اداره معاضدت کانون وکلای دادگستری که از سال ۱۳۱۶ راه اندازی شد یکی از زیرمجموعه‌های کانون وکلاست که با هدف کمک به طرفین محروم و بی بضاعت پرونده‌های قضایی تشکیل شد.
از این رو اقشار کم درآمد که توانایی مالی کافی برای استخدام وکیل و برخورداری از مساعدت و راهنمایی آن‌ها را در پرونده‌های قضایی ندارند می‌توانند با مراجعه به این اداره از حق برخورداری از وکیل رایگان بهره‌مند شوند. حال آن که این اداره با قدمتی در حدود ۷۵ سال متاسفانه به علت اطلاع رسانی ضعیف و ناآشنایی اغلب افراد جامعه با آن، تا چندی قبل کارکرد چندان قابل توجهی نداشته و به همین خاطر بسیاری از مراجعان دستگاه قضایی از دریافت خدمات وکیل رایگان محروم مانده اند. به منظور آشنایی مردم با فعالیت ها، خدمات و اهداف این اداره گفت: وگویی با دکتر محمدرضا کامیار – رئیس اداره معاضدت کانون وکلای دادگستری مرکز – انجام دادیم که می‌خوانید.
به عنوان نخستین سوال می‌خواستم بدانم معنی وکیل معاضدتی چیست و چه تفاوتی با وکیل تسخیری دارد؟
در ابتدا باید توضیح کوتاهی درباره داشتن وکیل در پرونده‌های قضایی بیان نمایم. در زمینه وکالت پرونده‌ها به دو دسته تقسیم میشوند؛ کیفری و حقوقی.
از سوی دیگر در قانون اساسی کشور ما، داشتن وکیل حقی است که برای تمام مردم به رسمیت شناخته شده و همه افراد حق دارند در تمام دادگاه‌ها و مراجع قضایی وکیل داشته باشند. اما از آنجا که خدمات وکیل رایگان نیست و وکلادر قبال کاری که انجام می‌دهند حق الوکاله دریافت می‌کنند پس همه افراد ممکن است بضاعت پرداخت حق الوکاله و در نتیجه استخدام وکیل را نداشته باشند. حال سوال اینجاست که تکلیف این افراد چیست؟ آیا به خاطر ناتوانی مالی باید از حق داشتن وکیل محروم بمانند؟
اینجاست که قانون به کمک آمده و حق داشتن وکیل رایگان را برای مردم قائل شده است. ضمن اینکه باید توجه داشت دو نوع وکیل رایگان داریم: ۱-وکیل تسخیری که در زمینه پرونده‌های کیفری فعالیت می‌کند یعنی برای یکسری جرایم مهم و سنگینی همانند قتل و آدم ربایی و... که طبق قانون نیز باید چنین دادگاه‌هایی با حضور وکیل برگزار شود، اگر فرد توانایی مالی نداشت دادگاه وکیل تسخیری برایش تعیین می‌کند. طبق قانون برای جرایمی که مجازات سنگینی همچون قصاص و یا حبس‌های بالای ۲۰ سال دارد دادگاه بدون حضور وکیل نمی‌تواند رسمیت پیدا کند بنابراین در این گونه موارد چنانچه فرد توانایی گرفتن وکیل را نداشته باشد دادگاه برای وی وکیل تسخیری تعیین می‌کند. در پرونده‌های کیفری که مجازات سبک دارند وکیل رایگان تعلق نمی‌گیرد. ۲- وکیل معاضدتی: در پرونده‌های حقوقی مثل کلاهبرداری، طلاق و... اگر فرد توان مالی برای استخدام وکیل و پرداخت حق الوکاله نداشته باشد می‌تواند با مراجعه به اداره معاضدت وکیل رایگان بگیرد.
آیا هر شخصی که پرونده قضایی داشته باشد می‌تواند با مراجعه به اداره معاضدت تقاضای وکیل رایگان کند؟ ضمن اینکه شرایط دریافت وکیل رایگان چیست؟
خیر. برای این کار شروطی لازم است. ۱- اثبات اینکه فرد بضاعت مالی برای گرفتن وکیل ندارد.
البته لازم به ذکر است تعیین بضاعت افراد در کشور ما کار دشواری است و ابزار دقیقی برای دستیابی به میزان دارایی افراد در دست نیست. با این حال قانون سه راه مشخص کرده است. نخست مجموعه دادگستری است. یعنی اگر کسی که به دادگستری مراجعه کرده و از پرداخت هزینه دادرسی ناتوان بوده و تقاضای اعسار داده باشد یک دلیل برای بی بضاعتی فرد تلقی میشود. پس اداره ما هم آن را می‌پذیرد. مرحله بعد گواهی چند شاهد است که با قسم یاد کردن به خداوند متعال تایید می‌کنند فرد مورد نظر بضاعت مالی ندارد. مرحله آخر نیز وکیل تعیین شده است که با توجه به آشنایی با مشکلات موکل و بررسی وضعیت مالی اش تایید می‌کند وی توانایی مالی ندارد.
