فتاوای آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله)
تبديل و تخريب مسجد
سؤال 914 -مسجدى است در شهرستان يزد به طول و عرض 5 * 5 مسجد قديمى بوده و در زير زمين واقع شده بطورى كه سقف قسمتى از آن با كف كوچه همسان است. به دليل اينكه بد مسير بوده و انصافاً موجبات محروميت اهالى شده و مورد بى‌توجهى كامل قرار گرفته بود و نزديك به 15 سال متروكه و محل ارتكاب انواع كارهاى خلاف شرع و اخلاق (از قبيل اعتياد، مسائل اخلاقى مفسده‌دار و مخفيگاه دزدان) گشته بود در سال 1370 با همّت 4 نفر از جوانان محل تعمير جزئى و افتتاح گرديد كه تا كنون نماز جماعت و دعاى ندبه و جلسات قرآن در آن برپاست لكن چون مسجد تقريباً به صورت مخروبه درآمده است و تركهاى متعدد دارد و از طرفى فاقد دستشويى و توالت و فضاى مناسب مى‌باشد با تلاش پيگير، زمينى در حدود 400 متر مربع چسبيده به محل مسجد تهيه شده است اكنون مى‌خواهيم چنانچه شرع مقدس اجازه دهد قسمتى از مسجد را به كوچه بيفزائيم تا هم براى مسجد بهتر شود و هم براى اهالى رفع مشكل شود. و در مقابل چند برابر به وسعت مسجد افزوده و با يارى خداوند متعال يك مجموعه فرهنگى جامع كه مورد رضاى حضرت مهدى (ع) باشد ايجاد نمائيم بديهى است ضمن مساعدت همه جانبه حضرت عالى در اين زمينه، ما نيز در مقابل شرع مقدس خاضع و فرمانبرداريم.
جواب:خداوند به شما در مقابل خدماتى كه كرده‌ايد پاداش مضاعف عنايت فرموده و شما را هميشه به امور خير موفق بدارد و البته كار خير كارى است كه در نظر شرع مقدس خير محسوب شود ترميم بعض نواقص مسجد مذكور، و ضميمه نمودن زمين مجاور به آن همه خير است ولى مسجد تا ابد مسجد است و قابل تبديل نيست حتى نسبت بمقدار بسيار مختصر بنابراين جايز نيست چيزى از آن به كوچه افزوده شود ان شاء اللّٰه هميشه موفق باشيد.
سؤال 915 -شخصى زمينى جهت مسجد واگذار نموده و صيغه عربى جارى نشد و به اندازه دو متر ديوار مسجد ساخته شد امّا هنوز مسجديت بر آن ثابت نشد اتفاقاً جايش بسيار ناهموار است حتى جائى واقع شد كه زباله‌هاى همسايگان در آن ريخته ميشود آيا ميشود اين مسجد را بفروشند و جاى مناسبى ديگر براى آن مسجد مشخص كند لطفاً جواب را مرقوم فرمائيد تا اينكه اهالى محله بدون مسجد نمانند.
جواب:در فرض سؤال، كه زمين را جهت مسجد در اختيار مؤمنين قرار داده و مقدارى هم از ديوار مسجد بنا شده فروش و تبديل آن محلّ اشكال است و لو اينكه هنوز نمازى بعنوان مسجد در آن محلّ خوانده نشده باشد.
سؤال 916 -مسجدى چندين سال مى‌باشد كه ساخته شده فعلاً مى‌خواهند مقدارى از مسجد به حياط و مقدارى را هم به كوچه بدهند آيا صحيح است يا اشكال دارد؟
جواب:آنچه بعنوان مسجد ساخته شده و در اختيار مردم بوده و در آن نماز خوانده‌اند واگذارى آن به كوچه و يا حياط مسجد جائز نيست.
سؤال 917 -مسجدى در اين محل بوده قديمى و با خشت و گل ساخته شده بود و در حال حاضر بكلّى خراب شده و مسجدى نيز در محل وجود ندارد و در ضمن مسجد محل كوچك بوده و از طرفى اشخاص خيّرى زمين خوب براى ساختمان مسجد واگذار كرده‌اند كه براى ساختمان مسجد خيلى مناسب‌تر از جاى قبلى است. سؤال از محضر مبارك اين است كه آيا اجازه ميفرمائيد كه مسجد در زمين مناسب تر ساخته شود و چون هزينه ساختمان تقريباً سنگين است لااقل در زمين مناسب‌تر ساخته شود؟
جواب:مسجد قبلى و لو خراب شده باشد از مسجد بودن خارج نميشود سزاوار است اهالى محترم همان مسجد قبلى را تعميركنند البته بزرگ نمودن آن مسجد اگر محل دارد و همچنين ساختمان مسجد ديگر مانعى ندارد.
