مذاكرات جامع بين ايران و گروه 5+1 فردا سه‌شنبه در وين برگزار مي‌شود، اين در حالي است كه سه ماه از زمان توافق ژنو كه سوم آذرماه به دست آمد مي‌گذرد، بر اساس اين توافق شش ماهه، طرفين مذاكره‌كننده يكديگر را به برداشتن گام‌هايي موظف كردند.
به گزارش تهران امروز، در طول اين مدت ايران اقدامات اعتمادساز مورد توافق را يكي پس از ديگري برداشت و گروه 5+1 نيز در همين راستا برخي از تحريم‌هاي موجود را به حالت تعليق درآورد. با توجه به اينكه مذاكرات جامع،اقدامي جهت نهايي كردن توافقات حاصل شده ژنو خواهد بود،
به نظر مي‌رسد با توجه به موضع‌گيري‌هاي جديد طرف آمريكايي مذاكرات درباره موضوعات غيرمرتبطي چون موشك‌هاي بالستيك، بحث حقوق بشر در ايران و دخالت در مسائل مربوط به سياست داخلي ايران،كه پس از حصول توافق ادامه داشته است مذاكرات جامع مذاكرات دشواري براي هفت كشور شركت‌كننده در مذاكرات باشد.اقدامي كه در صورت پيشروي منجر به برداشته شدن تمركز گروه‌هاي مذاكره‌كننده از مسئله هستهاي ايران خواهد شد.
كارشناسان در اين گزارش معتقدند در صورتي اين دور از مذاكرات مي‌تواند عنوان جامع داشته باشد و شائبه ادامه مذاكرات قبلي يا طولاني شدن روند مذاكرات را از خود دور كند كه ايران در آن به سه دستاورد برسد.به رسميت شناخته شدن حق غني‌سازي به شكلي كاملا شفاف،برداشته شدن تحريم‌هاي ايران و همچنين مشخص كردن زمان دقيق لغو تحريم‌هاي يكجانبه و مورد سوم خارج شدن پرونده ايران از شوراي امنيت با مشخص كردن زمان دقيق براي رسيدن به اين هدف.به نظر مي‌رسد در صورت فراهم نشدن چنين شرايطي ادامه مذاكرات تنها به پيش كشيده شدن موضوعات نامرتبط و افتادن در دور باطل مذاكره براي مذاكره خواهد انجاميد.
درباره چه چيزهايي مذاكره نكنيمگرچه تمركز ايران برآنچه كه مي‌خواهد به دست بياورد موضوع مهمي است اما با توجه به شرايط ايجاد شده به نظر مي‌رسد تيم مذاكره‌كننده ايراني در اين دور از مذاكرات برخي پرهيزها را بايد مدنظر داشته باشند.به اعتقاد حشمت‌الله فلاحت‌پيشه كارشناس مسائل سياسي «در مذاكرات جامع اينكه ايران وارد چه موضوعاتي شود،مطرح نيست،تيم مذاكره‌كننده ايراني بايد درباره اينكه وارد چه موضوعاتي نشود، هوشيار باشد.يعني اينگونه به نظر مي‌رسد كه با توجه به موضوعاتي كه بخصوص آمريكايي‌ها درباره موضوعاتي همچون حقوق بشر،موشك‌هاي بالستيك و دخالت در امور داخلي ايران مطرح كرده‌اند تيم ايران بايد مصمم باشد كه مذاكرات را چه در متن، چه در حاشيه و چه در ديدارهاي دوجانبه در مسير اصلي خود نگه دارد و وارد بحث درباره موضوعاتي غير از موضوع هستهاي نشود.»
حركت در يك مسير با آينده مشخص
با توجه به اينكه موضوعات غيرهسته‌اي كه در فاصله توافق ژنو تاكنون مطرح شده نه تنها مورد پذيرش ايران نبوده است و تنها از جانب آمريكايي‌ها مطرح شده، فلاحت‌پيشه در اين باره مي‌گويد: اين موضوعات براي دنيا نيز دغدغه نيست و موضوعيت ندارد،تيم ايراني بايد توجه داشته باشد در مسيري كه براساس ماموريتي كه در داخل براي تيم طراحي شده است،حركت كند.اين مسيري است كه آينده مشخصي را براي مذاكرات ترسيم مي‌كند و براساس آن، پايان دادن به تحريم‌هاي ايران،به رسميت شناخته شدن حقوق هستهاي و حق غني‌سازي تداوم مي‌يابد.» به اعتقاد اين كارشناس مسائل سياسي، مذاكرات با آينده مبهم ماموريت ايران نيست.
