رهاورد روپیه برای روزهای تحریم

رایزنی با مقامات دهلی نو در زمینه روابط تجاری ایران و هند و نیز مبادلات مالی دوجانبه مهمترین ماموریت ظریف در سفر به این کشور خواهد بود.

به گزارش ایرنا، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه برای سفری که قرار است تا نوزدهم دی ماه ادامه یابد راهی هند می شود.

وزیر امور خارجه در این سفر با «سوشما سواراج» همتای هندی و «دارمندرا پرادهان» وزیر انرژی این کشور دیدار و گفت و گو می کند و انتظار می رود با «نارندرا مودی» نخست وزیر نیز ملاقاتی داشته باشد.

حضور در نشست «ریسینا» نیز بخش دیگری از برنامه سفر ظریف به هند است؛ کنفرانسی که در موضوعات مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری و ارتباطاتی محل بحث و تبادل صاحبنظران و مقامات سیاسی چندین کشور است و مسوولیت برگزاری آن را «بنیاد تحقیقات نظارتی هند» با حمایت دولت و وزارت امور خارجه هند بر عهده دارد.

با توجه به شرایط منطقه ای و بین المللی انتظار می رود که مسائل تجاری و ارتباطات مالی دو کشور در مذاکرات دوجانبه مورد تمرکز قرار گیرد. البته موضوعات سیاسی مهمی هم وجود دارد که به احتمال زیاد در رایزنی های ظریف به صورت ویژه مطرح خواهد شد.

یکی از مهمترین این موضوعات سرنوشت افغانستان در دوره پس از خروج نیروهای نظامی آمریکا است که اخیرا «دونالد ترامپ» از آن سخن به میان آورده است. در همین ارتباط بود که طی روزهای گذشته مذاکراتی بین ایران و طالبان درباره آینده افغانستان صورت گرفت؛ کشوری که به دلایل مختلف اهمیتی ژئوپلیتیک برای هندی ها دارد.

اهمیت حضور و سرمایه گذاری بلندمدت هند در افغانستان برای دهلی نو و واشنگتن چنان است که ترامپ بندرچابهار به عنوان سرپل ورود هندی ها به افغانستان را از تحریم ها معاف کرد. از دید مقامات دهلی نو و واشنگتن، نهادینه شدن حضور هند در افغانستان سپری در برابر تهدیدات و رقبای مشترک از افراط گرایان مسلح گرفته تا نفوذ چینی ها به شمار می آید.

گذشته از این مسائل و همچنان که اشاره شد، ادامه روابط تجاری دو کشور در شرایط تحریم موضوعی است که بخش اعظم میز مذاکرات دو جانبه را به خود اختصاص خواهد داد.

در این میان، تحریم های آمریکا، محدودیت های پیش روی خرید نفت از ایران و موانع بازگشت پول صادرات نفت به هند، دو طرف را به چاره جویی برای عبور از چالش های موجود سوق می دهد.

در جریان سفر خردادماه ظریف به هند بود که وزیر امور خارجه این کشور اعلام کرد، دهلی نو از تحریم های یکجانبه آمریکا تبعیت نخواهد کرد. با این حال تحریم های آمریکایی علیه بنگاه های تجاری و صنایعِ طرف معامله و همکاری با ایران، اختلالاتی را در روابط رو به توسعه با هند به وجود آورده است.

طی سال های اخیر و به عبارتی پس از برجام، افزایش صادرات نفت مهمترین شاخص توسعه و افزایش حجم مناسبات اقتصادی دو طرف محسوب می شد.

بنابر اعلان «پلاتز» پایگاه خبری اقتصادی، هند در سال 2017 میلادی با فاصله کمی از چین دومین خریدار بزرگ نفت ایران بوده است. میزان واردات نفت هند در ژانویه 2017 روزانه حدود 321 هزار بشکه بوده که در ماه دسامبر به 504 هزار بشکه رسیده است. این در حالی است که چینی ها در دسامبر 2017 به میزان 548 هزار بشکه از ایران نفت وارد کرده بودند.

هند خود سومین وارد کننده بزرگ نفت در سال مالی منتهی به مارس 2018 بوده که بنا بر برآورد «رویترز» روزانه 4.46 مییلیون بشکه نفت برای تامین نیازهای خود به خصوص در بخش پالایشگاهی واردات داشته است.

