کاهش سن پوکی استخوان به زیر ۳۰ سال

رییس دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت ضمن اشاره به مصرف پایین "شیر" در ایرانیان و تاکید بر لزوم اجرای برنامه شیرمدرسه بویژه برای مناطق محروم، در عین حال از کاهش سن پوکی استخوان در کشور به زیر ۳۰ سال خبر داد.

به گزارش ایسنا، دکتر زهرا عبداللهی در نشست خبری بسیج همگانی تغذیه که در وزارت بهداشت برگزار شد، با بیان اینکه هدف از بسیج ملی تغذیه سالم، فرهنگسازی برای تغذیه سالم و اصلاح الگوی تغذیه است، گفت: رسالت‌مان در دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در راستای بهبود تغذیه جامعه است.

کاهش کم‌وزنی و کوتاه قدی کودکان در کشور

وی به دستاوردهای اصلاح الگوی تغذیه و امنیت غذایی پس از انقلاب اسلامی، اشاره و اظهار کرد: بعد از انقلاب اسلامی برنامه‌هایی در راستای کاهش سوء تغذیه انجام شد؛ به طوریکه در سال ۷۶ در بحث سوءتغذیه کودکان زیر ۵ سال ۱۶.۶ درصد، کم وزنی متوسط تا شدید و ۲۰ درصد کوتاهی قد متوسط تا شدید داشتیم که به دنبال مداخلات با کمک بهورزان و کارشناسان و کارکنان بهداشت و درمان پس از ۲۰ سال در سال ۹۶ کاهش بیش از ۷۰ درصدی در سوء تغذیه داشتیم. در حال حاضر طبق مطالعات سال ۹۶، کم وزنی کودکان زیر ۵ سال به ۳.۸ درصد و کوتاه قدی ۴.۶ درصد رسیده است.

عبداللهی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات ما بحث کمبود ریزمغذی‌ها بود، گفت: طبق مطالعات، متاسفانه در کشو فقرآهن و کم خونی در همه گروه‌های سنی مشکلی جدی بود. بر همین اساس برنامه‌هایی مانند مکمل یاری و غنی سازی آرد با آهن و اسید فولیک و مکمل یاری برای دختران دبیرستانی در مدارس را اجرا کردیم. نتایج اجرای این برنامه‌ها نشان می‌دهد که طی یک دوره ۱۰ ساله کمبود آهن در کشورمان به میزان ۵۰ درصد کاهش یافته است.
«تحول» برای «تغذیه» چه کرد؟

رئیس دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت با اشاره به اقدامات تحولی در حوزه تغذیه، ادامه داد: در سال‌های اخیر به دنبال اجرای طرح تحول سلامت، کارشناسان تغذیه برای اولین بار در مراکز جامع بهداشتی در حاشیه شهرها و شهرها مستقر و مراجعین از خدمات تغذیه به صورت رایگان بهره‌مند شدند و کارشناسان تغذیه در اولین سطح ارائه خدمت به مردم حضور پیدا کردند و مردم از مشاوره و تنظیم رژیم غذایی بهره‌مند شدند. در حال حاضر ۱۲۰۰ کارشناس تغذیه در شبکه بهداشت فعالیت می‌کنند و نتایج و ارزشیابی‌ها حاکی از آن است که با این اقدامات در کنترل دیابت و فشارخون، در ۶۰ درصد موارد با توصیه‌ها و آموزش‌ها شاهد بهبود این بیماری‌ها بوده‌ایم.

وی با بیان اینکه بیماری‌های غیرواگیر مهم‌ترین عامل مرگ و میر در کشور محسوب می‌شوند و شامل دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان‌ها و بیماری‌های مزمن تنفسی هستند، گفت: تغذیه نقش مهمی در کنترل و پیشکیری از بیماری‌های غیرواگیر دارد. در عین حال۶۰ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در کشور اضافه وزن و چاقی دارند که خود این عامل دیابت، فشارخون و انواع سرطان‌هاست.

