عجیب بود، اتفاقی که درست از لحظه‌ای که آدرس سایت اهدای عضو در پایین صفحه تلویزیون زیرنویس و از زبان «رامبد جوان» مجری این برنامه، گفته شد و هزاران نفر را برای ثبت نامه، به سایت کشاند، عجیب بود. نه فقط برای دست‌اندرکاران برنامه خندوانه که برای وزارت بهداشت و آنهایی که در بخش پیوند و اهدای عضو فعال هستند. آمارها جالب توجه است.
به گزارش شهروند، از لحظه‌ای که کتایون نجفی زاده، رئیس شبکه فراهم آوری اعضای پیوندی وزارت بهداشت در برنامه سه شنبه شب خندوانه شبکه نسیم، حاضر شد و فرآیند مرگ مغزی را برای مردم توضیح داد و سامانه ehda.center را معرفی کرد، سیل ثبت نام کنندگان به این سامانه اینترنتی جاری شد تا جایی که سه روز پس از معرفی این سامانه، بیش از ٦٨هزار نفر برای اهدای عضو و در ٣٦ ساعت ٢٤٢ نفر به‌عنوان سفیر اهدای عضو، ثبت نام کردند. آماری که برای خود اداره شبکه فراهم آوری اعضای پیوندی وزارت بهداشت هم شوک آور بود. کتایون نجفی زاده، رئیس شبکه فراهم آوری اعضای پیوندی وزارت بهداشت، در گفت و گو با «شهروند» توضیح بیشتری درباره این اتفاق می‌دهد.
شما خودتان به‌عنوان میهمان برنامه خندوانه، انتظار این میزان استقبال را از طرف مردم داشتید؟
ما انتظار داشتیم که مردم استقبال کنند، اما نه در این حد.
آماری که ٣٦ ساعت پس از پخش برنامه خندوانه درباره تعداد ثبت نام اهدای عضو اعلام شد، ٤٠هزار نفر بود، آخرین آمار چقدر است؟
نزدیک به ٦٨هزار نفر و همچنان هم این روند رو به افزایش، ادامه دارد.
پیش از این وضع ثبت نام اهدای عضو در سامانه ehda.center چطور بود؟
ما به‌طور متوسط روزانه ٥٠٠ تا‌هزار مورد ثبت نام اهدای عضو را در این سامانه داریم، اگر اتفاق مهمی بیفتد مثل پخش سریال یا فیلمی با موضوع اهدای عضو، آمار ما به ٥هزار ثبت نام در روز هم می‌رسد. مخصوصا زمانی که آدرس سایت را زیر نویس کنند، اما حالا پس از پخش برنامه خندوانه، هر ساعت به‌طور متوسط یک‌هزار مورد ثبت نام داریم که اگر ساعت‌های خواب را حذف کنیم، عدد خیلی بالایی به دست می‌آید.
در بررسی موارد ثبت‌نام‌های جدید به موضوع جالبی هم برخورده اید؟ چند روز پیش اعلام شد که یک مادر برای شیرخوار ٥ ماهه اش، کارت اهدای عضو گرفته است.
بله، این شیرخوار ٥ ماهه کوچکترین عضو ماست و مسن‌ترین فرد هم یک مرد متولد‌سال ١٣٠٩ است که از نظر ما این اتفاق جالبی است. البته در کنار ثبت نام کنندگان برای اهدای عضو، ما بخشی هم برای ثبت نام داوطلبان و یا سفیران اهدای عضو هم داریم. اینها کسانی هستند که برای اهدای عضو، فرهنگسازی می‌کنند یا در مواردی مانند برگزاری جشن نفس و . . . برای تهیه غرفه و پوشش اخبار و . . . به ما به صورت داوطلبانه کمک می‌کنند و از هر قشری می‌توانند باشند. ما به‌طور کلی، هفته‌ای یک تا دو سفیر اهدای عضو داریم اما پس از پخش برنامه خندوانه، در ٣٦ ساعت، ٢٤٢ نفر به‌عنوان سفیر ثبت نام کردند، این در حالیست که برای پذیرش ثبت نام، این سفیران باید متنی را مطالعه کنند و امتحانی را به صورت اینترنتی بدهند و اگر قبول شدند، عضویتشان پذیرفته می‌شود که این روند برای این افراد طی شد.
