«بهترین نرم‌افزار جایگزین تلگرام چیست؟»؛ در روزهایی که این نرم افزار از دسترس کاربران ایرانی خارج شده بود، این سوال به کرات پرسیده می‌شد و همزمان مجالی پدید آمده بود تا نرم‌افزارهای وطنی توانمندی‌هایشان را به عموم عرضه کنند. فرصتی که برخی رقبای ایرانیِ تلگرام از آن بهره بیشتری بردند و توانستند به اصطلاح خودی نشان دهند.
نه فیلتر شدن نرم‌افزارهای پیام‌رسان در کشورمان چیز جدیدی است و نه گزینه برای جایگزینی این دست نرم افزارها اندک است اما به نظر می‌رسید که مسدود شدن تلگرام فرق دارد. شاید از این رو که دیگر یک نرم‌افزار پیام‌رسان برای پاسخ دادن به نیازهای جدید مردم کفایت نمی‌کرد و چیز بیشتری نیاز بود؛ اپلیکیشنی مانند تلگرام و حتی بهتر از آن.
صحبت درباره نسل جدید نرم افزارهایی است که علاوه بر ارتباط متنی، صوتی، ارسال فایل و...، کانالهای ارتباطی هم دارند و می‌توان به کمک‌شان از اخبار روز مطلع شد، مقالات و گزارش‌های تخصصی یا در حوزه علاقمندی‌ها را مطالعه کرد، از مواضع و رویکردهای افراد و گروه‌های مختلف در خصوص یک مساله خاص آگاهی یافت و یا در آنها سرگرم شد و وقت گذراند.
نرم‌افزارهایی که خیلی بیشتر از یک پیام‌رسان هستند و می‌بایست آنها را نسل جدید شبکه‌های اجتماعی نامید. نسل جدیدی که اگر از شبکه‌های اجتماعی قبلی برتر نباشند، کمتر هم نیستند. دنیایی که برای 40 میلیون ایرانیِ کاربر تلگرام از مدتها پیشتر تا حدود زیادی شناخته شده و کار رقابت را برای نرم افزارهای پیام رسان وطنی دشوار کرده است. نرم‌افزارهایی که اگر قابلیت های شبکه های اجتماعی را نداشته باشند، حتی فیلتر شدن تلگرام نیز نخواهد توانست موجب گرایش عموم به ایشان شود.
فضایی که برای مدتی محدود با انسداد تلگرام در اختیار نرم افزارهای ایرانی قرار گرفت تا عرض اندام کرده و اقبالشان میان مردم را محک بزنند. فرصتی برای جذب مخاطب که برخی نرم افزارهای وطنی از آن بهره بیشتری بردند و برخی، در رقم زدن اتفاقات مثبت در آن کم توان ظاهر شدند. اتفاقی که بیش از هرچیز، از قیاس این نرم افزارها با هم و گرایش مردم به نرم افزارهای دارای قابلیت های بیشتر نشات گرفت. این را می‌شود از آمار مراجعه مردم به نرم افزارهای پیام رسان وطنی و قیاس امکاناتشان با یکدیگر دریافت.
نمودار محبوبیتی که اگر قرار به ترسیم آن باشد، می‌بایست از یک آمار واحد برای نشان دادنش بهره ببریم و در اینجا ما از آمارهایی بهره می‌بریم که فروشگاه برنامه های اندرویدی مشهور کشورمان، یعنی «کافه بازار» با بیش از 33 میلیون کاربر، ارائه می‌دهد. آماری که حکایت از آن دارد که «سروش» با بیش از یک میلیون کاربر فعال، محبوب ترین نرم افزار پیام رسان وطنی است و پس از آن، پیام رسانهای «گپ» و «بله» با بیش از 200 هزار کاربر فعال قرار دارند.
بر اساس آمار کافه بازار، «آی گپ» با بیش از 100 هزار کاربر فعال و «بیسفون پلاس» با بیش از 20 هزار کاربر فعال به ترتیب محبوب ترین پیام رسان های دیگر ایرانی هستند. این در حالی است که پیام رسان «ویسپی» نیز که به نوعی ایرانی محسوب می‌شود، با بیش از 200 هزار کاربر فعال، جایگاه خوبی به دست آورده است.
