برای بنزین زدن به پمپ بنزین می‌روید. بنا به عادتی که در سال‌های اخیر و بر اساس تبلیغات فراوان درباره مزایای پرداخت پول بنزین – و البته هر خرید دیگری – با کارت‌های بانکی مطرح شده است، برایتان مهم نیست که به اندازه بنزینی که می‌خواهید بزنید، پول نقد در جیبتان هست یا نه. هنگامی که نوبت تان می‌شود، چشمتان به نوشته‌ای روی دیوار پمپ‌بنزین می‌خورد: «به علت عدم واریز وجوه کارتخوان‌ها توسط شاپرک از ارائه کارتخوان تا اطلاع ثانوی معذوریم و سوختگیری فقط به صورت نقدی انجام می‌شود». شاید کمی بحث کنید، اما فایده‌ای ندارد و در نهایت مجبورید اگر خیلی به بنزین نیاز دارید، به سراغ خودپردازهای بانکی بروید و با پول نقد به جایگاه سوخت برگردید.
به گزارش روزنامه ابتکار، این حکایت برخی از شهروندان ایرانی است که در روزهای گذشته و بعد از آغاز تاخیر 24 ساعته پرداخت وجوه واریزی ناشی از خرید مشتریان توسط دستگاه پوز (POS) برای فروشندگان، در برخورد با دریافت کالا و خدمات از طریق کارتخوان‌های بانکی با آن مواجه شده‌اند. این در حالی است که بسیاری از فروشندگان نیز می‌گویند چالش‌هایی که اجرای این طرح و به ویژه ناگهانی بودنش برای آن‌ها به وجود آورده، به قدری زیاد است که آن‌ها هم ترجیح می‌دهند در صورت ادامه این روند، به سوی دریافت نقدی روی بیاورند. به عنوان مثال برخی فروشندگان گفته‌اند که اجرای ناگهانی این تصمیم باعث شده است که حسابشان برای پرداخت وجه ناشی از خرید اجناس یا پاس شدن چک خالی بماند. برخی دیگر نیز ابراز نگرانی کرده‌اند که تاخیر در واریز وجه‌ها، بررسی میزانی که باید به حسابشان واریز شود را پیچیده می‌کند.
پیشتر مشخص کردن ساعاتی برای واریز پول خرید از طریق پایانه‌های فروشگاهی به حساب فروشندگان، برای تجمیع تراکنش‌ها و کاهش ترافیک شبکه‌ای در این زمینه عنوان شده بود. همان زمان نیز واریز با تاخیر پول، مورد انتقاد فروشندگان قرار گرفت. با این حال شاید این که انتظار آن‌ها برای ورود پول به حسابشان تنها چند ساعت بود، تحمل ماجرا را آسانتر می‌کرد. این بار اما دلایلی فراتر از کاهش دفعات تراکنش‌های انتقال وجه مد نظر است.
مدیر عامل شاپرک در گفت‌وگو با فارس، به تشریح تصمیم جدید گرفته شده در این زمینه پرداخت. محسن قادری با اشاره به کاهش دفعات تسویه وجوه در معاملات با کارتخوان، اظهار کرد: به تازگی تسویه‌ها از هفت بار در روز به 24 ساعت یک بار تغییر کرده در حالی که تسویه در دنیا هر 48 ساعت یک بار است. وی افزود: در ابتدا بانک مرکزی با هدف فرهنگ‌سازی و گسترش دستگاه‌های پوز و پرداخت‌های کارتی تعداد دفعات تسویه را برخلاف رویه‌های جهانی افزایش داد اما اکنون باید به سمت استانداردهای روز دنیا حرکت کنیم.
مدیرعامل شرکت شاپرک در واکنش به این نکته که برخی جایگاهداران در واکنش به تسویه 24 ساعت یک بار فقط وجه نقد می‌پذیرند، گفت: بعید است این مسئله فراگیر شده باشد اما اگر جایگاه‌دار به هر دلیلی به دنبال فروش بنزین به وسیله پول نقد باشد، خودش باید ریسک احتمال سرقت را بپذیرد. وی در پاسخ به این سوال که هدف اصلی از کاهش تعداد دفعات تسویه از هفت بار در روز به یک بار در روز چه بوده است، اظهار کرد: به دلیل برخی مسائل امنیتی و سوءاستفاده‌‌های برخی افراد این تصمیم گرفته شد. قادری با بیان این که بانک مرکزی و شرکت شاپرک هیچ نفعی از افزایش زمان تسویه به 24 ساعت یک بار نمی‌برند، افزود: وظیفه شاپرک بررسی صحت و سقم تراکنش‌ها و ارائه گزارش به بانک‌ها برای پرداخت پول است.
