شوق به ادبیات فارسی در غربی‌ترین سرزمین آفریقا

  نامه‌ات به دستم رسید. در پاسخ آن، دفتری را باز میکنم که درآن آشفتگی‌هایم میجوشد. دوستی قدیم ما به من آموخت که همدردی مرهمی برای رنج من است. حضور تو در زندگی من اصلاً تصادفی نیست. خانه‌های مادربزرگ‌هایم فقط با نرده‌ای از هم جدا میشد، در طول روز از حال هم خبر میگرفتند. مادرهای ما برای مراقبت و نگهداری از عموها و خاله‌هایمان باهم رقابت میکردند. ما هم پنی‌ها و صندلهایمان را در یک مسیر سنگلاخی مدرسه قرآن باهم کهنه کردیم. دندانهای شیریمان را باهم در سوراخی پنهان کردیم و از فرشته موش خواستیم تا به جای آنها، دندانهای زیباتری برایمان بیاورد. اگر آرزوها با گذر سالها و حضور واقعیتها میمیرند، در عوض من خاطراتم را مثل شیرینی زندگیام نگه میدارم. به یادت میافتم. گذشته دوشادوش احساسات دوباره زنده میشود. چشمانم را میبندم. امواج و فوران احساسات اوج میگیرند: حرارت و جذبه، آتش هیمه‌ها، طعم شیرین در دهانه‌ای حریص، انبه‌های کال تند مزه که به نوبت آن را گاز میزدیم. چشمانم را میبندم. امواج و فوران تصاویر: صورت برافروخته مادرت که هنگام بیرون آمدن از آشپزخانه، قطرههای عرق روی چهره خستهاش میغلتید، هیاهوی دسته دخترانی که با لباسهای خیس از قنات برمی گشتند.ما دو دختر؛ مسیری را از نوجوانی به بلوغ طی کردیم، همان طور که گذشته حال را به ارمغان میآورد.دوست من! دوست من! دوست من! سه بار تو را صدا میکنم. دیروز تو طلاق گرفتی و امروز من بیوه شدم.
شاید در جهان ایران‌شناسی به ذهن کمتر کسی خطور کند که فارغ از اروپا و امریکای شمالی و شرق آسیا و هند، در آفریقا، آن هم نه در شمال آن که به واسطه مشمول جهان عرب شدن در تقسیم‌بندی فعلی، از پیش ارتباطاتی وجود داشته، که در غرب قاره سیاه و در همسایگی اقیانوس اطلس هم می‌توان سراغ از کسانی گرفت که شیفته ایران هستند و مشتاق آموختن و آموزاندن زبان فارسی. اینکه در اقوال آمده که ابن‌بطوطه در چین، روی قایقی غزلی از سعدی را از پیرمردی شنیده، دلیل بر آن نمی‌شود که در جهان امروز، دیگر شاهد نفوذ پیشین  «قندِ پارسی» نباشیم؛ چه، اکنون اگرچه شاید دیگر در اقصای چین چنین نباشد اما می‌توان در منتهی‌الیه غربی آفریقا، مردان و زنانی را  یافت که پارسی‌گوی‌اند و علاقه‌مند به آن. هرچند دو سده پیش، کسانی از شیراز به زنگبار  - تقریباً تانزانیای فعلی - رفتند و آنجا اجتماعی را شکل دادند اما آفتاب آن حضور، دیری نپایید و کم‌فروغ بود. البته بر هیچ‌کس مکتوم نیست که زبان فارسی در مشخصاً «سنگال»، تنها 14 سال سابقه دارد اما همین که امروز، گروه زبان و ادبیات و تمدن فارسی در دانشگاه شیخ آنتادیوپ در داکار سنگال پا گرفته و یک ایرانی دلسوز (عبدالکریم سنایی) برای برفراز نگاه داشتن این پرچم استقامت ورزیده، کم چیزی نیست  یا همین که امروز، هر که در مرکز و غرب آفریقا می‌خواهد ایران را بشناسد، پایگاه و جایگاهی دارد، نباید که از نظر دور داشت. حتی همین امروز، 15 دانشجوی سنگالی در دانشگاه‌های ایران به تعلم مشغول است. نمونه آن‌ها، «سعاد لی» (Souad ouly) است. بانوی 38 ساله‌ای که دانشجوی دکتری در ایران است؛ فرزندش را  در سرزمین ما  به دنیا آورده و همسرش چند ماه یک بار به دیدنش می‌آید. اینها را کنار هم گذاشتن، نتیجه‌ای بس جالب به دست می‌دهد. حالا او سرگرم نگارش پایان‌نامه‌ای است که بر آن است تا ادبیات ایران و سنگال را با مطالعه موردی سه نویسنده از این سو  و سه نویسنده از آن سو، به تطبیق بنشیند. با او اما از هردری سخن گفتیم. جز خودش و زندگی‌اش و به ایران آمدن و در ایران ماندش، از سرزمین سنگال و مردم آن و رنج‌های رفته بر آنها نیز صحبت کردیم تا خواننده ایرانی با دریچه‌‌ای  تازه آشنا شود. کشوری که اگرچه در میان 54 هم قاره‌ای خود آرام زیست می‌کند و دردسر جنگ‌طلبی و دموکراسی‌گریزی را نداشته اما عقبه‌ای پر نشیب و فراز داشته است. آنچه در ادامه می‌خوانید، متن گفت‌وگو با این بانوی سنگالی است که در آینده نزدیک، منادی فرهنگ ایرانی در غرب قاره سیاه خواهد شد. هرچند که با ترجمه رمانی از ادبیات سنگال، هموطنان خود را هم به ما خواهد شناساند.

شما چطور با فرهنگ ایرانی آشنا شدید؟ آیا در مدرسه چیزی از ایران شنیده بودید؟
روزنامه کم نیست والبته خوشبختانه در سنگال چیزی به نام سانسور وجود ندارد. سینما هم در دوره استعمار خیلی بود ولی در حال حاضر خیلی از سینماها بسته شده چون مردم اهل رفتن به سینما نیستند.