در مذاكرات نهايي مانع تراشي بيشتري وجود دارديكي ديگر از نكات مدنظر كارشناسان در روند مذاكرات جامع نيز توجه به گام‌به‌گام بودن اين دور از مذاكرات است،يعني به ازاي هرگامي كه ايران برمي دارد طرف مقابل نيز خود را ملزم به اين كار كند و به‌گونه‌اي نباشد كه ايران هزينه توافق را بپردازد.
فلاحت‌پيشه معتقد است «گرچه در كل توافق شش ماهه ژنو قابل پذيرش بوده است اما بايد در نظر گرفت كه اين دور از مذاكرات با مانع‌تراشي بيشتري مواجه خواهد بود،اما آنچه مهم است اين است كه از بين شش كشور مذاكره‌كننده با ايران اين تنها آمريكاست كه تا به حال مدام موضع‌گيري كرده،بيانيه داده يا تهديد كرده و دست به اقدامات مختلف زده است.»
ايران از شكاف 5+1 استفاده كندهجوم شركت‌هاي اروپايي و كشورهاي شرق آسيا براي تجارت با ايران يكي از نشانه‌هاي تنها ماندن سياست آمريكايي‌ها در قبال ايران است،حشمت‌الله فلاحت‌پيشه مي‌گويد: «اينكه تنها آمريكايي‌ها درباره موضوع هستهاي موضع‌گيري داشته‌اند نشان‌دهنده وجود يك شكاف جدي در گروه 5+1 در قبال ايران است و همچنين اكنون رويكرد تقابلي و انتقادي در قبال ايران در ميان اعضاي غيرآمريكايي تعديل شده و جاي خود را به رويكرد تعاملي داده است كه اگر ايران بتواند از اين شكاف استفاده كند مي‌تواند از آن به عنوان يك نقطه قوت استفاده كند.» در همين راستا يكي ديگر از مهم‌ترين نقاط قوت ايران برخورداري از پشتوانه قوي مذاكراتي و حمايت‌هاي داخلي به‌رغم وجود برخي اختلاف نظرهاست.
پرهيز از واژگان مبهماز آنجا كه پس از توافق ژنو استفاده از واژگان مبهم باعث ايجاد شبهه در خواسته اصلي طرف ايراني مبني بر پذيرش حق غني‌سازي از سوي 5+1 شد، كارشناسان معتقدند در اين دور از مذاكرات تيم ايران بايد با دقت بيشتري با اين مسئله برخورد كند. محمد حسن آصفري، عضو كميسيون امنيت ملي مجلس شوراي مي‌گويد: «از زمان توافق اوليه مشخص شد كه آمريكايي‌ها قابل اعتماد نيستند و از واژگاني كه در توافق آمده بود به سود خود استفاده كردند،بنابراين در اين دور از مذاكرات بايد از استفاده از واژه‌هاي دوپهلو خودداري شود و هرآنچه به عنوان توافق در نظرگرفته مي‌شود بايد بسيار شفاف باشد و از اصول بازي برد - برد پيروي كند.»
توافق را نامحدود نگذاريم
يكي ديگر از موضوعاتي كه تاكنون براي ايران دردسر‌ساز بوده است، محدود نكردن مذاكرات و در اين دور محدود نكردن گام‌هاي مذاكره است. به اعتقاد آصفري «نامحدود گذاشتن توافق اوليه مورد قبول نيست،اينكه همزمان با گام اول و بدون پايان دادن به مراحل مورد توافق آن گام‌هاي بعدي شروع شود بناي سوءاستفاده را مي‌گذارد،لذا بايد گام‌هاي بعدي دقيقا تعريف شود.»