آمارهایی که اگرچه به خودی خود جالب توجه هستند و می‌توانند مورد تفسیر قرار گیرند، اما زمانی کامل تر می‌شوند که امکانات این نرم افزارها و ویژگی های مختلفشان را با یکدیگر و همچنین رقبای مشهور خارجی شان قیاس کنیم. قیاسی که چنین نتیجه ای به دست می‌دهد:
سروش
اپلیکیشن سروش به رغم عمر کوتاهش توانسته جایگاه خوبی میان کاربران ایرانی دست و پا کند و با یک میلیون دانلود از فروشگاه وطنی اپلیکیشن های اندرویدی و رتبه ممتازش در فهرست الکسا، محبوب ترین و پر کاربردترین نرم افزار وطنی لقب گیرد. پیام رسانی که با قابلیت هایی مانند پرداخت درون برنامه‌ای، پرداخت قبض، خرید شارژ، کانالهای تعاملی و دسته بندی شده (که می‌توان مطالبشان را لایک کرد یا رویشان کامنت گذاشت) تا حد زیادی منحصر به فرد شده است. نکته جالب توجه اینکه هیچ پیام‌رسان ایرانی به سه میلیون کاربر نرسیده و برای این تعداد آماده نیست. سروش که سردمدار پیام‌رسان‌های داخلی است هم در طی دوران فیلترینگ تلگرام نشان داده آماده میزبانی از این تعداد کاربر نیست و باید سرمایه گذاری سنگینتری کند.
گپ
پیام رسان گپ به عنوان یک پیام رسان ایرانی، امکان ایجاد گروه، کانال و موارد مشابه را به کاربر می‌دهد و در زمره اپلیکیشن‌هایی قرار می‌گیرد که شبکه اجتماعی است، اما چیزی که آن را از سایر موارد مشابه متمایز کرده، امکان ساخت فروشگاه و پرداخت های درون برنامه ای است که مناسب کسب و کارهای کوچک و فروشگاه های اینترنتی است. گپ کانالهای تعاملی و دسته بندی شده دارد که کاربرد خوبی هم دارد هرچند به نظر میرسد در تولید محتوای این کانالها، نقش کاربر پررنگ نیست، امری که سروش در انجام آن موفق بوده و توانسته کاربران خود را تشویق به تولید محتوا در کانالهای مختلف کند و کاربران هم آن را پذیرفتهاند. گپ به رغم آنکه از نسخه های موبایل و وب بهره می‌برد، هنوز در نسخه‌های دسکتاپ در دسترس کاربران نیست و شاید این بزرگترین نقطه ضعفی باشد که می‌بایست مدیران آن به فکر رفعش باشند.
آی گپ
این اپلیکیشن هم به عنوان یکی از نمونه های ایرانی مشابه تلگرام گزینه خوبی برای جایگزینی به شمار می‌رود. امکان ارسال و دریافت فایل بدون محدودیت های سایر پیام رسان ها، ایجاد گروه یا کانال و البته مدیریت راحت آن ها، از جمله مواردی است که آی گپ را به اپلیکیشنی فراتر از پیام رسان تبدیل کرده است. ناگفته نماند که این نرم افزار برای سیستم عامل‌های متنوعی توسعه داده شده و از این رو، کار با آن برای طیف وسیع تری از مخاطبان فراهم آمده است. با این ملاحظه که برای افزایش محبوبیت، آی گپ به ویژگی های منحصر به فرد و مشتری پسند بیشتری نیازمند است.
بله
این پیام رسان یکی از زیر مجموعه بانک ملی ایران به حساب می‌آید که علاوه بر قابلیت گفت‌وگو می‌تواند پرداخت‌های آنلاین شما را انجام دهد. انتقال پول، خرید آنلاین، درخواست پول، خرید شارژ، پرداخت قبوض و غیره از جمله مواردی است که از طریق پیام رسان بله قابل انجام و پیگیری است. ویژگی های خاصی که اغلب به واسطه بات های نوشته شده برای بله مقدور می‌شوند تا بله مطابق خاستگاهش، در تبادلات مالی خوب ارزیابی شود و همچنین، شباهت خاصی به تلگرام و بات های فعال بر بستر آن پیدا کند.
بیسفون+
بیسفون، نخستین پیام رسان ایرانی است، حتی جلوتر از تلگرام صاحب قابلیت کانال شد اما آن گونه که باید نتوانست توجه عموم را به خود جلب نماید. این را می‌شود از شمار کمتر کاربرانش به رغم عمر چهار ساله‌اش در قیاس با دیگر نرم افزارهای وطنی دریافت. حالا بیسفون پلاس با طراحی توسط تیمی جدید دوباره وارد میدان شده است. این در حالی است که بیسفون چون یکی از زیرمجموعه‌های یکی از اپراتورهای تلفن همراه در کشورمان است، همواره کم بودن هزینه هایش برای کاربرانش را در شعارهایش تکرار کرده است. یکی از ویژگی هایی که مدیران این نرم افزار رویش تاکید دارند، بهره مندی بیسفون پلاس از پروتکل اختصاصی این اپلیکیشن وطنی است. البته معلوم نیست که این پروتکل عملیاتی شده یا این تیم در حال توسعه آن هستند و با عملیاتی شدن فاصله زیادی دارند.