۴۰ محصول غذایی که قندشان کاهش یافت

عبداللهی افزود: بر همین اساس یکی از اقدامات مهم بازنگری قند، نمک و چربی در محصولات غذایی است و مناسفانه ایرانیان بیش از حد قند، نمک و چربی مصرف می کنند و به همین دلیل باید قند، نمک و چربی در محصولات غذایی کاهش پیدا می کرد که با همکاری صنایع غذایی، سازمان غذا و دارو، سازمان استاندارد محصولاتی در بازار داریم که قند، نمک و چربی آنها کاهش پیدا کرده است و در حال حاضر ۴۰ محصول داریم که قند ان کاهش پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه کاهش میزان نمک در نان یکی از مهم‌ترین اقدامات در بهبود تغذیه مردم بود، اظهار کرد: مهم‌ترین منبع دریافت نمک در کشور ما نان است. ایرانیان به طور متوسط روزانه حدود ۳۱۰ تا ۳۲۰ گرم نان می‌خورند و میزان نمک در نان‌ها ۲ تا ۲.۳ درصد بود. بر این اساس حدود ۶ گرم نمک دریافتی مردم از طریق نان است؛ درحالیکه میزان توصیه شده مصرف نمک ۵ گرم در روز است. با بازنگری استانداردها میزان نمک در نان به کمتر از یک درصد کاهش یافت و بنابراین روزانه۳ گرم از نان دریافت نمک می‌شود.

سوء تغذیه ناشی از چاقی و اضافه وزن در کشور

عبدالهی با بیان اینکه مداخلات انجام شده در زمینه تغذیه منجر به کاهش انواع سوءتغذیه در کشور شده است، افزود: البته شکل دیگری از سوء تغذیه در کشور ایجاد شده که اضافه وزن و چاقی است؛ به طوریکه روند چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان افزایشی است و ۲۳ درصد گروه سنی ۷ تا ۱۸ دچار چاقی و اضافه وزن بوده و ۲۱ درصدشان دچار چاقی شکمی هستند.

وی افزود: همچنین ۱۲ تا ۱۳ درصد کودکان زیر ۲ سال ما نیز دچار اضافه وزن و چاقی هستند و این میزان در استان‌های شمالی به ۲۰ درصد هم می‌رسد. حال اگر این روند کنترل نشود، این کودکان به نوجوانان و بزرگسالان چاق تبدیل می‌شوند. حال باید بدانیم که مهم‌ترین عامل مرگ، بیماری‌های غیرواگیر بوده و یکی از عوامل این بیماری‌ها نیز چاقی است. از طرفی بی‌تحرکی نیز چاقی را تشدید کرده است.

وی با بیان اینکه یکی از اقدامات ما ایجاد بسیج‌های ملی تغذیه سالم است، گفت: هدف از برگزاری این بسیج‌های ملی، ترویج الگوی تغذیه سالم و اصلاح الگوی تغذیه‌ای به لحاظ کاهش نمک، قند و چربی و افزایش مصرف سبزیجات، حبوبات، میوه، غلات و... است. طبق توصیه سازمان بهداشت جهانی مردم باید حداقل حدود پنج سهم در روز میوه و سبزی مصرف کنند.

به گفته عبدالهی، این موادغذایی به دلیل اینکه حاوی فیبر هستند از ابتلا به بیماری‌های غیرواگیردار پیشگیری می‌کنند. طبق اطلاعات کنونی ۴۸ درصد ایرانیان این الگوی تغذیه‌ای را رعایت می‌کنند و ۵۲ درصد مردم هم کمتر از استاندارد سبزی و میوه مصرف می‌کنند.

مصرف ۲برابری قند در ایرانیان و روند افزایشی دیابت در کشور

عبداللهی با بیان اینکه در حال حاضر سرانه مصرف قند و شکر۶۶ گرم در روز است، گفت: با توجه به شیوع به اضافه وزن و چاقی و دیابت در جهان و کشور ما سازمان بهداشت جهانی توصیه می کند کمتر از ۱۰ درصد انرژی روزانه از قندهای ساده دریافت شود؛ یعنی روزانه کمتر از ۲۵ گرم قند مصرف شود. اما ایرانی‌ها بیش از ۲ برابر استاندارد قند مصرف می‌کنند. این موضوع یکی از دلایل روند افزایشی دیابت در کشور است؛ به طوریکه اکنون ۸.۵ درصد مردم دیابت دارند و ۱۶ درصد مردم نیز دچار دیابت نهفته هستند و اگر وزن را کنترل نکنند و رژیم غذایی مناسب نداشته باشند، دیابتی می‌شوند.

