«اچ آی وی» همان «ایدز» نیست

نخستین مورد ثبت شده ابتلا به ویروس HIV در ایران مربوط به سال 1366 است؛ زمانی که یک کودک شش ساله هموفیلی از خون های ارسالی فرانسه استفاده کرد و اولین بیمار HIV ایران نام گرفت، این خون های آلوده البته زندگی بسیاری دیگر را هم جهنم کرد.

به گزارش ایرنا، پس از آن بود که در میان غفلت و انکار مسئولان، آمار مبتلایان HIV رشد کرد؛ گرچه در ابتدا مهمترین عامل انتقال ویروس، فرآورده های خونی آلوده بود اما در ادامه، تزریق با سرنگ آلوده جای آن را گرفت و به اولین علت شیوع بیماری تبدیل شد.

ابتلا به ویروس HIV علت های مختلفی دارد که شامل تزریق با سرنگ آلوده، رابطه جنسی، انتقال از مادر به نوزاد و فرآورده های خونی است.

الگوی شیوع ویروس HIV اما در سال های اخیر دچار تغییرات جدیدی شده و به گفته علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت، 'اکنون اعتیاد تزریقی 40 درصد، تماس جنسی40 درصد و انتقال از طریق مادر به فرزند چهار درصد موارد ایدز را به خود اختصاص می دهند.'

*پنهانی شدن عامل انتقال و سخت شدن شناسایی مبتلایان

به اعتقاد کارشناس مسئول ایدز معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه، میزان ابتلا به بیماری HIV از راه رابطه جنسی در حال افزایش است زیرا اکثر معتادان مبتلا، متاهل هستند.
علی کماسی در گفت وگو با خبرنگار ایرنا می گوید: این موضوع نگرانی ها را افزایش داده است زیرا افرادی که از طریق تماس جنسی به ایدز مبتلا می شوند، در دسترس نیستند و کنترل آنان بسیار سخت است، ضمن اینکه نتیجه آن تشدید انتقال بیماری از مادران مبتلا به نوزادان است.

پنهانی شدن مسیر انتقال، کار مسئولان مبارزه به بیماری HIV را بشدت سخت و پیچیده کرده زیرا به گفته کماسی، مهمترین اقدام در کنترل بیماری HIV شناسایی مبتلایان است.

یکی از راهکارهای مقابله با انتقال خاموش ویروس HIV، توزیع گسترده و رایگان لوازم کاهش آسیب در بین مبتلایان است که به گفته کماسی، این کار در همه مراکز درمانی و مشاوره ای استان به صورت رایگان صورت می گیرد.

** HIV همان ایدز نیست

در نظر بخش زیادی از مردم، بیماری HIV همان ایدز است و هیچ راه درمانی هم ندارد اما واقعیت این است که این 2 متفاوت هستند.

مسئول بخش بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می گوید: فردی که مبتلا به ویروس HIV می شود گاه 10 تا 15 سال با بیماری ایدز فاصله دارد و در صورتی که برای درمان خود اقدام نکند، وارد مرحله نهایی سرنوشت این بیماری یعنی ایدز می شود و دیگر درمان در باره او معنا ندارند.

دکتر حسین بیگلری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه می کند که اما 'اگر بیماری فرد مبتلا سریع تشخیص داده و وارد مرحله درمان شود، با مصرف داروهای ضدویروسی می تواند همانند یک فرد سالم حتی تا 60 سال هم زندگی باکیفیتی داشته باشد؛ ضمن اینکه روند درمان، بار ویروسی را آنقدر کاهش می دهد که امکان انتقال بیماری به دیگران بشدت کاهش می یابد.'

* آمارها چه می گویند؟

کارشناس مسئول ایدز معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: تخمین ما این است که بیش از 10 هزار بیمار آلوده به HIV در استان وجود داشته باشد.

به گفته او در بیش از 2 دهه ای که روند شناسایی مبتلایان HIV آغاز شده، تاکنون سه هزار و 500 بیمار در استان شناسایی شده که البته یک هزار و 200 نفر آنان فوت کرده اند؛ یعنی بیشتر از یک سوم.