هند در راستای تنوع بخشی به مبادی وارداتی از کشورهایی چون عربستان، عراق، ایران و حتی آمریکا نفت وارد می کند. در میان این کشورها، ایران به لحاظ تخفیف و تسهیلات مطلوب در زمینه بیمه و حمل نقل از مطلوبترین مبادی واردات نفت محسوب می شود و همین باعث شده اخیرا در میان سه صادرکننده اصلی نفت به هند قرار گیرد.
تحریم های آمریکایی اما موجب شد واردات نفت از ایران با محدودیت هایی مواجه شود. بر اساس معافیت 180 روزه ای که آمریکا از میانه آبان ماه (ابتدای نوامبر 2018) برای واردات نفت هشت کشور از جمله هند در نظر گرفت، هندی ها روزنامه تا 300 هزار بشکه می توانند واردات نفت از ایران داشته باشند.

بر اساس اعلام رسانه ها، میزان واردات هند از ایران که عمدتا نفت خام بوده از آوریل تا نوامبر 2018 یعنی فروردین ماه تا قبل از تحریم ها حدود 11 میلیارد دلار ارزش داشته است. 

طی ماه های اخیر تمهیداتی برای تسویه مالی خرید نفت از ایران اعلام شده است. چند هفته پیش بود که سفیرِ در حالی جابجایی هند در ایران در دیدار با رئیس اتاق بازرگانی تهران بیان داشت: نیمی از پول خرید روزانه 300 هزار بشکه ای به ارز محلی روپیه به حساب بانک‌های ایران نزد بانک‌های هندی واریز می‌شود که ایران می‌تواند با آن تمامی نیازهای خود از کالاهای اساسی چون غذا و دارو گرفته تا کالاهای مورد نیاز دیگر را به شرط این که مشمول تحریم نباشند، از هند بخرد. این پول هم چنین می‌تواند از طریق سفارت ایران در هند یا دانشجویان ایرانی در حال تحصیل در دانشگاه‌های هند مورد استفاده قرار گیرد یا از سوی شرکت‌های ایرانی در هند سرمایه‌گذاری شود.

به گفته وی، نیم باقی مانده دیگر نیز امکان تبدیل به یورو یا ارزهای دیگر را می یابد و ایران می‌تواند آن را برداشت کند و انتقال دهد. البته برای انتقال این پول باید مکانیسمی دیده شود که در صورت وجود آن، انتقال به خارج از هند ممکن خواهد بود. سفیر پیشین هند همچنین از تهیه لیستی شامل 1000 قلم کالای غیرتحریمی خبر داد که فصل مشترک واردات مورد نیاز ایران و کالاهای صادراتی هند به شمار می رود.

جدای از ارزهای غیر روپیه که قرار است برای تسویه مالی در تجارت میان ایران و هند مورد استفاده قرار گیرد و به احتمال زیاد مبادله آن از طریق SPV یا همان سازوکار مالی میان ایران و اتحادیه اروپا انجام خواهد شد، سرمایه گذاری ایران در بخش پالایشگاهی هند نیز راهکاری است که مورد توجه ایرانی ها و هندی ها قرار گرفته است.

چند روز پیش رئیس شرکت پتروشیمی «چنای» هند اعلام کرد ایران قصد دارد از محل منابع صادرات نفت به هند در توسعه یک پالایشگاه متعلق به این شرکت سرمایه گذاری 15 میلیارد روپیه ای (218 میلیون دلاری) انجام دهد.

برای تسهیل روابط مالی میان پالایشگاه های هندی و طرف ایرانی به تازگی وزارت دارایی هند اعلام کرده پول واردات نفت از ایران را که با روپیه پرداخت می‌شود، از مالیات سنگین معاف کرده است. این اقدام به پالایشگاه‌های هندی این امکان را می‌دهد که حدود یک و نیم میلیارد بدهی معوقه خود به شرکت ملی نفت ایران را تسویه کنند.

در کنار روابط نفتی دو طرف که چند و چون حمل و نقل، تسویه مالی و سرمایه گذاری های مرتبط با آن اهمیت بسیاری در مذاکرات اقتصادی تهران و دهلی نو دارد، ظریف اعلام کرده در تجارت سایر اقلام و بخش حمل و نقل هم زمینه های مناسبی برای همکاری وجود دارد ضمن آنکه اجرای سرمایه گذاری 500 میلیون دلاری هند در چابهار نیز محل رایزنی های گوناگون است.