وی ادامه داد: همچنین بر اساس توصیه سازمان بهداشت جهانی، افراد بالای ۵۰ سال و کودکان زیر ۵ سال باید کمتر از ۳ گرم نمک بخورند و افراد کمتر از ۵۰ سال نیز باید کمتر از ۵ گرم نمک در روز مصرف کنند. این درحالیست که مردان ایرانی ۱۰ گرم و زنان ۸ گرم نمک در روز می‌خورند، یعنی دو برابر استاندارد نمک مصرف می‌کنیم. باید توجه کرد که مصرف بیش از حد نمک خطر ابتلا به سرطان‌هایی چون معده، فشارخون و پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.

کاهش سن پوکی استخوان به زیر ۳۰ سال

عبدالهی با بیان اینکه در حال حاضر سن پوکی استخوان در کشور به زیر ۳۰ سال کاهش پیدا کرده است و خطر شکستگی بدون علت وجود دارد، گفت: در عین حال متاسفانه در الگوی غذایی روزانه ما مصرف روغن بالاست و عادت داریم همه غذاها را سرخ کنیم و فست فودها عامل عمده نمک و چربی هستند. بر اساس مطالعات سرانه، متوسط مصرف روغن در کشور ۴۶ گرم در روز و ۱۷ کیلوگرم در سال است؛ در حالیکه میزان مطلوب مصرف روغن ۳۵ گرم در روز و ۱۳ کیلوگرم در سال است. هدف از برگزاری بسیج همگانی کمک گرفتن از همه کسانی که در آموزش دخیل هستند تا به این ترتیب تغذیه بهبود اصلاح شود.

مصرف پایین "شیر" در ایرانیان

وی شعار امسال بسیج تغذیه‌ای را «از امروز با تغذیه سالم برای فردایی با سلامتی شروع کنید» اعلام و در پاسخ به سوال ایسنا، درباره برنامه شیرمدرسه اظهار کرد: میزان مصرف شیر و لبنیات در کشور ما از میزان توصیه شده کمتر است. بر اساس مطالعات در سبد غذایی ما روزانه ۱۹۰ گرم شیر مصرف می‌شود. درحالیکه میزان مطلوب آن ۲۵۰ گرم در روز است. مردم باید روزانه سه واحد شیر مصرف کنند. حال یکی از اقدامات‌مان برای ترویج مصرف شیر اجرای برنامه شیرمدرسه بود که هدف اصلی آن ترویج فرهنگ مصرف شیر بوده است.

تاکید بر اجرای برنامه شیرمدرسه در مناطق محروم

وی با بیان اینکه این برنامه در سطح مدارس انجام می‌شود، افزود: البته اجرای آن وابسته به تامین اعتبارات لازم آن به صورت سالیانه است. تاکید می‌کنیم که بویژه برای مناطق کم برخوردار حتما این برنامه اجرا شود. زیرا علاوه بر فرهنگسازی، مصرف یک وعده شیر بخش عمده ای از نیازهای تغذیه‌ای کودک را تامین می‌کند. البته امسال هنوز اعتبارات لازم برای اجرای برنامه شیر مدرسه تخصیص داده نشده است، اما امیدواریم حداقل برای مناطق کم برخوردار امکان آن فراهم شود.

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره وجود مواد نگهدارنده در شیرهای پاستوریزه، گفت: اصلا چنین حرفی اساس علمی نداشته و غلط است. شیر مواد نگهدارنده ندارد، بلکه شیرها استریل یا پاستوریزه می‌شوند. اینکه شیر فرادما مواد نگهداره دارد، باور غلطی است. شیرهای فرادما در دمای بالا استریل شده و در خلاء بسته‌بندی می‌شوند. به همین دلیل بعد از باز کردن آنها باید در یخچال نگهداری شده و طی ۲ تا ۳ روز مصرف شوند.

عبداللهی در ادامه صحبت‌هایش به عامل دیگر چاقی، اضافه وزن و بیماری‌های غیرواگیر اشاره کرد و گفت: بی‌تحرکی یکی از مشکلات‌مان در این حوزه است. یعنی افراد الگوی غذایی ناسالم داشته و تحرک بدنی کافی هم ندارند. ۵۵ درصد جمعیت بالای ۱۸ سال در کشور دچار کم تحرکی هستند. همچنین در کشور ۶۳ درصد زنان و ۴۵ درصد مردان کم تحرکی دارند.