طبق آمار کماسی، دو هزار و 300 بیمار HIV استان شناسایی شده اند و هنوز هویت حدود 80 درصد از سایر مبتلایان ناشناخته است.

آنچنان که علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزیر بهداشت 15 آذر در همایش روز جهانی ایدز اعلام کرد، 30 هزار و 183 نفر در ایران مبتلا به HIV هستند و 2 برابر این آمار هم از بیماری خود اطلاع ندارند.

* خود را به خواب زده بودیم

دهه 70 خود را به خواب زده بودیم تا اینکه اولین دیده وری HIV در سال 75 انجام شد و تازه در آنجا به این آتش زیر خاکستر پی بردیم.

این را کارشناس مسئول ایدز و بیماری های آمیزشی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می گوید و اضافه می کند: الگوی انتقال بیماری در این استان مشابه الگوی کشوری است؛ یعنی اعتیاد تزریقی و تماس جنسی بیشترین عامل انتقال ویروس HIV است.

بنابر اظهارات کماسی، البته آمار رشد بیماری در استان نسبت به دهه 80 کمتر شده و هر سال نسبت به سال پیش از آن هم کاهش یافته طوری که طی چهار سال اخیر حدود 400 بیمار مبتلا به HIV شناسایی شده است.

* علائم بیماری و راه تشخیص

تب، خستگی، درد عضلات، درد مفاصل و ورم غدد لنفاوی، گلودرد و سردرد، راش های پوستی، تهوع، استفراغ و اسهال، کاهش وزن، پنومونی یا ذات الریه، سرفه های خشک، تعریق شبانه و تغییر شکل ناخن ها 10علامت شایع بیماری ایدز هستند که با فاصله زیادی پس از ورود ویروس HIV به بدن بروز می کنند.

با انجام سه آزمایش می توان از وجود ویروس HIV در بدن مطمئن شد؛ ابتدا تست سریع (Rapid Test) سپس آزمایش الیزا ( ELISA) و در نهایت وسترن بلات (western blot).

هر یک از این آزمایش ها می تواند درصدی از اطمینان را در باره ابتلا به ویروس HIV ایجاد کند اما با انجام هر سه آزمایش، می توان یک نتیجه قطعی گرفت.

تست سریع آزمایش غربالگری است که با پاسخ سریع در عرض حدود 20 دقیقه همراه است؛ در این آزمایش از نمونه خون رگی و یا نوک انگشت یا مایعات دهانی برای تشخیص پادتن استفاده می شود.

آزمایش ELISA هم که بر روی نمونه خون انجام می پذیرد و شایع ترین آزمایش مورد استفاده غربالگری برای یافتن پادتن محسوب می شود.

پاسخ مثبت یا فعال در این آزمایش نیاز به آزمایش تاییدی دیگری به نام وسترن بلات (western blot) برای رسیدن به تشخیص نهایی دارد.

به گفته کماسی اگر تعداد مراجعه کننده ها زیاد نباشد، هر سه این آزمایش ها ظرف یک روز هم قابل انجام است.

* صفر تا صد درمان رایگان است

سازمان بهداشت جهانی برای امسال این شعار را انتخاب کرده: «درمان HIV کلید پیشگیری است، بیماران را برای درمان حمایت کنیم».

کارشناس مسئول ایدز معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه می گوید: این شعار یعنی ورود بیمار به مرحله درمان، امکان بهبود وی را افزایش و احتمال انتقال بیماری را بسیار کاهش می دهد؛ بی شک کلید درمان هم شناسایی بیمار است.

البته اگر شناسایی بیماران مبتلا به HIV، مبتلایان را وارد یک کانال برنامه ریزی شده درمان نکند، تلاش هایی هم که برای شناسایی بیماران شده است، ثمری نخواهد داشت.

اکنون در استان کرمانشاه دهها مرکز برای تشخیص و مشاوره و سه مرکز برای درمان مبتلایان وجود دارد که با تمام توان در حال فعالیت هستند اما آمارها می گویند، تعداد مبتلایان تحت درمان بسیار کم است.

