دورنماي سينماي ايران در جشنواره بيست و ششم فيلم فجر چندان چشم نواز نيست. از نسل اول فيلمسازان ايراني که همواره حضورشان رونق بخش جشنواره فيلم فجر در تمام دوره‌ها بوده تنها بهمن فرمان آرا حاضر است که فيلمش هم راهي به بخش‌هاي بين‌المللي پيدا نکرده و تنها در بخش سينماي ايران حاضر است. در اين ميان محمدرضا اصلاني هم البته حاضر است که بعد از يک دوري 30 ساله به جمع فيلمسازان پيوسته و با دومين فيلمش به جشنواره آمده است. از نسل ميانه و در غياب فيلمسازاني چون ابراهيم حاتمي کيا، احمدرضا درويش و رخشان بني اعتماد؛ رسول صدرعاملي، مجيد مجيدي و کمال تبريزي حاضر هستند که اتفاقاً بيشترين اميدواري‌ها به ساخته‌هاي جديد آنها است. اما بيشترين ميزان حضور را به شيوه سال هاي اخير جشنواره فجر، فيلمسازان نسل جديد دارند. از رضا ميرکريمي که مهم ترين نماينده اين گروه است تا سامان مقدم و ماني حقيقي و پريسا بخت آور و بهنام بهزادي. بيشترين اميدواري به اين گروه است تا بلکه نام جديدي به اميدواري‌هاي فجر اضافه شود. هرچه باشد بضاعت فجر در تمام اين سالها تحليل رفته است.آتش سبز کارگردان؛ محمدرضا اصلاني
بازيگران؛ عزت الله انتظامي، فرخ نعمتي، آهو خردمند، مهتاب کرامتي، مهدي احمدي، پگاه آهنگراني محمدرضا اصلاني به واسطه همان يک فيلم خاص «شطرنج باد» و ساخته هاي متفاوتش در زمينه سينماي مستند و نيز نقشش در جهت دهي به مسير کار فيلمسازان جوان تجربه گراي اين سال ها نام شناخته شده‌اي در سينماي ايران است که حضورش با اين فيلم در جشنواره فجر به عنوان يکي از اتفاقات محسوب مي‌شود. آتش سبز علاوه بر کنجکاوي هاي مربوط به تماشاي حاصل کار سازنده اش به خاطر نکات ديگري هم مشتاقان زيادي را براي تماشا دارد. ترکيب بازيگران فيلم از عزت الله انتظامي گرفته تا مهتاب کرامتي و پگاه آهنگراني و نيز داستان خاص و فضاي
نيمه سوررئالش که ظاهراً يادآور نوع سينماي فراموش شده اواخر دهه شصت است و ظاهراً با شعار‌هاي مديران سينمايي درباره «سينماي ملي» منطبق، همگي بر کنجکاوي ها نسبت به تماشاي اين فيلم افزوده و انتخابش براي بخش بين الملل هم بسياري را نسبت به نتيجه کار اميدوار کرده. فيلم به واسطه اتفاقات رخ داده در زمان فيلمبرداري براي پگاه آهنگراني و جنجال متعاقبش هم خبرساز بود. گفته مي‌شود مضمون و داستان و حاصل به دست آمده بسيار نظر مديران و مسوولان جشنواره را جلب کرده و احتمال برنده شدن چند جايزه هم برايش وجود دارد.