سؤال 918 -روستاى ما بيش از سه هزار جمعيت دارد و فعلاً شش مسجد وجود دارد، شخصى زمينى را وقف مسجد كرده و الآن هم به آن مسجد نيازى نيست و اطراف آن زمين مذكور هم ديوارى كشيده نشد و نمازى هم در آن خوانده نشد و فعلاً محل رفت و آمد و ريختن زباله شده و در ضمن آن شخصى كه اين زمين را وقف كرده از دنيا رفته، سؤال ما اين است. آيا اجازه ميدهيد آن زمين را بفروشيم؟ و اگر اجازه فروش داديد آيا پولش را مى‌توانيم خرج عمران روستا از جمله آسفالت كنيم؟
جواب:در مورد سؤال، چنانچه در زمين مذكور بعنوان مسجديّت آن محلّ نمازى خوانده شده و يا اگر نماز خوانده نشده مسلمين آن زمين را از واقف بعنوان زمين مسجد تحويل گرفته و دور زمين ديوار مختصرى و يا علامت ديگرى قرار داده باشند فروش و تبديل آن جائز نيست ولى اگر نمازى در آن محلّ بعنوان مسجد خوانده نشده و مسلمين هم بنحو مذكور آن را تحويل نگرفته‌اند قبض محقق نشده و وقف باطل است و زمين متعلّق بورثه واقف زمين است ميتوانند بفروشند و پول آن را در هر موردى كه خواستند مصرف كنند.
سؤال 919 -زمينى را صيغه وقف خوانده‌اند براى مسجد و فعلاً بصورت مسجد مى‌باشد و تقريباً شانزده متر از آن زمين بَرِ خيابان مى‌باشد و مناسب يك باب مغازه مى‌باشد از جهتى هم اين مسجد موقوفه ندارد آيا براى هزينه حقوق خادم و آب و برق و گاز اجازه مى‌فرمائيد اين زمين مغازه شود و مال الاجاره آن را براى تأمين هزينه مسجد بمصرف برسانند؟
جواب:در فرض مذكور تبديل زمين مسجد به مغازه جائز نيست.
سؤال 920 -در روستائى ارامنه زندگى ميكردند زمانى كه از آنجا رفتند مسلمانان آنجا را خريدند و ساكن شدند و كليساى آنها را به مسجد تبديل كردند حالا شخصى حاضر شده آن مسجد را خريدارى كند و جاى آن را منزل مسكونى بسازد براى خودش و با پول آن در جاى ديگرى مسجد بسازند و مردم هم كمك مى‌كنند حالا بفرمائيد:
1-زندگى كردن در آن منزلى كه در جاى مسجد ساخته شده است آيا جايز و صحيح است يا خير؟
2-نماز خواندن در آن مسجدى كه با پول آن مسجد اولى ساخته شده است صحيح ميباشد يا خير؟
ج 1 و 2-در فرض سؤال كه كليسا را قبلاً خريدارى و تبديل به مسجد نموده‌اند ديگر خريد و فروش و تبديل آن بخانه و غيره جائز نيست يعنى كليساى قبلى فعلاً مسجد است و احكام مسجد بر آن مرتّب است مثلاً تنجيس آن و توق
جنب در آن حرام است و منزل كردن آنجا غصب و حرام است و نماز خواندن در محلى كه با پول مسجد قبلى خريدار شده و مسجد ساخته شده اگر معامله بصورت عين به عين بوده معامله باطل و نماز خواندن در آنجا اشكال دارد ولى اگر معامله بذمّه بوده نماز اشكال ندارد.
سؤال 921 -چنانچه چند نفر به علت عدم توجه به مسأله شرعى مسجدى را به بهانه تعريض خيابان بكلّى خراب كرده باشند و حال آنكه بودن مسجد ضررى به خيابان نداشته اكنون وظيفه آن چند نفر و ساير مسلمانان نسبت به زمين و مصالح آن مسجد چيست؟
جواب:حكم مسأله واضح است تخريب مسجد مذكور جايز نبوده، كسانى كه مسجد را تخريب نموده‌اند بايد دوباره مسجد را بسازند و زمين آن هم و لو ساختمان آن تخريب شده باشد حكم مسجد را دارد و تنجيس آن حرام است و همچنين ساير احكام مسجد بر آن مرتب مى‌شود. و اللّه العالم
سؤال 922 -تخريب بعضى از مساجد به علت واقع شدن آنها در عقب‌نشينى خيابان به نظر حضرتعالى جايز است؟
جواب:تخريب مسجد جايز نيست. و اللّه العالم
سؤال 923 -مسجدى وقف در زمين وقف است آيا مى‌شود آن را به حسينيّه تبديل كرد و اگر قابل تبديل باشد آيا احكام مسجديّت از بين مى‌رود يا خير؟
جواب:تبديل مسجد به حسينيّه جائز نيست و احكام مسجد باقى است.
سؤال 924 -عكس مسأله بالا چطور است حسينيّه موقوفه در زمين موقوفه را به مسجد تبديل كرد؟
جواب:تبديل حسينيّه نيز به مسجد جائز نيست.
سؤال 925 -اطاق مخروبه‌اى است كنار نهر آب كه آنجا غسّالخانه بوده و براى رفع سرما و گرما اطاقى ساخته بودند بعد از مدتى در لسان بعضى‌ها گفته شده مسجد بابائى و مدتى داخل آن كوزه‌گرى مى‌كردند و گاهى هم محل بليط فروشى شده و استفاده مسجديّت نداشته با اين سابقه آيا مى‌شود اين اطاق مخروبه را فروخت و بمصرف مسجد ديگرى درآورد يا خير؟
جواب:از وضع اطاق مذكور اطلاعى نداريم بطور كلّى اگر مسجد باشد قابل فروش نيست و همچنين اگر وقف باشد و مجوّز شرعى براى فروش آن نباشد و شهرت محلى براى اثبات وقفيّت كافى است.
