تاثیر FATF بر نرخ ارز

مجید شاکری در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص تاثیر پرونده FATF روی نرخ ارز، اظهار داشت: در حال حاضر با توجه به مکانیزم اجماع و حضور اسراییل، آمریکا، شورای همکاری خلیج فارس و آرژانتین در داخل پلنری، سناریویی تحت این عنوان که ایران از بیانیه یا حتی از وضعیت تعلیق خارج شود و به یک عضو عادی در بیانیه تبدیل شود، روی میز نیست.

این کارشناس اقتصادی افزود: دو حالتی که در مقابل ما قرار دارد این است که ما یا «در وضعیت تعلیق باقی بمانیم» یا «به وضعیت اقدامات متقابل بازگردیم».

وی تصریح کرد: این فرض از سوی برخی مطرح می شود که اگر ایران به وضعیت اقدامات متقابل(کانترمژر) بازگردد، یک کاهش جدی در دسترسی های ما به ارز به خصوص در بازار حواله رخ خواهد داد و این مساله به معنای یک وضعیت بدتر در طرف عرضه و نرخ بالاتر ارز است که این موضوع اثرات خود را بر انتظارات امروزی معامله گران بازار ارز می گذارد.

شاکری در پاسخ به این سوال که این فرض تا چه اندازه صحیح است، تاکید کرد: اگر از مکانیزم حقوقی پرونده که در حال حاضر ایران در بلک لیست قرار ندارد بگذریم، از لحاظ محتوایی، هیچ تفاوتی بین وضعیت تعلیق با وضعیت اقدام متقابل، در عمل وجود ندارد. 

وی توضیح داد: سه دلیل برای این موضوع وجود دارد اول اینکه از همان بیانیه بوسان تا این بیانیه اکتبر، اشاره شده که اگر کسی با ایران کار می کند باید مباحث مطرح شده در توصیه ۱۹ را رعایت کند. درواقع علی رغم اینکه ما به لحاظ عنوانی از لیست سیاه خارج شدیم اما بسیاری از محتوای  «وضعیت اقدامات متقابل» عملا بر ما اعمال می شود.

این تحلیلگر اقتصادی افزود: نکته دوم این است که در همه بیانیه ها مجددا تاکید شده است که اگر با ایران کار می شود باید «شناخت همه جانبه مشتریان در هر تراکنش مالی» انجام شود؛ خود به خود در وضعیت تحریمی که ما قرار داریم و با توجه به جنس اقتصاد ما و نگرانی ها و زمانبری که  تحریمی بودن ما برای کسی که می خواهد شناخت همه جانبه ذی نفعان را انجام دهد، ایجاد می کند آن هم با توجه به تغییر  استاندارد FATF، باعث می شود یا همکاری صورت نگیرد یا اگر بنا باشد کسی رعایت کند، خود لفظ عمل انجام شدنی نیست. 

وی ادامه داد: نکته سوم این است که اگر ما بخواهیم «به واقع» اجزای اکشن پلن را اجرا کنیم بسیاری از مزایایی که امروز در چارچوب آن، دسترسی هایمان را در شرایط تحریمی بسیار سخت بازنگه داشته‌ایم از بین می رود و اطلاعاتی که حتی در رده صرافی ها وجود دارد دچار مشکلات خواهد شد؛ در واقع با هر توجیهی که نگاه کنیم فارغ از اینکه ما چه کاری انجام می دهیم، اگر بنا باشد ما اکشن پلن را اجرایی کنیم، شدنی نیست.

شاکری با بیان اینکه وضعیت کنونی ما به لحاظ محتوایی با وضعیتی که تمام این مدت بوده ایم به خصوص بعد از بازگشت تحریم ها، چندان با وضعیت اقدامات متقابل فرقی ندارد، گفت: نکته مهم‌تری که وجود دارد این است که اصلا در شرایط تحریمی، تحریم آمریکا مهم تر است یا اینکه ما به وضعیت اقدامات متقابل برگردیم؟

وی افزود: در مقابل موضوع وضعیت اقدامات متقابل، عملا ضمانت اجرایی به آن معنا وجود  ندارد. درست است که ریسک پولشویی بالاتر می رود و غیره اما این موضوع در مقابل ابزار فشار و ضمانت اجرایی که طرف امریکایی برای تحریم های خود دارد اصلا چیزی نیست. درواقع طرف آمریکایی یک ابزار مرکزی قدرتمند دارد که ابزار قطع دسترسی از چرخه دلار است و چنین ابزاری را FATF ندارد.

شاکری ادامه داد: اگر کسی تصمیم بگیرد با ایران کار کند، آنچه که بیش از هر چیزی بر انگیزه های این شخص اثر می گذارد، تحریم های آمریکا است نه موضوع FATF. 

وی افزود: اگر ما تحریم نبودیم قطعا موضوع FATF و وضعیت اقدامات متقابل بسیار مهم محسوب می شد اما در شرایط تحریمی این پرونده چندان اهمیتی ندارد.

اگر پرونده FATF حل نشود، چین و روسیه با ما کار نمی‌کنند؟

این تحلیلگر اقتصادی گفت: شاید گفته شود چرا در این شرایط کشورهای همراه با ما همچون چین و روسیه اعلام کرده اند در صورت بازگشت ایران به وضعیت اقدامات متقابل، با ما کار نخواهند کرد و چرا اروپایی روی INSTEX و SPV تاکید می کنند؟ باید بگویم که پیش از این  سیاستمداران ایرانی به صراحت می گفتند که اگر پرونده FATF حل نشود دیگر INSTEX کار نمی کند اما با توضیحاتی که داده شد عملا این ادعا پس گرفته شد.

