تحریریه تابناک جهان؛ همه ماجرا از انتشار مصاحبه روز جمعه محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران با وب سایت نشریه اشپیگل آلمان آغاز شد؛ جایی که در پاسخ به سؤالی که پس از حذف سردار سلیمانی شما مذاکره با آمریکا را منتفی میدانید، پاسخ داد: «من هرگز این احتمال را منتفی نمیدانم که افراد رویکرد خود را تغییر دهند و واقعیات را بپذیرند. برای ما فرقی نمیکند که چه کسی در کاخ سفید حضور دارد. آن چه اهمیت دارد، چگونگی رفتار آنهاست. دولت ترامپ میتواند، گذشته خود را اصلاح کند، تحریمها را بردارد و به میز مذاکره برگردد. ما هنوز در میز مذاکره ماندهایم. آنها طرفی هستند که میز مذاکره را ترک کرده است. ایالات متحده، آسیب بزرگی به مردم ایران وارد کرده است. روزی خواهد رسید که آنها باید این آسیب را جبران کنند. ما شکیبایی زیادی داریم».
این پاسخ وزیر امور خارجه ایران، گویا کامل به رئیس جمهور آمریکا منتقل نشده بود و وی با اشاره به تیتری که فاکس نیوز رسانه مورد علاقه اش از سخنان ظریف انتخاب کرده بود، شب گذشته در پستی توئیتری نوشت: «وزیر خارجه ایران گفته است ایران میخواهد با ایالات متحده مذاکره کند، اگر تحریمها را بردارد، نه مرسی!».
اهمیت خبر
پس از شهادت سردار قاسم سلیمانی به دستور مستقیم رئیس جمهور آمریکا و البته پاسخ متقابل ایران با حمله موشکی ایران به پایگاه آمریکایی عین الاسد در عراق، تنش های نظامی بین دو کشور تا حدی فروکش کرد؛ اما جدال لفظی و سیاسی بین دو کشور برای اینکه نشان دهند کدام یک به نسبت دیگری دست بالاتر را دارند، فروکش نکرد. در این جدال لفظی و سیاسی، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران، هرچند تنهاست، پس از ترور ناجوانمردانه حاج قاسم سلیمانی در اجلاس امنیتی هندوستان و در مصاحبه با اشپیگل کوشید که موضع برتر ایران را در این تنش ها به دولت آمریکا نشان دهد. کار به جایی رسید که با فشار دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا، فرایندی اتخاذ شد تا ظریف نتواند در اجلاس داووس در سوئیس شرکت کند. پیش از آن مجله آمریکایی فارین پالیسی، نوشته بود که قاسم سلیمانی را خاموش کردید؛ چگونه می توانید صدای او (ظریف) را خاموش کنید؟ توئیت رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به مصاحبه ظریف در چارچوب این جدال سیاسی و لفظی بین مقامات دو کشور قابل تفسیر است. ترامپ و مشاورانش تعمدا از مصاحبه ظریف برداشت مورد نظر خود را برای برتری داشتن موضع خود القا کرده اند، در حالی که متن مصاحبه شفاف و مذاکره موکول به سه شرط شده که تحقق آن اساس استراتژی ترامپ در مقابل ایران را زیر سؤال می برد.
ظریف نیز در توئیتی دیگر به ترامپ خاطرنشان میکند، بهتر است به جای استناد به رسانههای مورد علاقه یا مترجمان فارسی اش، اصل صحبتهای او را بخواند؛ آنجا که در پاسخ مذاکره با آمریکا میگوید: من هرگز این احتمال را منتفی نمیدانم که افراد رویکرد خود را تغییر دهند و واقعیات را بپذیرند. برای ما فرقی نمیکند، چه کسی در کاخ سفید حضور دارد. آن چه اهمیت دارد، چگونگی رفتار آنهاست. دولت ترامپ میتواند گذشته خود را اصلاح کند، تحریمها را بردارد و به میز مذاکره برگردد. ما هنوز در میز مذاکره باقی ماندهایم. آنها طرفی هستند که میز مذاکره را ترک کرده است. ایالات متحده، آسیب بزرگی به مردم ایران وارد کرده است. روزی خواهد رسید که آنها باید این آسیب را جبران کنند. ما شکیبایی زیادی داریم».
چند نکته در سخنان وزیر خارجه ایران وجود دارد که ترامپ یا مشاورانش برای راه انداختن یک جنگ روانی، بعمد آن را نادیده گرفته اند: اینجاست که میگوید دولت آمریکا با اصلاح گذشته اش، رفع تحریم و در پایان جبران خسارات، میتواند به میز مذاکره برگردد. دو عبارتی که ظریف، یکی درباره اصلاح گذشته و دومی جبران خسارتها به کار برده، ماهیت سیاستهای ضد ایرانی ترامپ را زیر سؤال میبرد، به گونهای که ترامپ در صورتی میتواند با ایران وارد مذاکره شود که ماهیت سیاستهای گذشته خود علیه ایران را تغییر دهد و خسارات گذشته را هم جبران کند! این فقط لغو تحریمها نیست که البته لغو تحریمها هم بسیار مهم است و باید انجام شود.
آنان همچنین تحولات مرتبط با این جریان خبری در جبهه را علیه ظریف در آمریکا به راه انداخته اند: یکی جبهه طرفداران، مشاوران و احتمالا مترجمان فارسی ترامپ هستند که تعمدا سخنان ظریف در مورد اصلاح گذشته و جبران خسارات وارده بر مردم ایران در کنار لغو تحریمها را نادیده گرفته اند تا موضع ترامپ را تقویت کنند و جبهه دیگر در داخل کشور.
منتقدان داخلی سخنان ظریف از سه زاویه به نقد مصاحبه ظریف پرداخته اند:
برخی معتقدند که ظریف به گونهای دو پهلو سخن گفته که دونالد ترامپ توانسته از آن سوء استفاده کند.
برخی دیگر مدعی اند که رهبری انقلاب، مذاکره با آمریکا را نهی کرده است و وزیر امور خارجه هم نباید حتی مشروط به شروطی درباره آن صحبت میکرد.
عدهای هم بر این باورند، هنوز چهلم شهادت حاج قاسم سلیمانی ـ که به دستور مستقیم ترامپ به شهادت رسید ـ فرا نرسیده است که وزیر امور خارجه از مذاکره با آمریکا ولو مشروط به شروطی، صحبت کند.
در مورد این هر سه انتقاد البته پاسخهایی هم مطرح شده است؛
در مورد انتقاد اول این پاسخ داده شده که وزیر خارجه مبهم و دو پهلو صحبت نکرده و کاملا واضح سه شرطی را گفته است که تحقق آنان، ماهیت سیاستهای دولت آمریکا در مورد ایران را زیر سؤال برده است.
در مورد دوم پاسخ داده شده که موضع نظام و رهبری در مورد مذاکره با آمریکا با مصاحبه وزیر خارجه متفاوت است و همه هم میدانند، سیاست نظام چگونه و از چه مجرایی اعلام و اعمال میشود. وزیر خارجه در مقابل پرسشگر باید پاسخها را دقیق و حساب شده بدهد و پاسخ در یک مصاحبه، خلاف موضع نظام تلقی نمیشود.
در مورد زمان مصاحبه هم این نکته مطرح هست که دولت آمریکا به هر طریقی میکوشد تریبون را از ظریف و جمهوری اسلامی در مجامع بین المللی بگیرد و قاعدتا وزیر امور خارجه ایرانـ که در این امور هم تنهاست ـ باید از هر فرصتی استفاده بکند.