ورزشکاران ایرانی در طور تاریخ برگزاری بازی‌های المپیک تاکنون در 17 دوره از این مسابقات شرکت کرده‌اند و در این بین به جز المپیک سال 1900 که ایران تنها با یک ورزشکار «فریدون ملکم» در فرانسه حاضر و موفق به کسب مدال نشد، در تمامی دوره‌های دیگری که شرکت داشت صاحب مدال شد.
مرور ادوار مختلف برگزاری بازی‌های المپیکی که ورزشکاران ایرانی در آنها حاضر شدند، نشان می‌دهد بهترین نتیجه برای ایران در المپیک 2012 لندن با کسب 4 مدال طلا، 5 نقره و 3 برنز شکل گرفت و جدا از المپیک 1900 پاریس، المپیک 1948 لندن با یک مدال برنز جعفر سلماسی بدترین عملکرد ایران در المپیک بود.
به گزارش «تابناک»، المپیک 2016 ریودوژانیرو برزیل نیز اگرچه با شکست‌های متوالی شانس‌های اصلی مدال طلای ایران نظیر حمید سوریان، رضا یزدانی، امید نوروزی، بهداد سلیمی و برخی ناداوری‌ها همراه بود اما در نهایت و در مقایسه با ادوار پیشین حضور ایران در این بازی‌ها دومین عملکرد خوب ایران پس از المپیک 2012 را به ثبت رساند.
در ادامه عملکرد ورزشکاران ایرانی در دوره‌های مختلف با کیفیت مدال آنها و حواشی هر المپیک مورد بررسی قرار می‌گیرد.
1-المپیک 1900پاریس(المپیک قجری ایران)
المپیک 1900 در کشور فرانسه و شهر پاریس برگزار شد. در این دوره از بازی‌ها برای ایران تنها «فریدون ملکم» در رشته شمشیربازی و ماده اپن انفرادی شرکت کرد. این ورزشکار در نهایت با رتبه 19 از دور مسابقات کنار رفت. در زمان برگزاری بازی‌های 1900 در کشور ایران حکومت در اختیار خاندان قاجار بود و آنها توجهی به بازی‌های المپیک نداشتند. از آنجا که ملکم متولد لندن بود و به صورت رسمی در این بازی‌ها شرکت نکرده بود نامی از او در لیست رسمی ادوار شرکت ایران در تاریخ بازی‌های المپیک دیده نمی‌شود.
در خاطرات مظفرالدین شاه قاجار که در هنگام برگزاری بازی‌های المپیک در فرانسه بود و مسابقه فریدون را از نزدیک می دید در سفرنامه دوم فرنگ خودش ، آمده است: «... بعد از ناهار استراحت کردیم. از خواب که برخاستیم در باغچه جلو هتل مشق جنگ شمشیر بود. آمدیم، صندلی گذاشته بودند، نشستیم. جمعی بودند مرد و زن زیادی بود. مشق جنگ شمشیر کردند. فریدون خان، پسر میرزا ملکم خان ناظم الدوله هم چون بلد بود، فرمودیم جنگ شمشیر کرد. خیلی خوب مشق کرد.»
2- المپیک 1948لندن (کسب اولین مدال ایران)
المپیک 1948 در کشور انگلستان و شهر لندن برگزار شد. در این دوره از مسابقات ایران با 38 ورزشکار در رشته های کشتی، بسکتبال، وزنه برداری، ژیمناستیک و تیراندازی شرکت کرد که در نهایت با تک مدال برنز جعفر سلماسی در رشته وزنه برداری به رتبه 34 جهان دست پیدا کرد.
در آن زمان رقابت‌های وزنه‌برداری از سه بخش پرس نظامی، یک‌ضرب و دوضرب تشکیل می‌شد و سلماسی در پرس نظامی با مهار وزنه ۱۰۰ کیلویی رکورد المپیک آنتونی ترلازو آمریکائی را ۷٫۵ کیلو ارتقا داد و از رقبا پیش افتاد. اما محمود فیاض مصری با وزنه ۱۰۵ کیلو در یک‌ضرب و ۱۳۵ کیلو در دوضرب رکورد جهان را با ۳۳۲٫۵ کیلو شکست و قهرمان شد.
وزنه‌بردار ترینیداد و توباگو با مجموع ۳۱۷٫۵ کیلو در جای دوم و سلماسی با ۹۷٫۵ در یک‌ضرب و ۱۱۵ در دوضرب و مجموع ۳۱۲٫۵ در جای سوم قرار گرفت.