مدیرعامل شاپرک در حالی به مسائل امنیتی و سوءاستفاده برخی افراد و 48 ساعته بودن انتقال وجه در دیگر کشورها اشاره می‌کند که در این باره چند نکته قابل تامل است. یکی این که سازوکارهای مربوط به این مسائل امنیتی یا سوء‌استفاده‌ها باید روشن باشد. یعنی در این 24 ساعت چگونه قرار است یک مساله امنیتی یا سوء استفاده مشخص شود و واکنش بعد از آن و حقوق خریدار و فروشنده در این شرایط چیست؟ در برخی کشورهای دیگر در بازه 48 ساعته انتقال وجه، واریز کننده می‌تواند به هر دلیلی از جمله اشتباه در واریز یا پشیمانی، در تماس با بانک، خواستار بازگشت پولش شود. با این حال این کار درباره انتقال وجه از طریق خودپردازهای بانکی انجام می‌شود که در دیگر کشورها به دلیل قوانین سفت و سخت مالیاتی و مبارزه با پولشویی، برای مقاصد تجاری از آن‌ها استفاده نمی‌شود. در واقع در بانک‌های کشورهای مزبور، به دلیل امکان رصد سیستمی هوشمند بانکی درباره برخورد با فرارهای مالیاتی و پولشویی، در صورت تراکنش‌های عجیب از این طریق، هر دو طرف تراکنش انتقال مورد بررسی و پرسش قرار خواهند گرفت. اما در ایران بارها این نکته مطرح شده که سرکشی به حساب‌های بانکی افراد ممنوع است و این موضوع چنین رصدی را مشکل می‌کند. در مواردی مثل کلاهبرداری‌هایی از جنس تماس تلفنی با عنوان برنده شدن جایزه و کشیدن قربانی پای دستگاه خودپرداز نیز، پس از روشن شدن کلاهبرداری برای مالباخته، روند پیگیری به قدری کند و فرساینده است که بعید است بتواند حکمی رسمی برای برگشت پول بگیرد. این در حالی است که قاعده واریز 24 ساعته وجه به حساب فروشندگان در حالی در مورد پایانه‌های فروشگاهی مطرح می‌شود که اصولا با توجه به این که قانونا تنها صاحب کارت بانکی اجازه استفاده از آن را دارد و پذیرش کارت از سوی فروشنده، به معنی تایید هویت صاحب کارت است و حضور و اختیار مشتری در استفاده از کارت، چنین مواردی وجود ندارد.
نکته دیگری که در این باره مطرح است، سود حاصل از ماندن 24 ساعته پول خرید از پایانه‌های فروشگاهی در حساب بانک‌هاست. در شرایطی که ادعا می‌شود این پول سودی را عاید بانک‌ها نمی‌کند، اما از آن جا که اصل توقف پول در هر حساب بانکی حتی قرض‌الحسنه، به معنی سود برای بانک است و مبلغ جابجا شده در 24 ساعت توسط دستگاه‌های پوز در کشور مبلغ قابل توجهی است، نمی‌توان از آن گذشت. پیش از این درباره واریزهای شش نوبت در روز نیز برخی رسانه‌ها محاسباتی را درباره سود حاصل از این عمل برای بانک‌ها کرده بودند که نتیجه آن ارقام میلیاردی بود. توقف 24 ساعته این رقم بالاتر خواهد رفت.
به هر ترتیب به نظر می‌رسد دلایل بانک مرکزی و مسئولان شاپرک فروشندگان را قانع نمی‌کند. در حالی که هیچ قانونی نمی‌تواند فروشندگان کالا و خدمات را به دریافت وجه از طریق پایانه‌های فروشگاهی ملزم کند، تا زمانی که یا رضایت فروشندگان تامین نشود و یا دردسرهای بازگشت به دریافت وجه نقد آن‌ها را عاصی نکند، باید شاهد ایجاد فشار به مشتریان برای دریافت وجه نقد برای راحتی فروشندگان و نیز ایجاد فشار به مسئولان از طریق بروز نارضایتی عمومی باشیم.
کلی فرهنگ سازی شد پول نقد و مردم گذاشتن کنار حالا باز برگشتیم به عقب و احتمالا شاهد تورم هم خواهیم بود.