حفر بیش از ۶ هزار چاه مجاز و ۱۸ هزار چاه غیرمجاز برای توسعه کشاورزی و صنعت منطقه، ساخت ۱۷ سد و مطالعه برای ساخت ۴۰ سد دیگر باعث شد که از حدود ۱۴سال پیش آب دریاچه ارومیه رفته رفته کم شود؛ به طوری‌که در حال حاضر این دریاچه با کاهش ۸۰ درصدی حجم آب و خشکی ۶۰ درصدی روبه‌رو است.
به گزارش دنیای اقتصاد، وضع این دریاچه در شرایطی است که برخی از کارشناسان معتقدند برای نجات آن به ۳۰میلیارد مترمکعب آب نیاز است و دریافت این حجم قابل توجه آب با اعتبارات چندمیلیاردی و اقدامات کوتاه مدت محقق نمی‌شود. البته این تنها بحران دریاچه نیست، چرا که به گفته برخی از کارشناسان مسیر و جهت آب دریاچه ارومیه بر اثر توسعه بی رویه و حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز تغییر کرده و برخلاف گذشته که آب شیرین از سوی دشت‌ها و رودها به دریاچه وارد می‌شد، اکنون در جهت عکس آن عمل می‌کند؛ یعنی آب شور دریاچه به سمت دشت‌ها و چاه‌ها در حال پیشروی است.
در پرونده «بحران در آب و خاک» هفته‌نامه تجارت فردا، پرویز کردوانی، بنیانگذار دانشگاه ارومیه از جمله کارشناسانی است که با هشدار نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه پیشنهاد می‌کند: «این دریاچه به پارک گیاهی و حیوانی تبدیل شود.» وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه خوب‌شدنی نیست، می‌گوید: «می توان از وضع فعلی به بهترین نحو استفاده کرد. با توجه به اینکه آب از زیر دریاچه به سمت آب‌های زیرزمینی و دشت‌های اطراف خود جریان دارد، نباید به دریاچه آب جاری سازند و حتی باید از ورود هرزآب‌ها هم به دریاچه جلوگیری کنند، تا کاملا خشک شود.» کردوانی همچنین معتقد است که این دریاچه حداکثر هفت تا هشت میلیارد تن نمک دارد که برای مصارف مختلف به ویژه برای صنعت نفت و پتروشیمی می‌توان از آن استفاده کرد.
۱۹راهکار اولویتداراین اظهارات در حالی مطرح می‌شود که وزیر نیرو در گفت‌وگویی که دو روز پیش در یک برنامه تلویزیونی داشته با اشاره به تشکیل کارگروه نجات دریاچه ارومیه، گفته است: برای نجات دریاچه ارومیه ۴۳راهکار تایید و ۱۹راهکار دارای اولویت شناخته شد.
به گفته حمید چیت چیان، از راهکارهای اولویت‌دار می‌توان اجرای پروژه انتقال آب از جنوب دریاچه در دو سال آینده، آغاز مطالعات انتقال آب از دریای خزر و تکمیل در ۶ ماه، لایروبی رودخانه‌هایی که به دریاچه ارومیه می‌رسند، برداشت موانع ورودی آب، توقف توسعه کشاورزی در حوضه، توقف سدهای در دست مطالعه در حوضه دریاچه ارومیه، بازنگری در اجرای سدهای در حال احداث و مطالعه در مورد تاثیر جاده شهید کلانتری در دریاچه ارومیه، انتقال آب از رود ارس و... اشاره کرد. وی افزود: در صورتی‌که بتوانیم منابع کافی در بودجه سال ۹۳ و سال‌های آینده برای نجات دریاچه ارومیه تعریف کنیم، امید می‌رود در حدود چهار تا پنج سال آینده روند دریاچه را تغییر دهیم که البته برای احیای آن نیاز به زمان بیشتری است.
اینکه راهکارهای وزارت نیرو تا چه میزان در احیای دریاچه ارومیه موثر است یا اینکه باید از این حوزه استفاده‌های دیگری شود، محور گفت‌وگو «دنیای اقتصاد» با برخی از کارشناسان است.
احیای دریاچه زمان بر استمحمدرضا عطارزاده، معاون اسبق آب و آبفای وزارت نیرو با اشاره به راهکارهای مختلفی که برای احیای دریاچه ارومیه از سوی وزارت نیرو اعلام شده است، گفت: انتقال آب از جنوب دریاچه یا رود ارس از جمله راهکارهای وزارت نیرو برای نجات دریاچه ارومیه است؛ اما این راهها غیر از اینکه زمان بر است به راحتی هم امکان اجرایی شدن ندارد.