آنچنان که کماسی می گوید: یکی از مراکز درمان، مرکز مشاوره بیماری های رفتاری رفعتیه است و 2 مرکز دیگر در شهرستان های هرسین و اسلام آباد غرب قرار دارد؛ البته مراکز مختلف دیگری هم هستند که تنها در حد کاهش آسیب، آموزش و انجام تست سریع HIV فعالیت می کنند.

به گفته کماسی در این سه مرکز حدود 350 نفر از دو هزار و 300 بیمار شناسایی شده استان تحت درمان قرار دارند؛ یعنی حدود 15 درصد مبتلایان شناسایی شده و سه درصد کل مبتلایان استان.

وی در باره علت مراجعه نکردن سایر بیماران به مراکز درمانی می گوید: بخش زیادی از بیماری خود مطلع نیستند، عده ای هم از انگی که اطرافیان ممکن است به آنان بچسبانند می ترسند و دلیل دیگر آمادگی نداشتن بیماران است؛ زیرا مبتلایان نباید وابستگی شدیدی به اعتیاد داشته باشند وگرنه با مقاومت دارویی مواجه می شوند که موضوعی خطرناک است.

*داروی معجزه گر

کماسی می گوید که اگر مبتلایان تحت درمان قرار بگیرند، خیلی از محدودیت های سابق را ندارند و حتی انتقال ویروس در رابطه جنسی کنترل نشده هم بسیار ضعیف می شود.

بهبود بیماران مبتلا به ویروس HIV منوط به مصرف همیشگی دسته ای از داروها معروف به 'داروهای ضد رتروویروسی'(antiretroviral) است.
این داروها عمدتا برای درمان عفونت ویروس نقص ایمنی اکتسابی یا ویروس (HIV) به کار می روند و باعث نابودی این ویروس می شوند.

به مصرف همزمان سه یا چهار داروی ضدرترویروسی هم 'درمان بسیار فعال ضدرتروویروسی (HAART) ' گفته می شود که طی آن بار کلی ویروس ایدز در بدن بیماران کاهش می یابد، کارکرد سیستم ایمنی آنها حفظ و از عفونت های منجر به مرگ پیشگیری می شود.

این شیوه درمان ویروس ایدز آنقدر موفقیت آمیز بوده است که در بسیاری از بخش های جهان عفونت با HIV به عارضه ای مزمن بدل شده و پیشرفت عفونت به مرحله بیماری ایدز به ندرت مشاهده می شود.

* در درمان بیماران عقب هستیم

حدود 15 درصد مبتلایان HIV شناسایی شده در استان تحت پوشش درمان قرار دارند اما به گفته مسئول بخش بیماری های واگیر دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه 'میانگین آمار جهانی 37 درصد و متوسط کشور هم 21 درصد است.'

اهمیت عقب ماندن استان کرمانشاه در درمان بیماران شناسایی شده از این جهت است که شناسایی افراد مبتلا و تحت مداوا قرار دادن آنان برای مهار بیماری و رسیدن به هدف تعیین شده سازمان ملل است.

به گفته بیگلری، طبق برنامه سازمان ملل، تا سال 2020 حداقل باید 90 درصد بیماران HIV شناسایی شوند، دست کم 90 درصد از شناسایی شده ها زیر پوشش درمان قرار گیرند و حداقل 90 درصد مبتلایان تحت درمان هم به سلامتی و درمان برسند.

از این برنامه با عنوان '90 – 90 – 90' یاد می شود که اکنون رقابت زیادی برای تحقق آن بین کشورها وجود دارد.

البته هدف دراز مدت هم مهار اپیدمی HIV تا سال 2030 است که اگر اجرایی شود دیگر نباید، مورد جدیدی از ابتلا به HIV در کشورها گزارش شود.

هرچند به گفته کماسی برای تحقق این اهداف و درمان مبتلایان، احتمال دارد یک مرکز درمانی دیگر تا پایان امسال در استان ایجاد شود، اما اگر سرعت شناسایی مبتلایان و به ویژه درمان آنان رشد چشمگیر و فاصله قابل توجهی با رشد آمار ابتلا نداشته باشد، رسیدن به اهداف تعیین شده بسیار سخت است.