آواز گنجشک‌ها
کارگردان؛ مجيد مجيدي
بازيگران؛ رضا ناجي، مريم اکبري، شبنم اخلاقي، نشاط نظري جدي ترين و مهمترين فيلمساز همچنان محبوب و مورد حمايت مديريت اجرايي کشور با «آواز گنجشک‌ها» رونق بخش جشنواره فجر امسال است و ظاهراً همه چيز هم براي يک استقبال در خور و با شکوه از آن فراهم شده است. جديدترين فيلم مجيد مجيدي که با «بيد مجنون» يک دوره نزول را طي کرد قرار است سکوي پرتاب دوباره اين سينماگر به بالاترين رده هاي افتخار در سينماي ايران باشد و آن طور که از انبوه شنيده هاي اين روز‌ها برمي آيد اين هدف به احتمال فراوان امسال محقق مي‌شود. هيات انتخاب و معدود کساني که فيلم را ديده اند از نتيجه کار بسيار تعريف مي‌کنند و در مواردي حتي آن را از «بچه هاي آسمان» نيز بهتر مي‌دانند. خبر حضور فيلم در بخش مسابقه برلين اين شنيده ها را تقويت کرد و حالا فضا به شدت براي يک اوج گيري دوباره مجيد مجيدي فراهم است؛ فيلمسازي که ديگر به داشتن وسواس و امکانات زياد در سينماي ايران معروف شده و در همين آواز گنجشک ها يک بار در ميانه هاي فيلمبرداري يکي از بازيگرانش را تغيير داد. او پيش از شروع فيلمبرداري به سبک مخملباف از علاقه مندان بازيگري خواست تا روزي در فرهنگسراي بهمن براي دادن تست بازيگري جمع شوند که البته به هيچ وجه هم خاطره «سلام سينما» را زنده نکرد.
انعکاس کارگردان؛ رضا کريمي
بازيگران؛ مهناز افشار، کامبيز ديرباز، حميد گودرزي، شهره قمر، بيتا سحرخيز رضا کريمي تا به حال در سينماي ايران کارنامه متوسطي از خود به جا گذاشته که تا پيش از اين فيلم منحني کارش روند نزولي را آغاز کرده بود. انعکاس قرار است تغييردهنده جهت اين منحني باشد و فعلاً انتخابش در بخش مسابقه به اين هدف کمک کرده است. فيلم يک ترکيب بازيگري کنجکاوبرانگيز به علاوه چند نام شناخته شده در ترکيب عوامل سازنده دارد که تماشاگران حرفه‌اي را براي تماشايش کنجکاو مي‌کند. ضمن آنکه داستان و پرداخت کليت کار هم نويد روبه رو شدن با اثري خوش ساخت در جريان اصلي سينماي ايران را مي‌دهد.
استشهادي براي خدا
کارگردان؛ عليرضا اميني
بازيگران؛ جمشيد هاشم پور، محسن طنابنده، احمد مهران فر، سروناز مستوفي، بهروز جليلي کافي است که اين شنيده را مرور کنيم تا نسبت به تماشاي اين فيلم عليرضا اميني مشتاق شويم؛ استشهادي براي خدا بالاترين امتياز را در ميان فيلم هاي متقاضي حضور در جشنواره توسط هيات انتخاب به دست آورده است. گفته مي‌شود هر 9 نفر عضو هيات انتخاب به حضور فيلم در بخش مسابقه راي مثبت داده اند و همين تا اينجا براي عليرضا اميني که بعد از يک شروع اميدوارکننده با «نامه هاي باد» به شدت يک روند نزولي را طي کرده است، اتفاق و واقعه مهمي محسوب مي‌شود. فيلم گرچه از نظر داستان و فضا در ادامه ساخته هاي پيشين اميني مانند «دانه هاي ريز برف» و «زمان مي‌ايستد» است اما از لحاظ شکل پرداخت و روايت چند رده از آنها بالاتر مي‌ايستد. به جز اينها تماشاي يک جمشيد هاشم پور مسن و کم حرف و تنها به نقش يک سوزن بان در ميانه انبوه برف مي‌تواند جذاب باشد.
به همين سادگي کارگردان؛ رضا ميرکريمي
بازيگران؛ هنگامه قاضياني، هاله هماپور، نيره فراهاني، مهران کاشاني فيلم مديرعامل فعلي خانه سينما و از با نفوذترين سينماگران حال حاضر کشور از معدود آثار جشنواره امسال است که از چند ماه قبل آماده نمايش بود و حضورش در جشنواره قطعي به نظر مي‌رسد. «به همين سادگي» در کنار آثار مجيدي، کمال تبريزي و فرمان آرا و صدرعاملي رونق بخش جشنواره امسال است و جزء فيلم هاي پراميد اين دوره محسوب مي‌شود. فيلم پيش از اين يک بار براي داوران جشن خانه سينما و تعدادي از مديران فرهنگي ـ سياسي پشت در‌هاي بسته به نمايش درآمد و نظرات مختلفي هم برانگيخت. تعدادي آن را بهترين فيلم ميرکريمي و برخي ديگر نيز آن را پايين تر از فيلم هاي قبلي اش دانستند. ميرکريمي در «به همين سادگي» روايتگر يک داستان پرتامل و فارغ از اوج و فرود يک زوج ميانسال شهري است که بيش از هر چيز روزمرگي در آن حضور چشمگيري دارد. با چنين داستان و فضايي طبيعي است که نظرات درباره اش متناقض باشد. با اين همه حضورش در يکي از بخش هاي بين المللي جشنواره قابل پيش بيني بود. ذکر اين نکته هم قابل توجه است که عباس کيارستمي با دست هاي خودش تيتراژ فيلم را مي‌نويسد و ظاهراً هم فيلم را خيلي دوست دارد.