3- المپیک 1952 هلسینکی (مدال آوری یک سوم ورزشکاران ایران)
در بازی‌های المپیک تابستانی ۱۹۵۲ که در هلسینکی فنلاند برگزار شد، ایران با ۲۲ ورزشکار شرکت کرد و با کسب ۷ مدال(3نقره و 4برنز) به رتبه 30 دست یافت. کشتی آزاد، وزنه برداری، مشت زنی و دوومیدانی رشته های ورزشی ایران در این بازی ها بود.
این مسابقات آغاز حضور غلامرضا تختی مشهور به جهان پهلوان در مسابقات المپیک بود که در کنار ورزشکاران دیگری مانند ناصر گیوه چی، محمود ملاقاسمی ، جهانبخت توفیق ،عبدالله مجتبوی ،،محمود نامجو و علی میرزایی موفق به کسب مدال در این بازی ها شد.
4- المپیک 1956 ملبورن(طلایی شدن جهان پهلوان)
در بازی‌های المپیک ۱۹۵۶ که در ملبورن استرالیا برگزار شد، ایران با ۱۷ ورزشکار شرکت کرد و موفق به کسب ۵ مدال (2 طلا، 2نقره و یک برنز) و کسب رتبه 14 شد. کشتی آزاد، وزنه برداری و دومیدانی رشته هایی بود که ایران در آنها حاضر بود.
در این دوره از بازی‌های المپیک استعداد مازندرانی ها در کشتی به مدال آوری برای ایران تبدیل شد و امامعلی حبیبی مشهور به ببر مازندران در کنار غلامرضا تختی موفق شدند برای ایران دو نشان طلا را به ارمغان بیاورند.
5- المپیک 1960 رم(تکرار درخشش جهان پهلوان)
در بازی‌های المپیک ۱۹۶۰ که در رم ایتالیا برگزار شد، ایران با ۲۵ ورزشکار شرکت کرد و موفق به کسب ۴ مدال (1نقره و 3 برنز) شد و با این شرایط رتبه 27 جهان را در این بازی‌ها به دست آورد. بوکس، دوومیدانی، کشتی آزاد، کشتی فرنگی، وزنه برداری و تیراندازی رشته هایی بودند که در این بازی ها ایران در آنها صاحب نماینده بود.
در این دور از بازی ها نیز یکی از چهره های توانمند ایران غلام رضا تختی بود که موفق شد برای سومین بار متوالی در ادوار المپیک مدال به دست آورد و در این بازی ها موفق به کسب مدال نقره شد.
6- المپیک 1964 توکیو(دو برنز ایرانی کشتی)
بازی‌های المپیک ۱۹۶۴ که در توکیو ژاپن برگزار شد، ایران با ۶۳ ورزشکار در ۱۰ رشته ورزشی شرکت کرد و در نهایتاً موفق به کسب ۲ مدال برنز شد و با این شرایط رتبه 34 را در جدول مدال‌ها کسب کرد. دوومیدانی، دوچرخه‌سواری، مشت‌زنی، شنا، شیرجه، ژیمناستیک، فوتبال، تیراندازی، کشتی آزاد، کشتی فرنگی و شمشیربازی رشته‌هایی بود که ایران در آنها صاحب نماینده بود. اکبر حیدری و محمدعلی صنعتکاران دو مدال‌آور ایران در این بازی‌ها بودند. در رابطه باکیفیت بازی‌های محمدعلی صنعتکاران در این مسابقات آمده است: بین ۲۲ نفری که در ۷۸ کیلوگرم وزن‌کشی کرده بودند، قرعه اولین حریف به نام مارتین هاینزه از آلمان شرقی افتاد. او با امتیاز به نماینده ایران باخت. سپس یاسوئو واتانابه از ژاپن مغلوب صنعتکاران شد وکارول باشکو از مجارستان نیز شکست را پذیرفت. روز فینال، صنعتکاران چهار بار به روی تشک رفت، محمد افضل پاکستانی را شکست داد و پتکو درمنجیف از بلغارستان که نایب قهرمان هر دو سال قبل جهان بود را ۳-۰ مغلوب کرد. در ادامه مسابقات صنعتکاران با گورام ساگارادزه از شوروی مساوی کرد. رقابت بعدی وی مقابل اسماعیل اوغان از ترکیه برگزار شد و باز هم مساوی به پایان رسید. با این نتیجه صنعتکاران با دو تساوی روی سکوی سوم ایستاد.
