ادبیات داستانی پاشنه آشیل سینمای ایران را پوشش می‌دهد؟

بنیاد سینمایی فارابی در شرایطی قرار است با خرید حقوق ده اثر داستانی، زمینه لازم برای ساخت فیلم‌هایی از آنها را فراهم کند که این اقدام اگر دقیق و با رویکردهای حرفه‌ای و به دور از سیاست‌زدگی تحقق یابد، می‌تواند یکی از پاشنه‌های آشیل سینمای ایرانی، یعنی برخورداری از فیلمنامه‌های پروپیمان را پوشش دهد و یکی از نقاط ضعف بسیاری از فیلم‌های ایرانی را برطرف کند؛ موضوعی که در دنیا به مراتب بیش از ایران مورد توجه قرار می‌گیرد و فیلمنامه اقتباسی نقش حداقلی در این ماجرا دارد.

به گزارش «تابناک»؛ فیلمنامه اقتباسی نقش بسیار کلیدی در سینمای جهان دارد، تا حدی که آکادمی علوم و هنرهای سینمایی، دو جایزه اسکار فیلمنامه ارجینال و فیلمنامه اقتباسی را در هر دوره این جوایز می‌دهد. بسیاری از شاهکارهای سینمای جهان و شماری از برترین آثار سینمای ایران، محصول فیلمنامه‌های برآمده از یک اثر ادبی است. در میان فیلمنامه نویسان ایرانی، داریوش مهرجویی استاد استفاده از چنین فرصتی است و یکی از علل موفقیت این فیلمساز، گرته برداری از آثار ادبی مهم است.

«گاو» و «دایره مینا» دو فیلم مهم مهرجویی در پیش از انقلاب، برآمده از مجموعه داستان عزاداران بَیَل و داستان آشغالدونی هر دو نوشته غلامحسین ساعدی است، «هامون» با الهام از بوف کور نوشته صادق هدایت، «سارا» برگرفته از خانه عروسک نوشته هنریک ایبسن، «پری» برآمده از فرانی و زویی نوشته جروم دیوید سالینجر، «درخت گلابی» بر اساس داستانی به همین نام از گلی ترقی و «مهمان مامان» داستانی بر اساس داستانی به همین نام از هوشنگ مرادی کرمانی، ساخته شده و فیلمنامه شماری دیگر از آثار مهرجویی نظیر «پستچی» نیز متکی بر نمایشنامه‌هایی به نگارش درآمده است.

البته لزوماً تکیه بر یک کتاب یک داستان منتهی به فیلمی درخشان نمی‌شود و بسیاری از کوشش‌ها در این زمینه چه در سینمای جهان و چه در سطح ایران ناموفق بوده و اصل اثر از فیلم درخشان‌تر بوده است. در همین زمینه می‌توان به «چه خوبه که برگشتی» که برگرفته از داستانی نوشته نیکلای گوگول و «اشباح» که اقتباسی از نمایشنامه اشباح اثر هنریک ایبسن است اشاره کرد که به زعم بسیاری از منتقدان آثار ناامیدکننده کارنامه مهرجویی محسوب می‌شود و نه در میان منتقدین و نه از سوی تماشاگران بازخوردهای آنچنان مثبت و استقبال گسترده‌ای نداشتند.

در شرایطی که سال‌هاست از ضعف فیلمنامه به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف فیلم‌های ایرانی سخن به میان می‌آید، بنیاد سینمایی فارابی به منظور تقویت پیوند میان سینما و ادبیات داستانی و تشویق نویسندگان و تولیدکنندگان فیلم، طرح حمایت از تولید فیلم‌های اقتباسی را به اجرا می‌گذارد. در این چارچوب، بنیاد فارابی تا پایان خرداد 99 حقوق حداقل ده اثر در گونه‌های مختلف ادبیات داستانیِ پس از انقلاب را براساس جذابیت‌های داستانی و قابلیت اقتباس سینمایی، از صاحب حقوق اثر (مؤلف یا ناشر) خریداری می‌کند که برندگان جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی، جایزه جلال آل احمد و سایر جوایز مورد تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در اولویت قرار دارند.

حقوق آثاری که برای اقتباس مورد موافقت قرار می‌گیرند، به قيمت مصوب کمیسیون فرهنگی - هنری بنیاد یعنی 20 تا 40 میلیون تومان از صاحب قانونی اثر (مؤلف یا ناشر) خریداری می‌شود و برای نگارش فیلمنامه در اختیار تهیه کننده (پیشنهاد دهنده) قرار می‌گیرد. پس از دریافت پروانه ساخت، ضمن واگذاری حق اقتباس خریداری شده به تهیه کننده، پنجاه میلیون نیز بابت تبدیل داستان به فیلمنامه، به تهیه کننده پرداخت می‌شود. در نهایت فارابی در تولید این آثار با تصویب شورای هماهنگی تولید سازمان سینمایی، تا سقف یک میلیارد تومان مشارکت خواهد کرد.

هرچند رقم یک میلیارد کفاف ساخت یک فیلم سینمایی را ـ آن هم در دوره‌ای که تولید فیلم دست‌کم به سه تا پنج میلیارد تومان بودجه نیاز دارد ـ نمی‌دهد، بی‌شک یک مشوق مناسب و موثر برای گرایش به سمت تولید فیلم‌های متکی بر فیلمنامه‌های اقتباسی است و اگر کارگردان‌ها اقتباس‌های درست و اجرای دقیقی داشته باشند، می‌توان امیدوار بود حاصل کار چندین فیلم مهم تازه برای سینمای ایران باشد که بتوان روی پرده بزرگ از تماشایشان لذت برد.