کمبود ویتامین دی در ۷۱ درصد بزرگسالان ایرانی

عبداللهی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به کمبود ویتامین D در کشور گفت: در حال حاضر در گروه‌های سنی مختلف کشور کمبود ویتامین D وجود دارد به طوریکه ۸۶ درصد زنان باردار، ۷۶ درصد نوجوانان، ۶۲ درصد کودکان زیر شش سال و ۷۱ درصد بزرگسالان دچار کمبود ویتامین D هستند. اهمیت این مسئله به این دلیل است که کمبود ویتامین D خطر ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر را افزایش می‌دهد. علاوه بر آن، کمبود ویتامین D منجر به پوکی استخوان و دردهای استخوانی نیز می‌شود.

وی افزود: بر همین اساس از سال ۱۳۹۳ در قالب طرح تحول سلامت برنامه مکمل یاری رایگان برای تمام گروه‌های سنی از طریق شبکه‌های بهداشت و درمان اجرا شد و قرص ۵۰ هزار واحدی ویتامین D به طور رایگان برای همه گروه‌های سنی که تحت پوشش شبکه‌های بهداشت و درمان هستند به افرادی که به آنها مراجعه می‌کنند، ارائه می‌شود. همچنین به صورت ماهانه این قرص در ۱۰۰ درصد دبیرستان‌های دخترانه و پسرانه توزیع می‌شود. این اقدام باعث می‌شود تا کمبود ویتامین D حدود ۸۰ درصد کنترل شود. البته در کنار این اقدام بحث غنی سازی محصولات غذایی با ویتامین D نیز مهم است. بر این اساس افزودن ویتامین D به شیر و روغن نیز انجام می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین غنی سازی آرد با ویتامین D در اولویت‌های ما قرار دارد؛ چرا که نان قوت غالب مردم است. باید توجه کرد که از سال ۱۳۸۶ تمام کارخانه‌های آرد کشور غنی‌سازی آرد با آهن و اسید فولیک را انجام می‌دهند. بنابراین بستر غنی سازی آرد با ویتامین D نیز وجود دارد. با این اقدام مردم از طریق مصرف نان غنی شده با ویتامین D، ویتامین D مورد نیازشان را دریافت می‌کنند. فاز اول این کار امسال در یک استان آغاز شده و به تدریج گسترش می‌یابد.

مصرف نمک دریا ممنوع

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره مصرف نمک دریا گفت: تاکید می‌کنم که نمک تصفیه شده و یددار باید مصرف شود. یکی از مشکلات ما در ۳۰ سال گذشته کمبود ید بود. به طوریکه شاهد شیوع ۶۰ تا ۷۰ درصدی گواتر در کشور بودیم که یکی از علام کمبود ید است. بنابراین وزارت بهداشت با ید دار کردن نمک‌های خوراکی این موضوع را کنترل کرده و طی این ۳۰ سال یکی از افتخارات جمهوری اسلامی ایران کنترل این بیماری بوده است؛ به طوریکه بعد از ۳۰ سال شیوع گواتر از ۷۰ درصد به ۶.۵ درصد کاهش یافته است. یعنی بیش از ۹۰ درصد کاهش؛ اما ظرف دو تا سه سال اخیر به دلیل یک سری تبلیغات غیر علمی از سوی افراد سودجو، نمک‌هایی که ید کافی ندارند تبلیغ می‌شوند.

وی تاکید کرد: این نمک‌ها آلوده به فلز سنگین و ناخالصی بوده و ید کافی ندارند. طبق استانداردهای وزارت بهداشت نمک خوراکی باید ۴۰ گاما ید داشته باشد، اما نمک دریا چنین چیزی را ندارد. بنابراین مصرف نمک دریا هیچ توجیه علمی ندارد و می‌تواند باز کمبود ید را به کشور باز گرداند و بر این اساس باید منتظر شیوع دوباره گواتر، ناباروری، کاهش بهره هوشی کودکان، مرده زایی و ... باشیم.

عبداللهی با بیان اینکه عرضه و فروش نمک‌های غیر خوراکی تخلف است و در هر کجا که دیده شود، آن را جمع ‌آوری می‌کنیم، گفت: نمک دریایی که حاوی ید کافی باشد و از سازمان غذا و دارو مجوز گرفته باشد، وجود ندارد. البته نمک دریا برای مصارف غیر خوراکی مانند مصارف پوستی مجوز دارد، اما برای مصرف خوراکی مجوز ندارد.

