اروپا و آینده چینی آن

سال گذشته با اوج گرفتن بحران در اروپا، شاهد پیشرفت در مناسبات چین و اروپا بودیم که نکته مهمی را درباره همگرایی در حال شکل‌گیری میان این شرکای تجاری نشان می‌دهد. شیوع بحران اقتصادی در اروپا ـ که در سال 2009 منجر به کاهش تقاضا برای کالاهای چینی در منطقه یورو شد‌ ـ چین را به صرافت انداخت که برای نگه داشتن بازارهایش در اروپا، نیازمند تلاش بیشتری است و در نتیجه، این کشور در سال 2010 و 2011 شروع به سرمایه گذاری‌های اساسی در اروپا کرد تا سهمی در کاهش بحران بدهی‌ها در این منطقه داشته باشد.

به گزارش «تابناک»، در واقع سخنان مقامات چینی در سال‌های گذشته، همواره نشان دهنده این بوده که پکن از آینده اقتصادی اروپا به شدت نگران است؛ اما چین تا کجا آماده همکاری و همیاری با اروپا برای حل بحران بدهی‌هاست؟ رخدادهای اخیر نشان می‌دهد که این همیاری دارای نکات خاصی از دیدگاه چینی‌هاست.

بنا بر این گزارش، به تازگی رئیس بانک مرکزی چین اعلام کرده است که چین به خرید اوراق قرضه منطقه یورو ادامه می‌دهد و همچنین از طرح‌های صندوق بین‌المللی پول برای این منطقه حمایت می‌کند، ولی پیش شرط این امر را تحقق اصلاحات اقتصادی در این منطقه و اطمینان از بازگشت سرمایه‌اش دانسته است.

در این گزارش آمده است، استراتژی اقتصادی چین در منطقه یورو کمی پیچیده و محافظه‌کارانه به نظر می‌رسد. وقتی در سال ۲۰۱۰ یونان برای تأمین بدهی‌های دولتی، نیازمند سرمایه‌گذار خصوصی در این کشور بود، چین از دخالت در این کار خودداری کرد، در حالی که منابع وسیع مالی و ذخایر بزرگی برای این کار داشت؛ اما سرانجام یونان به سمت دریافت وام از صندوق بین المللی پول رفت و آشکارا وخامت اوضاع بحران در اروپا را به کل جهان نشان داد.

از سویی، تعهد چین به خرید اوراق قرضه در اسپانیا و سرمایه‌گذاری مالی در پرتغال نشان داده که این کشور از این امر آگاه است و ادامه بحران در اروپا اقتصاد جهانی و چین را در معرض خطر خواهد گذارد، ولی تا کنون حرکت‌های چین در عمل، بیش از یکسری اقدامات نمادین در این میان نبوده است.

در این باره باید گفت، این اقدامات نمادین، بیانگر آن است که چین بیش از آنکه دغدغه اولیه‌اش را حفظ و نجات اقتصادی اروپا قرار دهد، به دنبال رسیدن به یک فرصت استثنایی در اتحادیه اروپا و منطقه یوروست.

قراردادهای سرمایه‌گذاری چین در اروپا

در عمل، سرمایه‌گذاری‌های چین در اروپا از هنگامی آغاز می‌شود که مؤسسات رتبه بندی تجاری و اقتصادی اوراق قرضه بانک‌های یونان و دیگر دولت‌های مقروض منطقه یورو را تا حد کاغذ پاره تخفیف می‌دهند. زمانی که بحران اقتصادی اروپا به اوج می‌رسد و در نتیجه، صادرات چین به این منطقه گرانتر تمام می‌شود، همزمان مزیتی برای سرمایه گذاران چینی نیز فراهم می‌کند، زیرا پیش از بحران به دلیل حساسیت‌های سیاسی که در برخی کشورهای اروپایی بود، سرمایه‌گذاری بزرگ چین در این منطقه عملا ممکن نبود.

بر پایه تحقیقات مؤسسه هریتیج، در یک سال گذشته، سرمایه گذاری چین در اروپا به ۳۵ میلیارد دلار رسیده است. چین آشکارا خواهان بازارهای پرارزش‌تر در اروپاست و اکنون بسیاری از کشورهای اروپایی از حساسیت‌های گذشته دست برداشته و از بسیاری از مسائل درباره چین چشم‌پوشی می‌کنند.

بنا بر این گزارش، در سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ چین به ندرت درخواست کشورهای اروپایی برای سرمایه‌گذاری را رد کرده است. این امر منجر به آن شده که چین سهم مهمی در بازار‌ها و سهام مربوط به مخابرات، مسکن و کشتیرانی اروپا داشته باشد؛ برای نمونه، اکنون چین و فرانسه قراردادهایی به مبلغ ۲۲. ۸ میلیارد دلار امضا کرده‌اند که شامل همکاری‌هایی در خصوص خرید هواپیما، انرژی هسته‌ای و مخابرات می‌شود.