۲- موضوع دعوا با اساس باشد. این بدان معناست که وقتی فردی به اداره معاضدت مراجعه نموده و تقاضای وکیل می‌کند کارشناسان با بررسی پرونده اش مشخص می‌کنند آیا موضوع مورد اختلاف و طرح پرونده قضایی، پایه و اساس دارد یا خیر؛ چرا که برخی افراد مواردی را مطرح می‌کنند که به هیچ عنوان قابل دفاع و رسیدن به نتیجه نیست. در واقع فقط وقت تلف کردن و صرف هزینه و انرژی است. به عنوان مثال صاحبخانه‌ای که مستاجرش قرارداد یک ساله دارد نمی‌تواند قبل از موعد سررسید قرارداد، برای دریافت حکم تخلیه به دادگاه مراجعه کند چرا که طرح دعوای او سرانجامی نخواهد داشت. پس اداره معاضدت به اینگونه شکایت‌ها ترتیب اثر نداده و وکیلی هم اختصاص نمی‌دهد.
آیا وکـــلای معاضدتی حق الزحمه یا حق الوکاله‌ای دریافت می‌کنند؟ اگر دستمزدی می‌گیرند به چه میزان و از سوی چه کسی پرداخت میشود؟
حق الزحمه وکیل رایگان یا معاضدتی در دو شکل بررسی میشود: ۱- در صورتی که پرونده به نفع موکل پایان یابد. ۲- پرونده به ضرر موکل تمام شود.
در مورد نخست چنانچه پرونده به نفع موکل پایان پذیرد و به عبارتی وکیل برنده شود دادگاه فرد محکوم را به پرداخت حق الوکاله وکیل رایگان نیز محکوم می‌کند که حق الوکاله ۵ درصد از حکم صادره است. یعنی اگر فردی به پرداخت ۲۰ میلیون تومان محکوم شود حق وکیل یک میلیون تومان خواهد شد که باید بپردازد. از این حق الوکاله دریافتی ۲۰ درصد آن سهم کانون وکلااست. اما متاسفانه باید گفت: در عمل اکثر این قبیل وکلابه حق الوکاله شان نمی‌رسند چرا که یا بسیاری از پرونده‌ها به علت آن که غیرمالی و خانوادگی است در مرحله رسیدگی و قبل از صدور حکم به سازش منجر میشود یا در پرونده‌هایی که حکم صادر میشود محکومان مدعی میشوند توانایی پرداخت این پول را ندارند.
اما در پرونده‌هایی که به ضرر موکل تمام شود هیچ حق الوکاله‌ای به وکیل تعلق نمی‌گیرد.
ظرفیت پذیرش اداره معاضدت چقدر است و چه پرونده‌هایی بیشتر مطرح است؟
متاسفانه هنوز بسیاری از مردم با وظایف و خدمات این اداره آشنایی ندارند که علت نیز اطلاع رسانی ناکافی است چرا که اطلاع رسانی در طول این سال‌ها به شکل لازم صورت نگرفته و مردم از حقوق مسلم خود برای تحقق عدالت که همانا بهره مندی از وکیل رایگان است بی اطلاع مانده اند.
اداره معاضدت کانون وکلانیز در سال، توانایی خدمت رسانی به ۳۰ هزار پرونده را دارد، اما در حال حاضر تنها ۳ هزار پرونده در این اداره مطرح میشود. وکلای ما نیز که همگی از وکلای پایه یک دادگستری هستند تمام وظایف یک وکیل شخصی را انجام می‌دهند تنها با این تفاوت که حق الوکاله از موکل خود نمی‌گیرند.
در حال حاضر نیز بیشترین مراجعات مربوط به دعاوی خانوادگی است که به طور معمول از هر ۱۰ پرونده ۷ پرونده مربوط به طلاق، مهریه و حضانت فرزند است.
آیا وکلای رایگان به همان میزان که در پرونده‌های غیررایگان تلاش می‌کنند برای احقاق حق افراد بی بضاعت نیز تلاش می‌کنند؟
خدمت کانون وکلابه مردم یک عمل انسان دوستانه است. برای بسیاری از وکلا، انگیزه‌های مادی، ملاک تلاش برای احقاق حق موکل نیست زیرا در برخی پرونده‌ها حتی شاهد بوده ایم که وکیل برای رفت و آمد، پول تمبر، هزینه کارشناس و سایر هزینه‌های دادرسی از جیب خود نیز خرج کرده و همه مخارجی که به عهده موکل بوده را پرداخته است بنابراین وکلابه وظیفه انسانی و شغلی خود پایبند بوده و تفاوتی در این زمینه قائل نمی‌شوند. هر چند که همیشه استثنا هم وجود دارد، اما در بیشتر پرونده‌ها اصل بر حق طلبی و انسان دوستی است.