7- المپیک 1968 مکزیکوسیتی (درخشش کشتی ایرانی)
بازی‌های المپیک ۱۹۶۸ که در مکزیکوسیتی مکزیک برگزار شد. ایران در بازی‌ها با ۱۴ ورزشکار شرکت کرد و موفق به کسب ۵ مدال (2 طلا، 1نقره و 2 برنز) و رتبه 19 این بازی‌ها شد. دوومیدانی، وزنه‌برداری، کشتی آزاد و کشتی فرنگی رشته‌هایی بودند که ایران در این بازی‌ها در آنها نماینده داشت.
عبدالله موحد و محمد نصیری در قهرمان ایرانی بودند که در شهر مکزیکوسیتی موفق شدند برای ایران مدال طلا کسب کنند. در رابطه با عبدالله موحد نکته اینکه وی با ۶ مدال طلای جهان و المپیک در جایگاه دوم فهرست مشاهیر کشتی ایران بعد از حمید سوریان و جایگاه یازدهم تالار مشاهیر فیلا برای قهرمانان کشتی آزاد در سده بیستم قرار دارد.
محمد نصیری نیز وزنه‌بردار ایرانی و یکی از پر افتخارترین وزنه‌برداران جهان است که در المپیک مکزیکوسیتی توانست در کنار عبدالله موحد کشتی‌گیر برای ایران مدال طلا کسب کند. محمد نصیری از جمله پرافتخارترین وزنه‌بردار ایران و آسیا به شمار می‌آید. او توانسته است ۱۸ رکورد جهانی را به نام خود ثبت کند و در سال ۲۰۰۰ از سوی فدراسیون بین‌المللی وزنه‌برداری به‌عنوان یکی از ۱۰ وزنه‌بردار برتر جهان معرفی شود.
8- المپیک 1972مونیخ (نقره شدن طلای نصیری)
بازی‌های المپیک ۱۹۷۲ در مونیخ آلمان غربی برگزار شد. ایران در این بازی‌ها ۵۰ ورزشکار در ۷ رشته ورزشی داشت. ایران در این دوره از بازی‌ها موفق به کسب ۳ مدال(2نقره و 1 برنز) شد و با این مدال‌ها رتبه 28 را در جدول مدال‌ها به دست آورد. کشتی آزاد ،مشت‌زنی ، فوتبال ، کشتی فرنگی، دوچرخه‌سواری ،وزنه‌برداری ،دوومیدانی و شمشیربازی رشته‌های بود که در این بازی‌ها ایران در آنها دارای نماینده بود. محمد نصیری، ابراهیم جوادی و رحیم علی‌آبادی مدال آوران ایرانی در این دور از مسابقات بودند.
9- المپیک 1976 مونترال (سه مدالِ شدن محمد نصیری)
ایران در بازی‌های المپیک ۱۹۷۶ که در مونترآل کانادا برگزار شد با ۸۶ ورزشکار در ۹ رشته ورزشی شرکت داشت. ایران در این بازی‌ها موفق به کسب ۲ مدال(1 نقره و 1برنز) شد و رتبه 33 را در جدول مدال‌ها به دست آورد. فوتبال ،تیراندازی، شمشیربازی، مشت‌زنی ، دوچرخه‌سواری ،وزنه‌برداری ، واترپلو ،دوومیدانی ، کشتی آزاد و کشتی فرنگی رشته‌هایی بود که نمایندگان ایرانی در آنها حاضر بودند.
منصور برزگر که سال‌ها به عنوان مربی کشتی ایران فعالیت داشت و محمد نصیری که در دو المپیک قبلی نیز صاحب مدال شده بود، دو ورزشکار ایرانی بودند که در این بازی‌ها از میان 86 ورزشکار حاضر در بازی‌ها برای ایران نشان قهرمانی کسب کردند.
