بیماری‌های ناشی از خوردن گوشت خوک

ب) بیماری‌های باکتریایی

1. تب مالت: تب مالت در اثر سه نوع باکتری ممکن است پدید آید که خطرناک‌ترین آنها نوعی است که از خوک به انسان منتقل می‌شود؛ چرا که این باکتری در انسان موجب بیماری‌های خطرناکی مانند مننژیت، التهاب عضلة قلب، التهاب مفاصل، تورم طحال و بیماری‌های دیگر می‌شود (همان).

2. باکتری سالمونلا (Salmonellosis): این باکتری نیز عامل بیماری‌های متعددی است و برای اولین بار در روده خوک کشف شده است. در سال 1990م در انگلستان نوع جدیدی از این باکتری شیوع یافت. پس از مدتی تحقیقات نشان داد اکثر مبتلایان به این بیماری آغل‌داران، قصابان یا معامله کنندگان خوک، گاو و مرغ بوده‌اند. [7]

3. باکتری لیستریا (Listeria): این باکتری در بدن انسان موجب مننژیت و سقط جنین می‌شود. تا سال 1968م این باکتری ناشناخته بود. در آن سال در کشورهای هلند و دانمارک برخی افراد مبتلا به این بیماری قبل از مرگ حالات پیچیده و عجیبی پیدا می‌کردند و برخی از آنان که از مرگ نجات پیدا می‌کردند، تعادل خود را از دست می‌دادند یا مادام‌العمر گنگ می‌شدند. منابع رسمی ایالات متحده اعلام کردند که سالانه 1600 نفر در این کشور به این بیماری مبتلا می‌شوند که از این تعداد 415 نفر جان خود را از دست می‌دهند. همچنین در سال 1984م وبای لیستریا جان هزاران نفر را در کشور هند گرفت.

گفتنی است خوک، بزرگ‌ترین منتقل کنندة باکتری لیستریا به انسان است (مصطفی محمود، الاعجاز التشریعی فی تحریم الخنزیر، ص11).

4. باکتری التهاب پوست: در اثر این باکتری پوست انسان ملتهب شده، لکه‌ای قرمز رنگ و دلخراش در پوست ایجاد می‌شود. خوک، اسب و خروس رومی منتقل کنندة این بیماری به انسان هستند.

5. باکتری سل ریوی: سل ریوی از خطرناک‌ترین بیماری‌هاست که سالانه بیش از سه میلیون نفر را به کام مرگ می‌فرستد. البته بیشتر این تعداد ساکنان مناطق محروم و کشورهای فقیر هستند. این باکتری به دستگاه تنفسی حمله‌ور شده، باعث انهدام کیسه‌های هوا و در نتیجه مرگ بیمار می‌شود. عامل سل ریوی سه نوع باکتری می‌تواند باشد که خوک ناقل هر سه نوع آنهاست. هر چند گاو و پرندگان نیز می‌توانند ناقل برخی از اقسام آن باشند.

6. باکتری گرفتگی خون: این بیماری که در جنوب شرق آسیا، شمال استرالیا، آفریقا و آمریکای جنوبی شایع است، از طریق خوک به انسان منتقل می‌شود. البته ورود باکتری به بدن عمدتاً از راه زخم است و بلافاصله پس از ورود به بدن وارد خون شده و بر قلب، مغز، کبد و چشم‌ها اثر می‌گذارد. گفتنی است 65% از مبتلایان به این بیماری جان سالم به در نمی‌برند و 48 ساعت پس از ورود باکتری به بدن، جان خود را از دست می‌دهند (همان، 12).

7. باکتری پاسترول: این باکتری در اثر ارتباط با خوک، سگ، پرندگان و... به انسان منتقل شده، موجب التهاب ریه، مفاصل و کلیه‌ها می‌شود.

8. ذات الریه خوکی: این بیماری مشترک میان انسان و خوک است و اگر خوکی حامل باکتری آن باشد، در اثر ارتباط با انسان ممکن است آن را منتقل کند.

9. اسهال خونی: عامل این بیماری منحصراً خوک‌ها و شامپانزه‌ها هستند و از آنجا که ارتباط انسان با شامپانزه‌ها بسیار کم است تنها ناقل آن به انسان خوک به حساب می‌آید. در امعای خوک انگل‌هایی به نام بالانتی دیوم (Coli Balantidum) زندگی می‌کنند که از أهم منابع انتشار این بیماری در سرتاسر جهان است.