تنها دوبار زندگي مي‌کنيم کارگردان؛ بهنام بهزادي
بازيگران؛ نگار جواهريان و...
نه نام سازنده اين فيلم و نه نام ساير عواملش (به جز نگار جواهريان) هيچ کدام شناخته شده نيست اما مي‌گويند اگر قرار است جشنواره فجر بيست و ششم کشف و پديده‌اي داشته باشد، بهنام بهزادي با فيلم «تنها دو بار زندگي مي‌کنيم» است. فيلم يک فيلمنامه بديع دارد که روي کاغذ بسياري را مجذوب خود کرده بود و نتيجه به دست آمده هم ظاهراً نويدبخش يک فيلمساز با استعداد است. به خاطر ساخته شدن فيلم به شکل ويدئويي هيات انتخاب آن را راهي بخش ميهمان کرده اما احتمالاً در بخش نگاه اول مربوط به ساخته هاي اول فيلمسازان از شانس هاي دريافت جايزه است.
حس پنهان
کارگردان؛ مرتضي رزاق کريمي
بازيگران؛ محمدرضا فروتن، مهتاب کرامتي، آتيلا پسياني، نيوشا ضيغمي، حامد بهداد برادران رزاق کريمي ميان حرفه‌اي هاي سينما نام هاي شناخته شده‌اي هستند که سال ها در زمينه هايي چون ساخت فيلم مستند و توليد آثار سينمايي فعال بوده اند. حالا يکي از برادران (؟) سرانجام نخستين فيلم بلندش را ساخته و برادر ديگر تهيه کرده و نتيجه کار هم ظاهراً آنقدر قابل قبول بوده که فيلم را راهي بخش مسابقه کند. ترکيب بازيگران فيلم و شنيده هاي توليد از ساخت فيلم خوش ساختي خبر مي‌دهد که داستان جذابي دارد و بيننده را هم راضي مي‌کند. فيلم قبل از حضور در جشنواره يک حضور در جشنواره‌اي ژاپني داشته و جزء معدود آثار جريان اصلي سينماي ايران محسوب مي‌شود که امسال به جشنواره‌اي رقابتي رفته اند.
خاک آشنا کارگردان؛ بهمن فرمان آرا
بازيگران؛ رضا کيانيان، بابک حميديان، مريم بوباني، رويا نونهالي، بيتا فرهي، نيکو خردمند بهمن فرمان آرا
با اين فيلم تنها نماينده نسل اول فيلمسازان پيش از انقلاب است که در غياب تمام آنها قرار است به رقابت جوانان پرمدعاي نسل هاي بعدي برود. فرمان آرا خاک آشنا را تابستان امسال با کمترين حاشيه ساخت و در آن از بازيگران مورد علاقه اين سال هايش مانند رضا کيانيان و بابک حميديان استفاده کرد و ساير عوامل گروهش هم از همکاران هميشگي اش مانند محمود کلاري بودند. به نظر مي‌رسد فيلم در ادامه نوع سينماي تجربه شده در «يک بوس کوچولو» باشد که بيش از هر چيز نمايش دهنده دغدغه ها و مضامين مورد علاقه فرمان آرا در زمينه هاي روشنفکري است. بسياري به اين فيلم سينماگر قديمي کشور دل بسته اند تا شايد در غياب هم نسلانش بتواند نماينده شايسته‌اي براي آنها در جشنواره پرحاشيه‌هاي بيست و ششم فجر باشد.