*المپیک‌های 1980 مسکو و 1984لس‌آنجلس
بیست و دومین دور بازی‌های المپیک زمانی آغاز شد که اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر سال 1979، یعنی یک سال قبل از آغاز بازی‌ها، افغانستان را به اشغال خود درآورده بود. تعدادی از کشورها براین باور بودند که برای نشان دادن اعتراض، تحریم المپیک مسکو از تحریم تجاری مناسب‌تر است؛ لذا گروه‌های ورزشی حدود 40 کشور از شرکت در این بازها خودداری کردند. جمهوری اسلامی ایران نیز چنین تصمیمی گرفت. اقدام جمعی کشورهای غربی باعث شد که المپیک آینده، یعنی لس‌آنجلس 1984 بیشترین لطمه را بخورد. در حقیقت باید گفت که تحریم المپیک لس‌آنجلس از مسکو شروع و از همین زمان بیشترین تصمیم‌گیری‌ها انجام شد. بازی‌های المپیک 1984 لس‌آنجلس نیز توسط ایران و کشورهای بلوک شرق تحریم شد و لذا ایران در این بازی‌ها نماینده‌ای نداشت.
10- المپیک 1988سئول(اولین حضور ایران پس از انقلاب اسلامی)
در بازی‌های المپیک ۱۹۸۸ که در سئول کره جنوبی برگزار شد، ایران با ۲۷ ورزشکار در ۴ رشته ورزشی شرکت کرد و موفق به کسب ۱ مدال نقره شد. با این مدال نقره ایران رتبه 36 را در جدول مدال‌ها کسب کرد.المپیک 1988 اولین حضور ورزشکاران ایرانی دربازی‌های المپیک پس از انقلاب اسلامی در ایران بود. کشتی آزاد، کشتی فرنگی ، دوچرخه‌سواری و دو ماراتن رشته‌هایی بود که ایران در آنها دارای نماینده بود.
عسکریان محمدیان تنها مدال آور ایران در این دور از بازی‌ها بود که در فینال و به دلیل شکسته شدن کتفش در برابر سرگئی بلوگلازوف از شوروی شکست خورد و به مدال نقره دست‌یافت.
11- المپیک 1992بارسلون (طعم شیرین دو مدال برای دو برادر)
ایران در مسابقات المپیک ۱۹۹۲ که در اسپانیا برگزار شد، ۴۴ ورزشکار را در ۷ رشته ورزشی راهی این دور از مسابقات کرده بود و درنهایت موفق شد با کسب ۳ مدال (1نقره و 2 برنز) و رتبه 44 را در جدول مدال‌ها به دست آورد. کشتی آزاد ، کشتی فرنگی ، دوچرخه‌سواری ، مشت‌زنی ، وزنه‌برداری ، دوومیدانی ، تنیس روی میز و تکواندو رشته‌های بود که ورزشکاران ایرانی در آنها شانس خود را برای تصاحب مدال آزمایش کردند. عسکری محمدیان، امیررضا خادم و برادرش رسول خادم مدال‌آوران ایرانی در این بازی‌ها بودند.
12- المپیک 1996آتلانتا (تک مدال طلای خادم)
بازی‌های المپیک ۱۹۹۶ در آتلانتا ایالات متحده امریکا برگزار شد. ایران در این بازی‌ها با ۱۸ ورزشکار در ۶ رشته ورزشی شرکت داشت و درنهایت موفق به کسب ۳ مدال (1طلا، 1نقره و 1برنز) شد و با این 3مدال در جدول مدال‌ها رتبه 43 را در جدول مدال‌ها به دست آورد. کشتی آزاد، کشتی فرنگی، مشت‌زنی، تیراندازی زنان، شنا،، دوومیدانی و وزنه‌برداری رشته‌هایی بودند که ایران در آنها دارای نماینده بود. رسول خادم مربی کشتی گیران آزادکار ایرانی در بازی‌های 2016 ریودوژانیرو تنها مدال طلای ایران را در این دور از مسابقات کسب کرد.
13- المپیک 2000 سیدنی (سه طلایی شدن ایران و طلوع قوی‌ترین مرد ایرانی جهان)
در بازی‌های المپیک ۲۰۰۰ که در سیدنی استرالیا برگزار شد ایران با ۳۵ ورزشکار و در ۱۲ رشته ورزشی شرکت داشت. ایران در این دور از مسابقات موفق به کسب ۴ مدال (3 طلا و 1 برنز) شد و با این مدال‌ها ایران در رتبه 27 توزیع مدال‌ها قرار گرفت. جودو، مشت‌زنی، دوچرخه‌سواری، تیراندازی، وزنه‌برداری، تکواندو، دوومیدانی، شنا، تنیس روی میز، کشتی فرنگی، کشتی آزاد، سوارکاری و قایقرانی رشته‌های بود که ورزشکاران ایرانی موفق شده بودند در آنها سهیمه بازی داشته باشند. حسین رضازاده، حسین توکلی و علیرضا دبیر سه طلا گیر ایران در مسابقات سیدنی بودند و هادی ساعی نیز صاحب مدال برنز شد.