این بیماری که در برخی موارد منجر به فوت نیز می‌شود غالباً در بین پرورش دهندگان (و تاجران) خوک مشاهده می‌شود (همان، 12 به بعد).

ج) کرم‌ها

1. تریشین (Trichinella spiralis): تریشین (یا تریکین) کرم‌های ریزی به طول 2-4 میلی‌متر هستند که در خوک و انسان ایجاد بیماری تریشینوز می‌کنند.

اولین بار در سال 1835م دانشمندی انگلیسی به نام «سِر جیمز پاژت» آن را کشف کرد.

اگر کسی گوشت خوک مبتلا به تریشین را به صورت خام یا نیم‌پز بخورد، مقدار زیادی از جنین آن طی 48 ساعت تبدیل به کرم‌های بالغ شده و جدار روده‌ها را نیش می‌زنند و نوعی زهر ترشح می‌نمایند و گاهی از جای نیش خونریزی صورت می‌گیرد که غالباً بیمار بعد از 48 ساعت می‌میرد.

هنگامی که «تریشین» وارد معده شد، جدار آهکی خود را در اثر دخالت شیره‌ها و اسیدهای معدی از دست می‌دهد و به سرعت تولید مثل می‌نماید. سپس موجب خراشیدن و التهاب جدارة امعاء می‌شود (امیری، قرآن و علم، 140).

این بیماری در ابتدا خود را با عوارضی مانند سرگیجه، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ، اسهال، تورم صورت به ویژه پلک‌ها، تب شدید، هذیان‌گویی و... خود را نشان می‌دهد (پاکدامن، بهداشت تغذیه در قرآن کریم، 123).

در یک کیلو گوشت خوک ممکن است 400 میلیون نوزاد کرم تریشین باشد. این کرم قادر است در یک ماه 15 هزار تخم‌ریزى کند (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، 1/587). از وقتی وارد معده می‌شود، هیچ دوای کرم‌کشی قادر به دفع آن نیست. حتی پختن گوشت نیز این کرم‌ها را نابود نمی‌سازد؛ زیرا وقتی گوشت را حرارت می‌دهند، مواد سفیدی در گوشت منقعد می‌شود و کرم در وسط این اجرام منعقده از آسیب حرارت مصون می‌ماند. این قسمت‌های منعقده که کرم‌ها را در وسط خود حفظ می‌کنند، در معده حل نمی‌شوند و به روده‌ها می‌روند. این بیماری در تمام دنیا به ویژه آمریکا، کانادا و اروپا شیوع دارد، ولی در کشورهای اسلامی به دلیل حرام بودن مصرف گوشت خوک بسیار نادر است (شیرازی، اسلام پزشک بی‌دارو، 52-53).

2. کرم کدوی خوک (Taena Solium): طول این کرم 2-3 سانتی‌متر بوده و دارای آلت مکیدن و قلاب است. انسان با خوردن گوشت و یا مغز خام خوک به آن مبتلا می‌شود و دچار نارسایی‌هایی مانند کم‌اشتهایی، احساس درد، اسهال و یا یبوست در دستگاه گوارش می‌گردد. این بیماری که به صورت گسترده‌ای در جهان منتشر شده، در کشورهای اسلامی که گوشت خوک مصرف نمی‌کنند، به ندرت دیده می‌شود (رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، 2/322).

همچنین یکی از بیماری‌هایی که توسط کرم کدو به وسیله گوشت خوک به انسان منتقل می‌شود، مرض لادرری (Ladrerie) است. این بیماری در شهرهای مسیحی‌نشین فراوان یافت می‌شود. اما در بین مسلمین و یهود که از خوردن گوشت خوک احتراز می‌کنند، به کلی پیدا نمی‌شود (اهتمام، فلسفه احکام، 1/89).

3. کرم آسکاریس: این کرم به اندازه‌ای بزرگ می‌شود که آن را ثعبان البطن نامیده‌اند. این بیماری از شایع‌ترین بیماری‌ها در جهان است تا آنجا که تعداد مبتلایان به آن را تا یک میلیارد و 25 میلیون نفر در سراسر جهان گزارش کرده‌اند.