خواب زمستاني
کارگردان؛ سيامک شايقي
بازيگران؛ فاطمه معتمدآريا، لادن مستوفي، پگاه آهنگراني، شاهرخ فروتنيان، کورش تهامي، عمار تفتي، مهدي ميامي، آزيتا حاجيان
سيامک شايقي به جمعي از فيلمسازان نسل ميانه کشور تعلق دارد که معمولاً هر سال فيلمي در جشنواره دارند و تنها همين حضور اتفاق است و مدت هاست که ديگر فيلم متفاوت و تامل برانگيزي از اين جمع فيلمساز نمي‌بينيم، اما امسال شايقي با فيلم پر بازيگري به جشنواره آمده است. او که سال گذشته هيات انتخاب فيلم قبلي اش را نپذيرفته بود اين بار با يک طرح قديمي که مدت ها به ساختش مي‌انديشيد قصد تکرار خاطرات فيلم هايي چون «جهيزيه‌اي براي رباب» و «مادرم گيسو» را در جشنواره دارد. خواب زمستاني داستان سه خواهر از سه نسل مختلف است که هر کدام دغدغه ها و مسائل خاص خودشان را دارند. ابتدا قرار بود فاطمه معتمدآريا، ليلا حاتمي و پگاه آهنگراني نقش اين سه خواهر را ايفا کنند که بعد از انصراف قابل پيش بيني ليلا، لادن مستوفي جاي او را گرفت. مي‌گويند اين فيلم شايقي در ميان ساخته هاي سال هاي اخيرش فيلم بهتري است و همين کنجکاوي ها را براي تماشايش افزايش داده است.
دايره زنگي کارگردان؛ پريسا بخت آور
بازيگران؛ باران کوثري، صابر ابر، مهران مديري، امين حيايي، نيما شاهرخ شاهي، محمدرضا شريفي نيا، گوهر خيرانديش، بهاره رهنما، اميد روحاني
پيش بيني مي‌شود اين فيلم در صورت نمايش در جشنواره فجر، يکي از بيشترين تعداد بيننده ها را داشته باشد. حاشيه هاي پيش آمده در اين دو هفته بر سر مميزي ها و موارد اصلاحي بر کنجکاوي هاي قبلي که از جمع بازيگران و عوامل فيلم سرچشمه گرفته بود افزوده است و حالا «دايره زنگي» حکم فيلمي را پيدا کرده است که بر سر به دست آوردن بليت نوبت هاي نمايشش در جشنواره ميان تماشاگران رقابت است. اين نخستين فيلم بلند پريسا بخت آور با سابقه‌اي از سريال سازي در تلويزيون و به صحنه بردن چند نمايش براساس فيلمنامه‌اي از اصغر فرهادي، همسرش، ساخته شده و در آن جمع زيادي از بازيگران چهره سال هاي اخير مانند مهران مديري، محمدرضا شريفي نيا، باران کوثري و امين حيايي بازي مي‌کنند. فيلم بر بستر ماجرا‌هاي چند خانواده در يک ساختمان مسکوني روايتي طنزآلود از معضلات اجتماعي ايران معاصر ارائه مي‌دهد که ظاهراً تا حدودي هم يادآور سريال هاي موفق سال هاي اخير گروه سازنده اش هست. اينها همه به اضافه شنيده هاي ميزان اصلاحيه هاي وارد شده بر فيلم همگي ميزان اشتياق به تماشاي اين فيلم اول را به حد نهايت رسانده است.