وی ادامه داد: اما در خصوص چین، باید مساله ای را مطرح کنم؛ ما در دوره قبلی تحریم ها، هم تحریم شورای امنیت، هم تحریم اروپا و هم تحریم آمریکا بودیم و در وضعیت اقدامات متقابل FATF قرار داشتیم اما با چینی ها کار می کردیم.

این کارشناس اقتصادی افزود: ممکن است گفته شود که در حال حاضر موضوع FATF گسترده شده است و به همین دلیل مواضع چین تغییر کرده است؛ ولی باید بگویم که حتی بعد از این تغییرات که از سال ۲۰۱۳ در FATF ایجاد شد هیچ مشکلی با چین نداشتیم تا اینکه به زمستان سال ۹۵ و موضوع ارز پتروشیمی ها رسیدیم. 

شاکری گفت: SPV یک نمونه بسیار ناقص‌الخلقه‌تر از بانک کانلون چین است که در دور قبلی تحریم برای ایران ایجاد شد؛ زیرا در کونلون، نوع تسویه بهتر و قوی تر از SPV یا INSTEX اروپایی‌هاست و اساسا ساخته شده است تا در شرایط «وضعیت اقدامات متقابل» بتواند کار کند. بنابراین به لحاظ فنی می بینیم که مقصود چینی ها از بیان این مبحث با آنچه تصور شد، متفاوت است.

وی افزود: حتی امروز هم همه ابزارهای چینی ها برای ادامه دادن شرایط‌شان متناسب با نیازهای ایران وجود دارد؛ چینی ها یک لایه بندی نژادی دارند که مبادلات یوانی می تواند در مقابل ریسک هایی که امکان ایجادشان وجود دارد مقاومت کند. 

مساله چین با ایران چیست؟

شاکری با بیان اینکه موضوع FATF برای چینی ها یک بهانه است، اظهار داشت: این جمله را چینی‌ها به صراحت در زمستان سال ۹۵ گفتند که موضوع ما با ایران، به رفتار ایران بعد از برجام و بی احترامی هایی که به رییس جمهور چین در تهران شد و قراردادهایی که در حوزه نفت و قطار نادیده گرفته شد، برمی گردد.

وی افزود: البته من نمی گویم که چین خوب بود؛ قطعا آنها هم به دنبال منافع خود بودند، اما قطعا ما یک فرصت استثنایی برای چندجانبه گرایی و برای کار با همه جهان اعم از چین، اروپا، امریکا، روسیه و هند را بعد از برجام با پس زدن پیشنهادات چین، از دست دادیم و آنها به صورت منطقی می گویند که چرا ما باید مجددا ریسک مسائل تحریمی با ایران را آن هم در شرایط جنگ تجاری بپذیریم.

این کارشناس اقتصادی تصریح کرد: بنابراین اگر فرض کنیم که ما به «وضعیت اقدامات متقابل» بازگردیم اما بتوانیم به یک برنامه جدیدی برای همکاری با چین برسیم، بازگشت به آن وضعیت مهم نیست. 

وی ادامه داد: باز اگر ما در فضای تعلیق بمانیم اما نتوانیم یک برنامه جدید با طرف چینی ایجاد کنیم چندان فرقی نمی کند، چنانکه کانال بانک کونلون در زمانی متوقف است که ما در وضعیت اقدامات متقابل نیستیم.

شاکری با اشاره به روسیه، افزود: در مورد روسیه این موضوع قابل قبول تر است زیرا وضعیت تحریم روسیه فرق کرده است و همین طوری در ریسک پولشویی هستند، از این رو می گویند ما ریسک‌مان را بالا نمی بریم.

چرا تا این حد به FATF به عنوان یک عامل مسلط بر قیمت ارز نگاه می‌شود؟

وی اظهار داشت: اگر واقعا هیچ فرقی ندارد که در شرایط تحریمی، به وضعیت اقدامات متقابل بازگردیم یا خیر؛ و با پذیرش این موضوع که هیچ ربط فنی بین موضوع FATF و میزان عرضه ارز در وضعیت موجود با وضعیت اقدام متقابل وجود ندارد؛ پس چرا تا این حد به FATF به عنوان یک عامل مسلط بر قیمت ارز نگاه می‌شود؟ 

این کارشناس اقتصادی توضیح داد: موضوع اولی که وجود دارد این است که ما مدتی است که پرونده های سیاست خارجی را با سیاست داخلی گره زده‌ایم و مسائل منافع ملی را در حد منافع جناحی پایین آورده ایم. در این راستا به عنوان یک سیاست، یکی از طرف‌ها تصمیم گرفته که این مساله را به قیمت ارز پیوند بزند و موفق هم شده است. اما این موضوع وطن‌خواهانه نیست و دود این خطای استراتژیک به چشم همه ایرانیان در قالب کاهش بلاوجه ارزش پول ملی می‌رود.

شاکری تصریح کرد: نکته دیگر این است که وقتی پرونده‌ای با این پیچیدگی در داخل فضای افکار عمومی رها می‌شود و هیچ سیاست رسانه‌ای برای آن وجود ندارد، زمینه برای سوءاستفاده فراهم می‌شود و اطلاعات در این موضوع با تصور اینکه مهم است به مشتاقان نیازمند برای پیش بینی آینده فروخته می‌شود.

وی تاکید کرد: درواقع پیوند زدن FATF به قیمت دلار خطای آشکار جناحی و ملی است. باید یاد بگیریم که پرونده های ملی به مسائل جناحی ارتباط ندارد.