آسکاریسِ ماده به دیوارة معده چسبیده و در شکم حیوان لانه می‌کند و قادر است روزانه 20 هزار تخم بگذارد. بسیاری از این تخم‌ها از بدن حیوان دفع می‌شوند و خطر انتقال بیماری به انسان از همین‌جا آغاز می‌شود؛ چرا که این بیماری در اثر آلوده شدن دست‌ها به فضولات خوک یا خوردن سبزیجات مزارعی که فضولات خوک در آن ریخته باشند، به انسان منتقل می‌شود. هنگامی که تخم‌ها وارد بدن شده و نوزادهای کرم بیرون آمدند، وارد خون شده و در کل بدن منتشر می‌شوند به نحوی که کمتر عضوی از آلودگی به آنها در امان می‌ماند. از این مرحله به بعد معلوم نیست کدام عضو قربانی آسکاریس شود. این کرم اگر در معده یا ریه‌ها رشد کند و بمیرد، موجب انسداد و در نتیجه مرگ بیمار می‌شود. در موارد خفیف‌تر نیز موجب گرفتگی عروق، التهاب یا خونریزی داخلی می‌شود (مصطفی محمود، الاعجاز التشریعی فی تحریم الخنزیر، 14).

د) سرطان‌ها

تحقیقات حاکی از رابطة قوی و شدیدی بین مصرف گوشت خوک و سرطان معده، پروستات، سینه، رحم، کبد، کیسه صفرا، و انواع سرطان‌های دیگر است (ر.ک: همان، 19)

هـ) سایر بیماری‌ها

گوشت خوک گذشته از بیماری‌های فراوانی که به انسان منتقل می‌کند، بسیار دیر هضم است و معده را به زحمت می‌اندازد (امیری، قرآن و علم، 140).

50 درصد گوشت خوک چربی است که این نسبت در گوسفند 17% و در گوساله 5% است. خطرناک‌ترین نوع چربی حیوانی برای انسان، چربی طبقه‌ای است که بین پوست و گوشت قرار گرفته و این چربی در خوک بسیار زیاد است (پاکدامن، بهداشت تغذیه در قرآن کریم، 126).

میزان چربی و اسید اوریک موجود در گوشت خوک خیلی زیاد است و به همین دلیل در ابتلاء به بیماری‌های بسیاری نقش دارد که از جمله آنها می‌توان به بیماری تصلب شرایین، دردهای مفصلی و مسمومیت‌ها اشاره کرد (رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، 3/322).

نتیجه

در پایان پاسخ به این سؤال ضروری به نظر می‌رسد که هر چند اکثر مضرات پیش‌گفته برای گوشت خوک به طور قطعی به اثبات رسیده و بشر از پیامدهای ناگوار مصرف آن آگاهی کامل دارد، چرا همواره گوشت خوک یکی از پررونق‌ترین کالاهای جهان، و تولید و مصرف آن امری رایج است؟ آیا تمامی امراض پیش‌گفته در مجامع غربی که گوشت خوک را در سبد کالای خود قرار داده‌اند، شیوع دارد؟

اولاً بیماری‌های ذکر شده غالبی هستند و در اکثر موارد گوشت خوک منشأ بیماری‌های مذکور گزارش شده است. اما چنین نیست که در هر شهری که گوشت خوک توزیع و مصرف می‌شود، همه بیماری‌ها به طور همزمان شیوع پیدا کند.

ثانیاً ممکن است با استفاده از نوعی واکسن و دارو بتوان برخی بیماری‌های پیش‌گفته را کنترل کرد.

ثالثاً گوشت خوک، یک کالای تجاری به شمار می‌رود و سود اقتصادی سرشاری عاید سرمایه‌گذاران این عرصه می‌کند. همین انگیزه کافیست تا بدون توجه به سلامت مصرف‌کنندگان به تولید و توزیع آن بپردازند. عموم مردم نیز اطلاع چندانی از عواقب مصرف آن ندارند و فریفته طعم آن می‌شوند. در عین حال، بسیاری از اندیشمندان و پزشکان جوامع غربی ضررهای آن را متذکر می‌شوند و مردم را به پرهیز از آن توصیه می‌کنند.