14- المپیک 2004 آتن(درخشش وزنه‌برداری و تکواندو)
ایران در بازی‌های المپیک ۲۰۰۴ که در آتن یونان برگزار شد با ۳۸ ورزشکار در ۱۰ رشته ورزشی شرکت داشت و موفق به کسب ۶ مدال(2طلا، 2نقره و 2 برنز) شد. با این شرایط ایران رتبه 29 را در جدول مدال‌ها کسب کرد. جودو، مشت‌زنی،دوچرخه‌سواری، تیراندازی، وزنه‌برداری، تکواندو، دوومیدانی، شنا، تنیس روی میز، کشتی فرنگی و کشتی آزاد رشته‌هایی بود که ایران در آنها نماینده داشت. هادی ساعی و حسین رضازاده دو ورزشکاری بودند که در دوره‌ای که کشتی برای ایران مدال طلا نداشت، ایران را صاحب 2 مدال طلا کردند.
15- المپیک 2008 پکن(عملکرد ضعیف کاروان ایران)
بازی‌های المپیک ۲۰۰۸ با کاروان ورزشی ایران که متشکل از ۵۵ ورزشکار در ۱۳ رشته ورزشی بود در شهر پکن چین برگزار شد. تیم ورزشی ایران در یک عملکرد ضعیف و در نهایت با یک مدال طلا توسط هادی ساعی در تکواندو و یک مدال برنز توسط مراد محمدی در کشتی به کار خود خاتمه داد و در جدول مدال‌ها در رده 51 ایستاد. تکواندو، بسکتبال، کشتی آزاد، کشتی فرنگی، جودو،بوکس، وزنه‌برداری، شنا، بدمینتون، تنیس روی میز،قایقرانی، تیرکمان، دوچرخه سواری و دوومیدانی رشته‌های بود که ایران در آنها دارای نماینده بود.
16- المپیک 2012لندن (بهترین عملکرد ایرانی)
ایران در بازی‌های المپیک ۲۰۱۲ با کاروان ورزشی متشکل از ۵۳ ورزشکار در ۱۴ رشته ورزشی در این بازی‌ها شرکت کرد. ایران در این المپیک با کسب ۱۲ نشان (4طلا، 5نقره و 3 برنز) بهترین نتیجه خود را از لحاظ تعداد و مرغوبیت مدال کسب کرد و در رده 17جهان قرار گرفت. نکته اینکه اگر فقط مدال‌های مردان در نظر گرفته می‌شد ایران در رده یازدهم قرار می‌گرفت. تکواندو، بسکتبال، کشتی آزاد، کشتی فرنگی، جودو،بوکس، وزنه‌برداری، شنا، بدمینتون، تنیس روی میز،قایقرانی، تیروکمان، دوچرخه‌سواری و دوومیدانی رشته‌های بود که ایران در آنها دارای نماینده بود.
پرفروغ‌ترین دوره بازی‌های المپیک برای ایران را باید المپیک 2012 لندن دانست. در این بازی‌ها 4 طلا تنها بخشی از موفقیت‌های ایرانیان بود. حمید سوریان، بهداد سلیمی، قاسم رضایی و امید نوروزی قهرمانان طلایی ایران در این بازی‌ها بود.
17- المپیک 2016 ریودوژانیرو (طلوع کیمیای ایرانی)
ایران در مسابقات المپیک 2016 ریودوژانیرو برزیل با 63 ورزشکار در رشته‌های تکواندو، کشتی آزاد و فرنگی، دوومیدانی، شنا، دوچرخه‌سواری، والیبال، شمشیربازی، تنیس روی میز، وزنه‌برداری، قایقرانی، جودو، تیروکمان و بوکس راهی این دور از مسابقات شد و در نهایت با کسب3 مدال طلا، 1نقره و 4 برنز مدال رتبه 25 را در جدول توزیع مدال کسب کرد.
کیانوش رستمی، سهراب مرادی و رضا یزدانی سه قهرمان طلایی ایران در این دور از مسابقات بودند. از جمله حاشیه‌های مهم مسابقات برزیل موفقیت کیمیا علیزاده نخستین بانوی ایرانی بود که توانست برای اولین بار ورزش بانوان ایران را در مسابقات المپیک صاحب مدال کند.
