشور توسط یکی از وزرای مشهور نفت کشور دنبال می شد ایرادی به واردات بنزین وارد نمی شد و برای محدود کردن مصرف نیز در طول سال‌های طولانی اقدان عملی یا برنامه‌ریزی قابل اجرا و عاقلانه‌ای انجام نشد.

با بهره‌برداری از پروژه‌های جدید بنزین سازی در کشور نیاز به واردات یا خریدن ریفورمیت از بعضی پتروشیمیهای خصوصی داخلی مرتفع می شود.

یک مشکل واقعی: بازار اشباع جهانی برای بنزین

بر اساس این گزارش با توجه به نمودارهای رشد تولید و مصرف بنزین به نظر می رسد با پایان این پروژه‌ها بنزین سوپر اضافه در کشور باید صادر شود چرا که نه در داخل مصرف می شود و نه مخازن کافی برای ذخیره‌سازی آن در کشور وجود دارد.

البته توجه به این نکته نیز ضروری است که در بازار دنیا بیشتر بنزین سوپر خریداری می‌شود چرا که بنزین معمولی ایران با استاندارد اروپا و حتی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس سازگار نیست کما اینکه در کشورهای عربی بنزین با اکتان بالای ۹۰ خریداری و مصرف می‌شود در حالی که اکتان فعلی بنزین تولیدی کشور به دلیل کمبود تولید ۸۷ است که با بالا رفتن تولید امکان بالا بردن آن تا ۸۸ فراهم میشود.

البته در صورتیکه قانون هدفمندسازی یارانه‌ها به طور کامل اجرا شده و قیمت بنزین از کنترل دولت خارج شود، قیمت بنزین شناور خواهد شد و بنزین با اکتان‌های مختلف با قیمت‌های متفاوت به فروش خواهد رسید.

بر این اساس با توجه به خروج ایران به عنوان خریدار از بازار جهانی بنزین و اشباع بازار جهانی این فرآورده، در صورت ورود ایران به عنوان یک صادر کننده به این بازار به خصوص بعد از به بهره‌برداری رسیدن پروژه‌های عظیم و متوقف مانده بنزین‌سازی مانند ستاره خلیج‌فارس و در صورتی که وضعیت رکود و بحران در اقتصاد جهان دنباله‌دار باشد قطعا به جای پرداختن به وارد شدن یا وارد نشدن بنزین باید برای بازاریابی و فروش به قیمت این حامل مهم انرژی تمهیدات جدی و گسترده‌ای اندیشیده شود.