ارنست رنان، مورخ فرانسوی، می‌نویسد: «دین اسلام پیروان خویش را از بلاهای چندی از جمله شراب، خوک و لعاب دهان سگ نجات داده است» (شیرازی، اسلام پزشک بی‌دارو، 46).

بی‌شک، انگیزة مسلمانان از عمل به دستورات انسان‌ساز و نورانی اسلام، تعبّد و اطاعت محض از خالق یکتاست، اما در سایة این تعبّد، از منافع بی‌شمار دنیوی و اخروی آن نیز بهره‌مند می‌شوند.

پی‌نوشت‌ها:

7) ر.ک: جمعه‌زاده، حمیدرضا، مقاله «طراحی روش تشخیص باکتری سالمونلا در محموله‌های غذایی با منشأ دامی».

منابع

قرآن کریم، ترجمه دکتر محمدعلی رضایی اصفهانی و گروهی از اساتید جامعة المصطفی (1388ش)، قم: انتشارات المصطفی.
ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق)، البحر المحیط فى التفسیر، بیروت: دار الفکر.
افتخاریان، سیدجواد (1362ش)، قرآن و علوم روز، تهران: افتخاریان، چاپ بیستم.
آلوسی، سید محمود (1415ق)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دارالکتب العلمیه.
امیری، علی (1388ش)، قرآن و علم، بی‌جا: نشر مفاتیح القرآن.
اهتمام، احمد (1390ش)، فلسفه احکام، قم: زمزم هدایت.
بحرانى، سید هاشم (1416ق)، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
پاکدامن، محمدطاهر (1388ش)، بهداشت تغذیه در قرآن و حدیث، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم: مجتمع عالی امام خمینی.
حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسه آل‌البیتD لإحیاء التراث.

10. راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالعلم.

11. رضایی اصفهانی، محمدعلی (1380ش)، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، قم: انتشارات کتاب مبین.

12. زمخشری، محمود (1407ق)، الکشاف عن حقائق، بیروت: دارالکتاب العربی، چاپ سوم.

13. شیرازی، احمدامین (1373ش)، اسلام پزشک بی‌دارو، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هفتم.

14. الصفار، فاضل (1423ق)، موسوعة اهل البیتD الکونیه (اسرار عالم الحیوان)، بیروت: مؤسسة الفکر الاسلامی.

15. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم.

16. طریحى، فخرالدین (1375ش)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى.

17. عیاشى، محمد بن مسعود (1380ق)، کتاب التفسیر، تهران: چاپخانه علمیه.

18. فخرالدین رازی،‌ محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، بیروت: داراحیاء التراث العربی، چاپ سوم.

19. قرشى، سید على‌اکبر (1377ش)، تفسیر احسن الحدیث، تهران: بنیاد بعثت، چاپ سوم.

20. قرطبی، محمد بن احمد (1364ش)، الجامع الاحکام للقرآن، تهران: ناصر خسرو.

21. کلینی، محمد بن یعقوب (1365ش)، الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

22. مجلسی، محمدباقر (1404ق)، بحار الأنوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.

23. مکارم شیرازی، ناصر (1374ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.

24. خمینی، سید روح‌الله (1379ش)، تحریر الوسیله، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.

25. هاشمی، احمد بن ابراهیم (1421ق)، جواهر البلاغه، قم: دفتر نشر نوید اسلام.

26. مصطفی محمود، فهمی، «الاعجاز التشریعی فی تحریم لحم الخنزیر»، برگرفته از سایت الهیئة العالمیة للاعجاز العلمی: www.eajaz.org

27. ادریسی، عمادالدین، «بیماری ویروسی نیپا»، برگرفته از سایت: www.farsvet.ir/fa/article

28. جمعه‌زاده، حمیدرضا، «طراحی روش تشخیص باکتری سالمونلا در محموله‌های غذایی با منشأ دامی».

 ------------------------------------

حسینعلی علایی: پزشک و فارغ‌التحصیل تخصصی تفسیر (نویسنده مسئول)

 ابراهیم رضایی آدریانی: دانش‌پژوه دکتری رشته تفسیر تطبیقی

مجله قرآن و علم شماره 13.