این آمار واقعا قابل توجه است، اما نمی‌توان به آن بسنده کرد.
بله، واقعا باید به صدا و سیما و به طور مشخص به برنامه خندوانه و شخص رامبد جوان و مردم که قدرت درک بالایی دارند، به خاطر این اقدام، تبریک گفت. اما در کنار آن باید گفت که هنوز خیلی ها باید برای ثبت‌نام اقدام کنند. آمارها نشان می دهد که در انگلستان یک سوم مردم تمایل به اهدای عضو خود را اعلام کرده اند، اگر ما جمعیت ایران را ٨٠ میلیون نفر در نظر بگیریم، باید حداقل ٣٠ میلیون نفر برای دریافت کارت اهدای عضو ثبت نام کنند اما الان آمارها عدد ٤ میلیون نفر را نشان می دهد. این آمار کم است، البته خیلی از مردم در شهرهای خودشان به صورت حضوری به بیمارستان ها و مراکز فراهم آوری اعضا، مراجعه می کنند. ما گزارش نمونه های چند برابر شدن مراجعه مردم برای گرفتن کارت اهدای عضو در استان گلستان و مشهد پس از پخش برنامه خندوانه را دریافت کردیم و قطعا در سایر شهرها هم همین طور است. این را هم باید گفت که در سایر کشورها، یکی از روش های خوب و رایج برای اظهار تمایل به اهدای عضو، کارت گواهینامه رانندگی است، خوشبختانه با درخواست انجمن اهدای عضو ایرانیان از وزیر بهداشت و درخواست او از وزیر کشور، مراحل قانونی ثبت تمایل به اهدای عضو در گواهینامه هم در ایران در حال انجام است و این روش هم باعث افزایش قابل توجه اعلام تمایل مردم به این امر خواهد شد.
چقدر فکر می‌کنید که مطرح شدن این موضوع از برنامه پرمخاطبی مانند خندوانه توانست به این موضوع کمک کند؟
به هر حال فرهنگسازی برای اهدای عضو، کار تیم‌های درمانی نیست، ما پزشک هستیم و مردم خیلی علاقه‌ای به شنیدن اطلاعات پزشکی ندارند، اما زمانی که این موضوع از سوی هنرمندان محبوب یا ورزشکاران و یا در قالب برنامه‌هایی که مورد توجهشان است، مطرح می‌شود، قطعا با استقبال جامعه مواجه می‌شود. همیشه هم یک برنامه تلویزیونی نبوده، اهدای عضو یک هنرمند یا یک فرد شاخص هم می‌تواند در این زمینه تأثیر داشته باشد.
منظورتان عسل بدیعی است؟
بله، عسل بدیعی بازیگری بود که در فیلم پیوند آقای کیانوش عیاری نقش آفرینی کرد، او کارت اهدای عضو هم داشت و پس از مرگ مغزی هم اعضا و هم نسوجش اهدا شد، پس از رسانه ای شدن این موضوع هم مردم به شدت برای ثبت نام اهدای عضو، اقدام کردند و حتی باعث شد که سایت ما به خاطر استقبال زیاد مردم، مختل شود، ما بالاترین آمار ثبت نام کارت اهدای عضو را همان زمان با ١٥ هزار ثبت نام در یک روز داشتیم که معلوم نیست اگر سایت مشکل پیدا نمی کرد به کجا می رسید. پس از اهدای عضو امید عباسی، آتش نشانی که در جریان نجات جان کودکی، مرگ مغزی شده و اهدای عضو کرد، هم آمار ثبت نامی ما زیاد شد، اما اتفاقی که در برنامه خندوانه افتاد، رکورد ثبت نام را شکست.
پس از پخش برنامه خندوانه سایت با مشکل مواجه نشد؟
این بار ما آمادگی کامل داشتیم و توانستیم سایت را با ١٥ نیرویی که ٢٤ ساعته فعالیت می‌کنند، حفظ کنیم و پاسخگوی مردم باشیم. هر چند که بلافاصله پس از اعلام آدرس سایت، سامانه به دلیل استقبال زیاد مردم، برای لحظاتی مختل شد اما به سرعت کارش را ادامه داد.