آیا حوزه فعالیت اداره معاضدت محدود به تهران است یا در شهرستان‌ها هم فعالیت دارد؟
این وظیفه کانون وکلاست که در حوزه فعالیت هر مرکز، اداره معاضدت نیز داشته باشند. کانون وکلاباید در هر استانی که ۶۰ وکیل داشته باشد به شکل مستقل کانون وکلاراه اندازی کند.
در حال حاضر ۲۲ کانون وکلای دادگستری مستقل داریم که این کانون‌ها موظف هستند در حوزه فعالیت خودشان وکیل معاضدتی به متقاضیان معرفی کنند، اما متاسفانه این خدمات درحال حاضر تنها در استان‌های تهران، آذربایجان و فارس ارائه میشود و کانون وکلای مرکز یعنی استان تهران به استان‌های هرمزگان، سیستان، سمنان و یزد نیز خدمات می‌دهد. هر چند هنوز این خدمات سازمان یافته نیست و اداره مشخصی در این استان‌ها وجود ندارد. به عبارتی تقاضای درخواست وکیل از این استان‌ها به تهران می‌آید و پیگیری میشود.
آیا دستگاه قضا با وکلاهمکاری لازم را دارد؟
یکی از مشکلات مهم و قابل بررسی کانون وکلا، همکاری نکردن برخی قضات و گاه سخت گیری‌های آن‌ها در رسیدگی به پرونده هاست. وکلای معاضدتی ما رایگان هستند یعنی به دلیل این که حق الوکاله نمی‌گیرند درآمدی نیز از این قبیل پرونده‌ها ندارند. ما نیز با ارائه نامه‌ای به دادگاه این موضوع را تایید می‌کنیم. اما متاسفانه در برخی موارد مشاهده میشود که قضات با اصرار بر پرداخت مالیات، باطل کردن تمبر و تحمیل سایر هزینه‌ها برای وکلامشکلاتی ایجاد می‌کنند.
به عبارتی برخی قضات ما را به عنوان همکارشان تلقی نمیکنند.
از سوی دیگر وکلای ما هرروزه در اقدامی خیرخواهانه و اختیاری در مجتمع‌های قضایی حضور پیدا کرده و به مردم مشاوره می‌دهند که طبق قانون وظیفه‌ای در این باره ندارند. اما این اقدام را گامی در جهت کمک به مراجعه کنندگان و راهی برای کاهش اطاله دادرسی تلقی می‌کنند ولی متاسفانه از سوی مراجع قضایی هیچ امکانات مناسبی در اختیارشان قرار داده نمیشود و شان وکلارا حفظ نمیکنند.
اختصاص اتاقی مناسب در شان وکیل، در اختیار قرار دادن امکانات اولیه و رفتار توام با احترام بدیهی‌ترین نکاتی است که باید رعایت شود، اما متاسفانه همکاران ما از آن‌ها محروم هستند.
آیا آماری از تعداد مراجعه کنندگان به این اداره وجود دارد؟
از آنجا که بنده به تازگی ریاست این اداره را پذیرفته ام آمار سه ماهه گذشته را جمع آوری کرده ایم. در این مدت حدود هزار و ۸۰۰ نفر به اداره معاضدت مراجعه کرده اند که از این تعداد آمار مردان بیشتر از زنان بوده است. در این میان ۳۵۰ نفر تقاضای تعیین وکیل داشتند و بقیه مربوط به درخواست مشاوره حقوقی بوده است. برای ۱۵۰ پرونده نیز وکیل معرفی شده، اما بقیه به علت تکمیل نشدن پرونده‌ها یا بی اساس بودن دعاوی تقاضایشان رد شده است.
در پایان بار دیگر یادآور میشوم وظیفه اصلی اداره معاضدت، تعیین وکیل برای نیازمندانی است که حق شان ضایع شده است و ما نمی‌خواهیم به خاطر ناتوانی مالی حق مسلم آن‌ها که داشتن وکیل برای رسیدن به حق قانونی و انسانی است ضایع شود.
منبع: ایران
من از طرف یکی از کارگرهای پروژه البرز کرج تهدید به مرگ شدم احتیاج به وکیل دارم ولی پولی برای وکیل ندارم بدم آیا میشه یک وکیل رایگان برام پیدا کنید که وکالتم را به عهده بگیره 
