طی هفته های اخیر، بحث درباره احتمال حصول توافق نهایی میان دولت ترکیه و کردهای این کشور، شدت زیادی گرفته؛ تا آنجا که گفته می شود همزمان با نوروز، قرار است عبدالله اوجالان با انتشار پیامی آتش بس با دولت ترکیه را اعلام کند. اما شواهد نشانگر آن است که این طرح صلح نه حاصل مثبت اندیشی دولتمردان ترکیه، بلکه نتیجه اقتضائاتی است که شرایط منطقه بر آن ها تحمیل کرده است.
به گزارش «تابناک»، قدری گورسل، تحلیلگر ترک سایت «المانیتور» در مطلبی که در این زمینه منتشر کرده می نویسد آشتی با جنبش سیاسی کردها و حل و فصل مسئله کردهای ترکیه، اقدامی نیست که اردوغان با رغبت آن را انتخاب کرده باشد؛ بلکه حاصل مجموعه ای از عوامل داخلی و خارجی است.
در این مطلب آمده است:
آنچه نیاز به این ابتکار صلح را برای اردوغان به وجود آورده، بیش از هر چیز نتیجه سیاست های غلط دولت عدالت و توسعه در مسئله سوریه و کردهاست. در حقیقت، فارغ از جنبه های اخلاقی مثبت فرایند صلح، این اقدام به مثابه یک بده بستان میان اردوغان و جنبش کردی بوده که در وهله اول، در ازای دادن امتیازاتی به کردها، از آن ها می خواهد از قانون اساسی جدید طرح شده توسط عدالت و توسعه که مبتنی بر اختیارات فزاینده ریاست جمهوری است حمایت کنند.
اما این تنها بعد ماجرا نیست. به عبارت دیگر، فارغ از محاسبات سیاسی داخلی، اردوغان و حزبش از موضوع مصالحه با کردها به منظور کاستن از حجم تهدیدات خارجی علیه ترکیه استفاده می کنند. در توضیح این موضوع، باید به پیشینه امر نگاهی انداخت.
از تابستان سال 2011، آنکارا مبارزه خود با گروه «پ ک ک» را در همه جبهه ها به سطحی بی سابقه افزایش داد. در همین زمان و از سوی دیگر، دولت آنکارا سیاست خود در قبال سوریه را بر مبنای برانداختن اسد و روی کار آوردن «دولتی برادر» به رهبری اخوان المسلمین در این کشور قرار داد. این امر، دو اثر «بومرنگی» منفی برای خود ترکیه داشت.
اولین اثر بومرنگی این بود که کسانی که سیاست حزب عدالت و توسعه در قبال سوریه را تنظیم کردند، این نگرانی و بدبینی را در کشورهای همسایه به وجود آوردند که ترکیه به عنوان رقیبی برای آن ها، منافع حیاتیشان را مورد تهدید قرار می دهد. از سوی دیگر، این سیاست ها «پ ک ک» را نیز به سطح رقبای منطقه ای ترکیه ارتقا داد.
آنکارا به جز ارسال مستقیم نیروی نظامی برای براندازی اسد، هرگونه اقدام ممکن را علیه دولت سوریه انجام داد. به همین دلیل بود که ایران، متحد نزدیک سوریه، نسبت به اقدامات ترکیه احساس تهدید کرد. آنکارا از اپوزیسیون سنی در عراق و نیز کردهای عراق حمایت کرد. سیاست های سنی مآبانه آنکارا در منطقه، با واکنش محور تهران- بغداد- دمشق مواجه شد.
در همین حال، آنکارا تهاجم همه جانبه ای را علیه «پ ک ک» آغاز کرد که طی آن هزاران نفر به اتهام همکاری با این گروه و حمایت از تروریسم بازداشت شدند.
نتیجه مستقیم این اقدامات ترکیه و نبرد همزمان با سوریه و کردها، هماهنگ شدن همه شاخه های نظامی وابسته به «پ ک ک» و انجام عملیات مشترک علیه ترکیه بود. این امر، تهدیدی جدی را متوجه امنیت ملی ترکیه نمود که نخستین نشانه های آن در تشدید اقدامات ترویستی در این کشور در تابستان 2012 نمود پیدا کرد. همین موضوع، انگیزه ای شد تا ترکیه درصدد عادی سازی روابط با «پ ک ک» برآید.
اما دومین اثر بومرنگی، منطقه ای شدن موضوع کردهای ترکیه بود که تا حد زیادی نتیجه حمایت ترکیه از شورشیان سوری بود. دلیل اصلی تضعیف کنترل سوریه بر مناطق مرزی خود با ترکیه، حمایت های مستقیم و غیرمستقیم آنکارا از گروهای شورشی در این مناطق بود.
در این شرایط، کردهای ساکن در مناطق مرزی سوریه با ترکیه، از فرصت بهره بردند و در تابستان 2012، یکی پس از دیگری کنترل مناطق خود را به دست گرفته و اعلام خودمختاری کردند. این حقیقت که دولت سوریه خود بخشی از مناطق کردنشین را رها کرد، تغییر چندانی در اصل ماجرا ایجاد نمی کند.
در این میان، هرچند اصل موضوع خودمختاری کردها نیز مورد رضایت ترکیه نبود، اما ظهور «حزب اتحاد دموکراتیک» (PYD) که شاخه سوری «پ ک ک» به شمار می رود و خود را به عنوان قدرتمندترین سازمان کردی در سوریه مطرح کرد، امری بود که آنکارا به هیچ وجه نمی توانست با آن کنار بیاید.
فارغ از حضور «پ ک ک» در شمال عراق، ایجاد یک منطقه خودمختار متخاصم دیگر در سوریه که «پ ک ک» می تواند به آسانی و بدون مانع از آن استفاده کند، به معنای محاصره شدن ترکیه توسط یک هلال کردی بود که از شرق مدیترانه شروع شده و تا مرزهای ایران ادامه پیدا می کند.
به این نحو بود که موضوع کردهای ترکیه جنبه منطقه ای به خود گرفت. در این میان، هرگونه مداخله ترکیه برای از میان بردن خودمختاری کردها، می توانست این موضوع را به مسئله ای بین المللی تبدیل کند.
بر این اساس، در شرایط حاضر، ترکیه از یک سو برای محافظت از خود در مقابل پویش های آسیب رسان منطقه ای شدن و از سوی دیگر به منظور خارج کردن «پ ک ک» از صف مخالفان منطقه ای خود، چاره ا جز صلح با کردهای ترکیه ندارد. در غیر این صورت، جنگی خونین انتظار ترکیه را می کشد که این بار، شمار تلفات آن نسبت به درگیری های پیشین میان کردها و ترکیه به مراتب بیشتر خواهد بود.
