سرویس اجتماعی ـ از همان آغاز که باب پرسش و پاسخهای یک کلمهای میان مجریان تلویزیونی و مهمانها باز شده بود، «خبرنگار» یکی از آن پرسشها بود که بیشتر پاسخهای جالبی هم از جانب مصاحبه شوندگان دریافت میکرد؛ پاسخهایی چون: «جنجال»، «حاشیه» و ... که گویا در ذهن بخشی از جامعه هم نهادینه شده است تا جایی که بیشتر تکذیبیههای مسئولین با قید خطای خبرنگار منتشر میشود و گاه به این اندازه هم محدود نشده و باید در انتظار پیامدهای بعدی باشیم!
نخست: چندی پیش که قرار شده بود، یکی از کارخانجات اقماری خودروسازی که محصول استاندارد تولید نمیکرد، تعطیل شود، هر روز یکی وااسفا سر میداد، چه نشستهاید که عدهای قرار است بیکار شوند و چه کسی پاسخگو خواهد بود؛ فارغ از اینکه بحث اصلا بر سر بیکار شدن هیچ کارگری نبود و تنها، اجازه فروش یک محصول خاص (با سن تقریبی نیم قرن) ملغی شده بود. چه بسا که جایگزین کردن آن با یک محصول جدید، راهکاری بود که هم خدا را خوش میآمد و هم خلق خدا را!
دوم: در حرفه خبرنگاری، نه ثبات معنا دارد و نه امنیت شغلی تعریف شده است. امکان دارد امروز که از تحریریه بیرون میروید، از فرط خستگی، کاغذهای روی میزتان را هم دسته بندی نکنید، به این امید که فردا با انرژی برخواهید گشت و اول نوشتههای پراکندهتان را مرتب خواهید کرد، اما یک تماس تلفنی، میتواند همه چیزهای روزمرهتان را به سرعت، رنگ گذشته بزند و شما بمانید و حسرت بحثهای خام و پخته در تحریریه!
به همین سادگی، شغلتان از دست رفته و از فردا باید بگردید به دنبال یک مطبوعه دیگر و تحریریه جدید؛ ماجرای خانه به دوشی برای کسی که دغدغه زندگی دارد؛ این تازه در حالی است که صورت خوش ماجرا رخ بدهد و...
واژه NEWS به معنای تازههاست که مفهوم خبر به آن داده شده است. البته به طور نمادین، میتوان حروف واژه خبر (NEWS) را مخفف شمال North، شرق East، غرب West و جنوب South دانست و معنای رویدادهای چهارسوی جهان در نظر گرفت.
ادامه: «خبر چیست؟» از آن دسته پرسشهایی است که همیشه بحث برانگیز بوده و پاسخهای بسیاری به خود دیده و ما هم بنا نداریم به آن پاسخ بدهیم، ولی آنچه روشن است، همه اساتید این رشته، معیارهایی برای درجه بندی اخبار قایل میشوند که «ارزشهای خبری» نام میگیرند و بر پایه این ارزشهاست که خبرنگاران تشخیص میدهند که چه خبری را باید گزارش کنند. در واقع ارزشهای خبری، بهانه خبری (News Peg) را به دست میدهند تا یک رویدادی منتشر شود.
و البته پر واضح است که یکی از این ارزشها، «تازگی رویداد» است که همان زمان وقوع معنا میدهد و حتما حق میدهید که درباره این مطلب قابل تأکید نخواهد بود، چرا که اگر قرار باشد همزمان با وقوع اتفاق بعدی، در این باره بنویسیم، ممکن است به طرفداری از کسی خوانده و یا حتی تعبیر به سیاه نمایی شود.
سرانجام: نه در موضعی هستیم که بتوانیم بحث حقوقی کنیم و نه میخواهیم که به نقد گذشته بپردازیم که تعطیلی فلان روزنامه یا مجله درست بوده یا نه و یا حق بهمان سایت فیلتر شدن بوده و یا ... .
تنها پرسشی داریم که مدتهاست ذهنمان را به خود مشغول کرده است؛ پرسشی که حتی نمیدانیم باید از که بپرسیم تا به جواب برسد و بهانهای شده برای نوشتن این نوشتار؛ پرسشی ساده که دغدغه بسیاری از خبرنگاران حوزههای گوناگون است که بیشتر در رسانههای غیر دولتی قلم میزنند و از روی علاقه یا اجبار، راهی جز نوشتن برای ارتزاق بلد نیستند و گاه ناخواسته نقش مسگری را ایفا میکنند که به جای آهنگر بلخی گردن زده میشود!
مگر نه اینکه وقتی در مجموعهای تخلف رخ دهد (مثلا اختلاس شود)، مدیران مجموعه از کار معلق میشوند و عوامل خطا کار به محاکمه میرسند و به کار کل مجموعه خلل وارد نمیشود و فعالیت آن متوقف نمیشود؟
و مگر نه اینکه بیکار شدن کارگران فلان کارخانه که جنس نامرغوب تولید میکند و یا کارمندان بهمان اداره که قرار است، منحل شود، مطلوب مقامات مسئول نیست؟ پس چرا گاه نشر یک خبر و یا حتی عنوان یک مطلب هم میتواند منجر به تعطیلی کل مجموعه رسانه شود؟
براستی، تفاوت شاغلین در این حرفه با دیگر کارمندان و کارگران در چیست که کسی نگران زندگیشان نمیشود؟