ديوار کارگردان؛ محمدعلي طالبي
بازيگران؛ گلشيفته فراهاني، محمد کاسبي، مهرداد صديقيان، آزيتا حاجيان، منوچهر آذري
محمدعلي طالبي روند عجيبي را در سينماي ايران طي کرده. او که با فيلم هاي اولش مانند «شهر موش ها» و «خط پايان» نشاني از يک فيلمساز جريان حرفه‌اي و سينماي قصه گو داشت، بعد از اوج گيري نوع سينماي کيارستمي جذب آن شد و فيلم هايي چون «چکمه»، «تيک تاک» و «کيسه برنج» را ساخت. حاصل اين نوع فيلمسازي گرچه چند حضور در جشنواره هاي خارجي و دريافت جايزه هايي بود اما باعث شد طالبي به کلي از جريان حرفه‌اي سينما دور بيفتد. او سال 79 فيلم «تو آزادي» را ساخت که با همان فضاي آثار خاص اما با بازيگر و عوامل حرفه‌اي قرار بود پيوند دهنده اين نوع سينما باشد، اما عدم موفقيت آن فيلم نام طالبي را تا همين سال 86 از سينماي ايران حذف کرد. حالا «ديوار» بيش از هر چيزي بازگشت طالبي به سينماي حرفه‌اي و داستان گو با بازيگران مشهور محسوب مي‌شود؛ فيلمي که گلشيفته فراهاني را به عنوان بازيگر اصلي دارد و نامش هم ابتدا در ليست بخش مسابقه نبود و بعداً با انجام اصلاحاتي اضافه شد و همين هم بر حاشيه هايش افزوده. فيلم داستان دختري است که مجبور است براي امرار معاش کار متفاوتي مانند موتورسواري در ديوار مرگ را انجام دهد.
شب کارگردان؛ رسول صدرعامليبازيگران؛ عزت الله انتظامي، خسرو شکيبايي ، امين حيايي
طبع آزمايي جديد رسول صدرعاملي در زمينه سينماي مذهبي يا آنچه اين سال ها به نام معناگرا ناميده مي‌شود، ابتدا قرار بود در قالب يک سريال چند قسمتي براي تلويزيون ساخته شود اما وسواس و روند شکل گيري کار باعث شد از دل يک سريال 12 قسمتي تا به حال دو فيلم بلند ساخته شود و وضعيت ساير قسمت ها هم مشخص نباشد. «شب» اولين فيلم اين مجموعه است که اوايل سال قبل ساخته شد و در آن ترکيب بازيگري قابل توجهي هم کنار يکديگر قرار گرفت. عزت الله انتظامي، امين حيايي و خسرو شکيبايي در اين فيلم حضور دارند و شنيده ها از يک فيلم متفاوت حکايت مي‌کند. اين فيلم ها با مضمون زائران امام رضا(ع) و براساس اتفاقات پيش آمده براي آنها ساخته شده و در اين فيلم داستان يک سرباز وظيفه که بايد کلاهبرداري با سابقه را به مشهد ببرد روايت مي‌شود. ظاهراً موفقيت اين قسمت در تصميم بعدي سازندگان براي
35 ميليمتري ساختن فيلم هاي بعدي اين مجموعه موثر بوده است.
صد سال به اين سالها
کارگردان؛ سامان مقدم
بازيگران؛ فاطمه معتمدآريا، پرويز پرستويي، رضا کيانيان، نگار جواهريان، بهاره افشاري، علي قربان زاده، اميرحسين آرمان، کاميار شايان، ابراهيم آبادي
نمايش اين فيلم در جشنواره فجر تا همين لحظه هم نامشخص است و نمي‌توان به طور قطع از حضورش در برنامه ها خبر داد، اما به هر شکل تا همين جا هم از مهم ترين آثار جشنواره محسوب مي‌شود که نبودش هم حادثه و اتفاق است. سامان مقدم بعد از چند فيلم مورد استقبال قرار گرفته مانند «پارتي» و «مکس»، با «کافه ستاره» به سمت سينمايي حرفه‌اي تر و دور از مضامين تاريخ مصرف دار رفت و حاصلش تبديل به يکي از فيلم هاي متفاوت دو سال اخير شد. «صد سال به اين سالها»، ادامه روند منطقي کافه ستاره است که اينجا داستان يک خانواده بر بستر تاريخي معاصر ايران روايت مي‌شود و در آن با نگاهي از درون وقايع مهم ايران در 50 سال اخير از جمله انقلاب اسلامي مورد توجه قرار گرفته. همين نکات هم باعث توجه هيات انتخاب و شوراي بازبيني به فيلم شده و مشکلات پيش آمده از اين نکته سرچشمه مي‌گيرد. علاوه بر همه اينها فيلم از آثار پر بازيگر امسال است که فاطمه معتمدآريا، پرويز پرستويي و رضا کيانيان را در کنار هم دارد. اگر فيلم در جشنواره باشد بي شک از آثار مهم آن خواهد بود.