زنجیره گندم، آرد و نان اصلاح می‌شود

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره نحوه نظارت بر عرضه نان در نانوایی‌ها گفت: یکی از برنامه‌های ما در تغذیه جامعه و امنیت تغذیه‌ای بهبود و ارتقای کیفیت نان است. این موضوع از طریق دبیرخانه شورای عالی سلامت و امنیت غذایی دنبال می‌شود و کارگروه تخصصی سلامت نان نیز تشکیل شده که نماینده همه بخش‌های مختلف اعم از گندم، آرد و نان در این کارگروه حضور دارند و کار کارشناسی می‌کنند تا زنجیره گندم، آرد و نان در راستای بهبود کیفیت نان اصلاح شود.

وی با بیان اینکه اجرای استانداردهای نان به لحاظ کاهش نمک و ... اجباری بوده و از مصوبات شورای عالی سلامت و امنیت غذایی است، گفت:‌ با تفاهم‌نامه مشترکی که بین سازمان ملی استاندارد و معاونت بهداشت وزارت بهداشت در سال ۹۵ به امضا رسیده، هم سازمان استاندارد بر تنورها و ماشین‌های نان پزی نظارت و کنترل دارد و هم بازرسین بهداشت محیط وزارت بهداشت موظف به نظارت بر نانوایی‌ها هستند تا مصوباتی چون ممنوعیت استفاده از جوش شیرین و جوهر نمک و کاهش مصرف نمک و کیفیت گندم مورد نظارت قرار گیرد.

وی در پاسخ به سوال دیگری درباره استفاده از ماکروویو به طور مداوم در تهیه و پخت غذا گفت: استفاده مرتب و زیاد از ماکروویو توصیه نمی‌شود. البته در این زمینه همچنان مطالعاتی در دست انجام است و هنوز برای اثبات آنها نیاز به زمان داریم، اما مصرف کم آن ممکن است مشکلی نداشته باشد، اما در استفاده مداوم از ماکروویو باید احتیاط شود.

عبداللهی تاکید کرد که طبق مطالعات ثابت شده که با رعایت یک تغذیه درست می‌توان از ۳۰ تا ۴۰ درصد سرطان‌ها، ۵۰ درصد بیماری‌های قلبی عروقی و ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماری دیابت پیشگیری کرد. بنابراین باید تعادل و تنوع را در تغذیه روزانه حفظ کنیم. به عنوان مثال در الگوی غذایی جایگزین‌های خوبی داریم. مثلا حبوبات در کنار غلات می‌تواند جایگزین گوشت شود.

وی افزود: مصرف یک گرم قند ۱۲۴ کالری ایجاد می‌کند. بنابراین مصرف بیش از حد کالری منجر به اضافه وزن و چاقی خواهد شد. در عین حال مصرف روغن نیز باید کنترل شود. ما به مردم توصیه می‌کنیم که روغن غنی شده با ویتامین D مصرف کنند، اما باز هم تاکید می‌کنیم که نباید همان روغن را هم به میزان زیاد استفاده کنند.

وی همچنین توصیه کرد که مردم لبنیات پاستوریزه مصرف کنند. البته خوشبختانه کنترل و نظارت‌های خوبی بر لبنیات سنتی نیز انجام می‌شود.

عبداللهی در پاسخ به سوالی درباره اقدامات وزارت بهداشت برای بهبود تغذیه اقشار کم درآمد و محروم گفت: برای اقشار کم درآمد با کمک سازمان‌های حمایتی سبد غذایی رایگانی را تهیه می‌کنیم که در آن شیر و لبینات هم وجود دارد. همچنین بسته حمایتی این اقشار تدوین شده است و در قالب یک برنامه جامع توانمندسازی به وزارت رفاه پیشنهاد شده است تا در قالب آن سبد غذایی طراحی شده و برای اقشار کم درآمد تامین شود. از طرفی در این برنامه بحث توانمندسازی خانواده‌ها را مطرح و مشخص می‌کنیم که چگونه خانواده با همان منابع محدود انتخاب غذایی سالم داشته باشد. به عنوان مثال توانمندسازی زنان روستایی در تولید سبزیجات و صیفی‌جات یکی از برنامه‌های این بسته جامع است.