چيزي از قلم نيفتد
موضوع ديگري كه از نگاه كارشناسان مهم است توجه به همه ابعاد خواسته‌هاي ايران در اين دور از مذاكرات است كه بر مبناي آن علاوه بر كارشناسان سياسي و ديپلمات‌ها كارشناسان فني نيز بايد تيم را همراهي كنند،محمد‌صالح‌جوكار عضو كميسيون امنيت ملي دراين باره معتقد است: «تيم مذاكره‌كننده ايراني بايد هوشياري كاملي را در اين مذاكرات داشته باشد چرا كه در مذاكرات گام نهايي نبايد موضوعي از قلم بيفتد ضمن اينكه تك تك بندهايي كه مورد بررسي قرار مي‌گيرد مي‌تواند براي ايران ايجاد تكليف كند به همين دليل بايد از حضور كارشناسان فني در اين زمينه بهره ببريم.» به اعتقاد جوكار ازآنجا كه ايران در اين دور ازمذاكرات در موضع برتر قرار دارد و نه تنها خواسته‌هاي ايران حقوقي است بلكه تحريم‌هاي اعمال شده غيرقانوني است از سوي ديگر ايران مي‌تواند تحريم‌هاي يكجانبه از سوي آمريكا را از راه تعامل با ساير كشورها برطرف كند و همه اين موضوعات باعث مي‌شود ايران با قدرت تمام در مذاكرات حاضر شود و بتواند جلوي زياده‌خواهي طرف مقابل را بگيرد و از هيچ يك از حقوق خود كوتاه نيايد.
بهانه دست 5+1 نداده ايمحسن بهشتي‌پور، كارشناس مسائل سياسي درباره تاثير اقدامات اعتمادساز ايران مي‌گويد: «قرار است يوكيا آمانو مديركل سازمان انرژي اتمي اوايل اسفند گزارش آژانس را به شوراي حكام بدهد كه به نظر مي‌رسد با توجه به اقدامات ايران گزارش خوبي در اين باره ارائه دهد. اما آنچه در حال حاضر مطرح است اين است كه بر اساس رويكرد تيم مذاكره‌كننده ايران تلاش كرده است هيچ بهانه‌اي دست كشورهاي 5+1 ندهد تا بتواند در مقابل به اهداف خود برسد.بهشتي‌پور با اشاره به اينكه بحث‌هاي مطرح شده درباره موشك‌هاي بالستيك و حقوق بشر تنها اقداماتي تبليغاتي است كه رسانه‌هاي غرب تلاش مي‌كنند آن را پررنگ كنند، مي‌گويد: «نبايد به اين صحبت‌ها اهميت بدهيم وتيم مذاكره‌كننده ايران با توجه به عملكردي كه داشته است و با تكيه به پشتوانه مردمي خود تنها كافي است با اقتدار در اين مذاكرات حاضر شود و مذاكرات جامع را كه قرار است به بحث درباره جزئيات توافق اوليه ژنو بپردازد به درستي پيش ببرد.به اعتقاد بهشتي‌پور ايران بايد در اين راستا تلاش كند به اهدافي چون مشخص شدن زمان دقيق برداشته شدن تحريم‌ها برسد.
فصل جداكننده مذاكرات جامعبا توجه به اينكه ايران و گروه 5+1 قبل از پايان توافق شش ماهه اوليه مذاكره برسر گام نهايي را شروع كرده‌اند،ممكن است تداخل گام‌ها مسئله‌ساز شود.محمدحسن آصفري در پاسخ به اينكه ايران در مذاكرات جامع بايد به چه دستاوردهايي برسد تا شائبه ادامه دار شدن مذاكرات يا خروج از روند مذاكرات پيش نيايد مي‌گويد: «5+1 اگر مي‌خواهد غني‌سازي را به رسميت بشناسد بايد درگام اول مشخص شود. تيم ما مذاكره مي‌كند تا اعتماد‌سازي كند اما اگر اين حق به صورت شفاف به رسميت شناخته نشود ادامه مذاكرات مورد قبول نيست.»موضوع ديگر تحريم‌هاست. به اعتقاد آصفري«تحريم‌ها بايد كنار گذاشته شود يا اينكه اعلام شود دقيقا تا چه زماني ادامه خواهد داشت و همين‌گونه كه يكجانبه اعمال شده‌اند بايد يكجانبه نيز برداشته شود.» زمان‌بندي درباره خروج پرونده هستهاي ايران از شوراي امنيت يكي ديگر از موضوعاتي است كه به اعتقاد اين عضو كميسيون امنيت ملي در صورت عملي شدن، مذاكرات جامع را عيني خواهد كرد.