همان‌طور که خودتان هم می‌دانید، ثبت نام برای اهدای عضو، یک بحث است و اهدای عضو پس از مرگ مغزی بحثی دیگر. موج‌هایی که برای این اقدام از سوی مردم ایجاد می‌شود، چقدر می‌تواند میزان اهدای عضو پس از مرگ مغزی را بالا ببرد؟
ببینید آمارهای ما در سال ٩٤ نشان می دهد که از کل موارد مرگ مغزی در کشور، اعضای ٨٠٠ نفر که تنها طبق محاسبات حدود ٤٠ نفرشان احتمالا کارت اهدای عضو داشتند، اهدا شد. به استناد آمارهای ما، از هر ١٠٠ هزار نفر، تنها اعضای یک نفر اهدا می شود که این آمار پایینی است. حالا فکر کنید که از ٣، ٤ میلیون نفری که کارت اهدای عضو دارند، ممکن است ٤٠ نفر مرگ مغزی شوند و عضوشان اهدا شود. البته اینها یک برآورد کلی است. ما در این زمینه نیازمند فرهنگسازی خیلی بیشتری داریم. در برخی کشورها، ٥٠ درصد مردم کارت اهدای عضو دارند، ما باید اقدام گسترده ای در این زمینه داشته باشیم.
به نظر شما که سال‌هاست در این حوزه فعالیت می‌کنید، چقدر این کارت‌های اهدای عضو یا اظهار تمایل افراد برای اهدای عضو، پس از مرگ شان، می‌تواند در انجام اهدا، موثر باشد؟
به ما ثابت شده که خواسته عزیز، بر خواسته خود خانواده در آن شرایط ارجحیت دارد، به این صورت که اگر خانواده تمایلی به این کار نداشته باشند، اما بداند که عزیزش کارت اهدای عضو داشته، حتما به خواسته‌اش توجه می‌کند و اهدای عضو انجام می شود. با این سامانه مرکزی هم می توان به این مساله پی برد. البته ما سال ٨٦ یک کار تحقیقی انجام دادیم و در پرسشنامه هایی از مردم پرسیدیم که آیا حاضر هستند که اعضای بدن عزیزشان را اهدا کنند که ٤٨ درصد مایل به این کار بودند. سوال بعدی این بود که اگر عزیزشان، کارت اهدای عضو داشته باشد چطور، که میزان تمایلشان به ٨٧ درصد افزایش پیدا کرد. این مطالعه در سال ٨٦ انجام شد، حالا قطعا اطلاعات مردم بالا رفته و تمایلشان هم بیشتر شده است.
سامانه اهدا سنتر، چه فعالیت متفاوتی نسبت به سایت‌های قبلی ثبت نام اهدای عضو دارد؟
ببینید قبلا از روش های مختلفی امکان ثبت نام وجود داشت، حتی برخی به صورت حضوری مراجعه می کردند و کارت اهدای عضو می گرفتند، سامانه های مختلفی هم برای ثبت نام وجود داشته و دارد. اما پس از دستور وزیر بهداشت، ما سامانه اهدا سنتر را راه اندازی کردیم، این سامانه دیگر احتیاج به مراجعه حضوری و مراجعه های بعدی ندارد، وقتی افراد درخواست کارت اهدای عضو می‌کنند، اطلاعات آنها در سامانه مرکزی ثبت می شود و از کل کشور، قابل دسترسی است. بنابراین اگر برای کسی در هر جای کشور، حادثه ای پیش آید، می توان از طریق این سامانه، به تمایل او برای اهدای عضو، اطلاع پیدا کرد. افراد می توانند کارت حاصل از ثبت نام نهایی را ذخیره و یا روی کاغذ چاپ کنند.
حالا کسانی که قبلا از روش‌های مختلف کارت عضویت گرفته اند، اطلاعاتشان به این سامانه اضافه می‌شود؟
هنوز در این سامانه، ما همه اطلاعات را تجمیع نکردیم، اما تمام افرادی که از مراکز مختلف، کارت گرفته اند تا زمان تجمیع، می توانند ضمن نگهداری کارت قبلی خود، در سامانه ehda.center هم ثبت نام کنند.