کنعان کارگردان؛ ماني حقيقي
بازيگران؛ ترانه عليدوستي، محمدرضا فروتن، افسانه بايگان، حسن معجوني، بهرام رادان
اين سومين فيلم بلند ماني حقيقي به کل با ساخته هاي قبلي اش تفاوت دارد. او اين بار به سراغ سينماي حرفه‌اي و قصه گو با بازيگران شناخته شده رفته و شنيده ها نيز از حاصل قابل توجه به دست آمده از اين رويکرد حکايت مي‌کند. طرح فيلمنامه اين فيلم را ماني حقيقي از سال ها پيش در ذهن داشت تا اينکه در زمان جشنواره بيست ودوم و پس از آشنايي با اصغر فرهادي شکل نهايي فيلمنامه به شکل گروهي آماده شد. قبل از ا ين فيلمنامه البته «چهارشنبه سوري» از اين همکاري دو نفره پديد آمده بود. کار ساخت کنعان اوايل سال در دفتر هدايت فيلم آغاز شد و بعد از يک فراز و نشيب چندماهه حالا آماده نمايش است و راه يافتنش به بخش مسابقه بين الملل گمانه زني هاي قبلي را درباره نتيجه حاصل تقويت مي‌کند.
هر شب، تنهايي کارگردان؛ رسول صدرعامليبازيگران؛ ليلا حاتمي، حامد بهداد
دومين فيلمي که از رسول صدرعاملي امسال به جشنواره فجر آمده در واقع قسمت بعدي همان مجموعه‌اي است که قرار بود در چندين قسمت ساخته شود. در اين قسمت قهرمانان صدرعاملي زن و شوهري جوان هستند که براي حل مشکلي به مشهد مي‌روند و در آنجا با اتفاقات جديدي روبه رو مي‌شوند. ابتدا قرار بود ايفاگر نقش اصلي زن فيلم هديه تهراني باشد که بعد از فراز و نشيب فراواني از جمله تغييرات در فيلمنامه با انصراف جايش را به ليلا حاتمي داد که سازندگان فيلم ظاهراً از نتيجه به دست آمده ناشي از اين جايگزيني راضي هستند. بعد از تغييرات صورت گرفته در نحوه ساخت قسمت قبلي اين مجموعه فيلم ها سازندگان تصميم گرفتند از همان ابتدا «هر شب، تنهايي» را در قالب يک فيلم سينمايي بسازند که حاصلش فيلمبرداري اين فيلم با دوربين 35 ميليمتري بود. مي‌گويند «هر شب، تنهايي» حاصل بهتري از شب داشته و همين سازندگانش را نسبت به قرار گرفتنش در بخش رزرو مسابقه ناراحت کرده است.
هميشه پاي يک زن در ميان است
کارگردان؛ کمال تبريزيبازيگران؛ حبيب رضايي، گلشيفته فراهاني، مهران مديري، رضا کيانيان، صبا کمالي، آهو خردمند
اين فيلم هم از جمله معدود آثار آماده شده جشنواره امسال است که اتفاقاً به واسطه سازندگان و داستانش کنجکاوي هاي زيادي براي تماشايش وجود دارد. کمال تبريزي بعد از يک دوره فعاليت در نوع سينماي معناگرا و رفتن به تلويزيون با «هميشه پاي يک زن در ميان است» به گونه سينماي طنز و کمدي بازگشته و در اين بازگشت با بازيگران شناخته شده‌اي هم همکاري کرده. مهران مديري، گلشيفته فراهاني، رضا کيانيان و حبيب رضايي از جمله بازيگران فيلم هستند که قرار است روايتي از زندگي امروز زوج هاي ميانسال ايراني ارائه دهند. کمال تبريزي نشان داده حتي در روايت داستان هاي خاص هم توانا است و اين بار پيش بيني مي‌شود يکي ديگر از فيلم هاي پرمخاطبش را ساخته است.