طرح کوچک کردن دریاچهوی در پاسخ به این سوال که آیا این نظر که باید دریاچه ارومیه را به حال خود رها و آن منطقه را به اکوسیستم گیاهی و حیوانی تبدیل کرد، قبول دارید؟ گفت: به نظر من، باید با محصور کردن دریاچه، عمق آب را افزایش داد. در واقع وزارت نیرو باید طرح کوچک کردن دریاچه را در دستور کار قرار دهد و تالاب‌های اطراف دریاچه را احیا کند.
عطارزاده با بیان اینکه با کوچک شدن دریاچه می‌توان پوشش گیاهی متناسب با شرایط آب و هوایی منطقه را در اطراف دریاچه ایجاد کرد، گفت: البته این کار باید به گونه‌ای انجام شود که اگر تغییر اقلیم در منطقه داشتیم دچار مشکل نشویم. وی در پاسخ به سوال دیگری که آیا می‌توان از نمک مازاد دریاچه برای مصارف صنعتی استفاده کرد، گفت: در آن منطقه بیشتر کریستال‌های نمکی وجود دارد که به راحتی قابل بهره برداری نیست.
محمدحسین کریمی‌پور، رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق بازرگانی ایران در مورد راهکارهای مختلفی که برای احیای دریاچه ارومیه یا استفاده از آن حوضه برای پوشش گیاهی و حیوانی می‌گوید: پیچیدگی این راهها آنقدر زیاد است که به راحتی نمی‌توان در مورد آنها اظهارنظر کرد.
وی با بیان اینکه راه‌‌‌های وزارت نیرو فرمول محکمی نیست که بتواند ۱۰۰درصد برای احیای دریاچه ارومیه مورد استفاده قرار گیرد، گفت: همه کارشناسان معتقدند که دلیل خشک شدن دریاچه ارومیه مداخله انسانی است. وی با توضیح دلایل خشک شدن این دریاچه گفت: دریاچه ارومیه دو ورودی آب داشت که یکی از آن بارش‌های سالانه است که به طور مستقیم به این حوضه وارد می‌شود و دیگر روان آب‌های اطراف دریاچه بود. کریمی پور با بیان اینکه در سه دهه گذشته با ساخت سدهای مختلف جلوی ورود روان آب‌ها به دریاچه گرفته شد، گفت: در سال‌های گذشته همچنین آنقدر با حفر چاه‌های مختلف برداشت بی رویه از آب‌های شیرین صورت گرفته که جریان آب شور دریاچه به سمت دشت‌ها و چاه‌ها در حال پیشروی است.
رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی اتاق بازرگانی ایران پیشنهاد تبدیل دریاچه ارومیه به پارک گیاهی و حیوانی را یک پیشنهاد رادیکالی دانست و گفت: پذیرفتن خشک شدن دریاچه ارومیه بسیار خطرناک است و مطرح شدن این پیشنهادها نشان می‌دهد که متخصصان و مسوولان هنوز عمق فاجعه ارومیه را به خوبی درک نکرده‌اند.
بسته‌های جبرانی برای کشاورزانکریمیپور افزود: نجات دریاچه ارومیه نیازمند یک عزم ملی است و باید برداشت‌های غیرمجاز و مطالعه ساخت‌های سدهای جدید در این منطقه را متوقف کرد. وی ادامه داد: با اجرای این راهها ممکن است که کشاورزان منطقه آسیب ببینند، بنابراین باید با تصویب بسته‌های جبرانی برای کشاورزان یا تغییر کشت محصولات مشکلات آنها را نیز حل کرد.
وی با بیان اینکه هنوز یک عزم ملی برای نجات دریاچه ارومیه شکل نگرفته است، گفت: نشانه این موضوع هم این است که آب منطقه‌ای بستن چاه‌های غیرمجاز را به طور جدی پیگیری نمی کند.
وی در پاسخ به این سوال که مکانیزم دولت برای حل دریاچه ارومیه چه باید باشد، گفت: باید یک مسوول عالی رتبه مسوول نجات دریاچه ارومیه باشد و از جانب رییس جمهور اختیار داشته باشد، تا مصوبات لازم برای نجات دریاچه ارومیه را پیگیری و اجرا کند.