همچنین در ایتالیا چین چندین قرارداد سرمایه‌گذاری به امضا رسانده که بیشتر در حوزه انرژی است. در کنار آن قرار شده که بندر ناپل توسعه یابد تا صادرات چین به این کشور تسهیل شود. در پرتغال و ایرلند نیز قرارداد‌ها و سرمایه‌گذاری‌های مشابهی شده است.

قرارداهای مرتبط با بحران بدهی دولت‌ها

از سوی دیگر، هنوز دقیقا مشخص نیست کدام کشورهای اروپایی از سوی چین برای انتشار اوراق قرضه حمایت می‌شوند. مقامات و سرمایه‌گذاران چینی معمولا استراتژی‌های خود را پشت درهای بسته نگاه می‌دارند و کمتر در میان افکار عمومی آن را انتشار می‌دهند. همچنین این سرمایه گذاری‌ها بیشتر توسط واسطه‌هایی در لندن، هنگ کنگ و کارائیب صورت می‌گیرد که عامل اصلی ناآگاهی از این سرمایه‌گذاری‌هاست.

در سال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ قرار بود چین مجموعا چهارصد میلیون یورو در برنامه اوراق قرضه اسپانیا سرمایه گذاری کرده که به باور متخصصان، نشان دهنده عمق فاجعه اقتصادی در اروپا و حجم سرسام آور ذخایر و سرمایه‌های ارزی چین است.

همچنین در پاییز سال گذشته که اروپا برنامه تسهیلات مالی برای نجات اقتصادی را تصویب کرد، چین با بزرگترین ذخایر سرمایه‌ای نزدیک سه تریلیون دلار، عنوان کرد که ۲۵% این میزان را در اختیار اروپا قرار خواهد داد؛ یعنی چیزی نزدیک ۷۱۰ میلیارد دلار.‌‌ همان زمان چین اعلام کرد که شش میلیارد یورو از بدهی‌های اسپانیا را بازخرید می‌کند؛ اما هیچ‌گاه سرمایه گذاری چین به ۲۵% گفته شده نرسید.

نکته در اینجاست که این شش میلیارد یورو نیز، بر خلاف عدد و رقمش برای حل بحران اروپا مبلغ زیادی به شمار نمی‌آید، بلکه در واقع این رقم چیزی نزدیک ۶ درصد از مبلغ بسته نجات یونان، ۲ درصد از مجموع بدهی‌های اسپانیا و حدود ۰. ۳ درصد از ذخایر ارزی چین است.

اروپا و آینده چینی آن

کاملا مشخص است که همیاری چین در بحران اروپا از جنس نوع دوستانه نیست؛ همان گونه که هیچ گاه این گونه نبوده. آغاز بحران در اروپا، منجر به افزایش هزینه صادرات چین به این منطقه شده و در نتیجه، سیاست‌های ریاضت اقتصادی در اروپا اکنون تقاضا برای محصولات چینی را به حداقل رسانده است، حال آن که اروپا با حدود ۲۰% واردات از کل محصولات چین، بزرگ‌ترین بازار محصولات چینی به شمار می‌رود. این امر چین را اجبار به تقویت یورو می‌کند تا همچنان بتواند به صادرات به این منطقه ادامه دهد.

خرید اوراق قرضه در اروپا برای چین، شمشیر دو لبه است. بسیاری بر این باورند که چین خواهان سرمایه‌گذاری در اروپا و حفظ یوروست تا ذخایر دلار خود را تنوع بخشد، زیرا با کاهش ذخایر دلار، چین می‌تواند قدرت یوان را در برابر دلار همچنان نگه داشته و تقویت کند.

این دلیل ساده و اصلی سرمایه‌گذاری چین در اروپا و خرج ذخایر ارزی این کشور است. دلیل دوم این امر، سرمایه‌گذاری شدید چین در اروپا در پروژه‌های زیربنایی و با اهمیتی همچون مخابرات و انرژی است که در آینده چین را به یک سهامدار مهم در این پروژه‌ها در کشورهای اروپایی تبدیل خواهد کرد.

از سوی دیگر، همان گونه که گفته شد، چین در پی تقویت منطقه یورو برای نگاه داشتن بازار محصولات خود است تا بتواند از این راه، به رشد اقتصادی خود ادامه دهد. رکود اقتصادی در منطقه یورو و ادامه بحران برای تجار چینی بسیار ناخوشایند خواهد بود و منجر به ضعف یوان در برابر دلار در این منطقه می‌شود.

همه این مسائل این دیدگاه که چین یک شریک تجاری مسئولیت پذیر برای اروپاست، زیر سؤال می‌برد. از دیدگاه چینی، هر استراتژی و سیاستی یک خطر ضمنی نیز دارد و به همین دلیل است که معمولا چین از هر کاری یک مقدار اندک انجام می‌دهد.