ویسپی
نه نامش ایرانی است و نه شکل و ظاهرش اما آنگونه که کنکاش برخی خبرنگاران نشان می‌دهد، ایرانی است! نرم افزاری وطنی که ظاهرا به ازای پرداخت وجه در چین ساخته شده و دفترش در هنگ کنگ قرار دارد اما سی دی ان سرورهایش، سرورهای یکی از شرکت های بزرگ فروش اینترنت در کشورمان را نشان می‌دهد و علاوه بر آن، رد و نشانه های دیگری نیز از ایرانی بودن آن در دسترس است. جز این نکته عجیب و ابهام در چرایی پنهان کردن خاستگاه این نرم افزار، ویسپی توانسته خود را به عنوان یک پیام‌رسان کارامد نشان دهد. پیام رسانی که شبکه اجتماعی هم به شمار می‌آید اما از فقدان نسخه‌های دسکتاپ و نسخه تحت وب رنج می‌برد.
سیگنال
حریم خصوصی همواره مهم‌ترین نکته برای توسعه دهندگان اپلیکیشن سیگنال بوده است. تیم توسعه دهنده این اپلیکیشن با رمزنگاری ویژه ای که بر روی محتوای ارسالی کاربران این پیام رسان کرده اند، آن را به امن ترین پیام‌رسان جهان تبدیل کرده اند. این نرم افزار مورد تقدیر بسیاری از کارشناسان امنیتی در جهان قرار گرفته و البته که نام آشنای "ادوارد اسنودن" نیز در این میان به چشم می خورد! همه اینها در حالی است که سیگنال به مانند واتس اپ تنها یک پیام رسان امن است نه شبکه اجتماعیِ مورد نیاز و توجه ایرانیان.
لاین
مهم ترین توضیح در خصوص لاین این است که پیشتر این نرم افزار ژاپنی تا حدودی مورد توجه ایرانیان قرار داشت و روی گوشی‌های هوشمند تلفن همراه بسیاری از هموطنانمان نامش به چشم می‌خورد اما با ظهور و بروز تلگرام، قافیه را به این رقیب باخت و به خاطرات پیوست. اتفاقی که نشان می‌دهد لاین جایگزین مطمئن و کاملی برای تلگرام نیست و حتی اگر روزی بتواند به این جایگاه برسد، باز ممکن است در رقابت بعدی کم آورده و قافیه را ببازد. نکته ای که پیش و بیش از ویژگی های لاین در انتخابش تاثیر خواهد داشت. خالی از لطف نیست اگر بدانید این نرم افزار ژاپنی به تازگی رمزنگاری را در دستور کار خود قرار داده است.
واتس اپ
اگر به دنبال یک پیام رسان ساده با امکانات معمولی هستید، احتمالا واتس اپ بهترین گزینه پیش روی شماست. این پیام رسان برخلاف تلگرام هیچ امکان خاصی ندارد و تنها وظیفه آن امکان ایجاد چت های یک به یک یا گروهی است. حتی امکان ارسال فایل های صوتی از قبیل MP3 یا Wav هم در آن وجود ندارد. یکی دیگر از مشکلات واتس اپ، محدودیت در ارسال فایل های ویدیویی و تقسیم آن به چند قسمت است. واتس اپ برخلاف تلگرام یک شبکه اجتماعی محسوب نمی شود و به همین دلیل خیلی نمی توانید به عنوان جایگزین تلگرام به آن تکیه کنید!
وی چت
این نرم افزار چینی و پر سابقه یکی از جدیدترین گزینه های جایگزینی تلگرام است. اتفاقی که در روزهای اخیر و با رفع فیلتر وی چت رخ داد چراکه این نرم افزار به دلیل دارا بودن قابلیت های غیرقابل فیلتری، پنج سال پیش در کشورمان فیلتر شده بود. فیلترینگی که در روزهای اوج محبوبیت وی چت در کشورمان رقم خورد و حالا برخی انتظار دارند که معکوس آن رخ دهد. اتفاقی که بعید است رخ دهد چراکه وی چت قابلیت ساخت کانال ندارد و از این رو نمی تواند جایگزین مناسبی برای تلگرام باشد.
