برای اطلاع از اوقات شرعی و اطلاعات تقویمی اینجا کیلیک کنید
تعریف کلی
تاریخ مفهومی انتزاعی است که حداقل دو معنا از آن برداشت می شود. گاه ناظر به وقایع گذشته و گاه معطوف به مطالعه و بررسی وقایع است؛ بنابراین، هم به علم تاریخ و هم به موضوع آن، تاریخ گفته میشود. برای تفکیک این دو مقوله، اصطلاحاً تاریخ را تاریخ (۱) و علم تاریخ را تاریخ (۲) مینامند.
موضوع علم تاریخ
موضوع علم تاریخ عبارت است از: «مجموعه پدیدهها و واقعهها و روابط و فعل و انفعالات و زاد و مرگ حوادث و تکوین طبقات و طلوع و رشد و افول تمدنها و جامعهها و مجموعه همه رویدادها و پدیدههای ویژه انسان در رابطهاش با «طبیعت» و در رابطهاش با «دیگری» در زمان «گذشته»، از بینهایت دور تا حال.»
منظور از تاریخ (۱)
مجموعه حوادث فرهنگی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و رویدادهایی است که در گذشته و در زمان و مکان زندگی انسانها و در رابطه با آنها رخ داده است. این رویدادها شامل اموری میشود از قبیل: کردارها و دستاوردهای مادی و معنوی بشر و هرآنچه که گفته، اندیشیده و عمل کردهاست.
تاریخ (۲)
معرفتی ناظر به وقایع جزئی و درک پدیدههای ذکرشده است که در ذهن تاریخنگار شکل میگیرد و از نوع معرفت درجه یک است. به عبارت دیگر، رویداد (تاریخ)، موقعیتی هستیشناختی دارد و تأویل و فهم از رویداد (علم تاریخ) دارای موقعیتی شناختشناختی است.
ویلیام هنری والش تاریخ (۲) را بازگو کردن کلیه اعمال گذشته انسان میداند، بهگونهای که نه تنها در جریان وقایع قرار میگیریم، بلکه علت وقوع آن حوادث را نیز بازمیشناسیم.
به عبارت دیگر، هدف تاریخ علاوه بر اینکه معرفت به افراد انسان است، آگاهی به روابط اجتماعی او در گذشت روزگار را نیز هست. منظور از «اجتماعی» در واقع کل اموری است که در حیات آدمی مؤثر است، نظیر امور اقتصادی، مذهبی، سیاسی، هنری، حقوقی، نظامی و علمی.
تعریف علی شریعتی از تاریخ
علی شریعتی در خصوص تعریف تاریخ میگوید: «در موضوع «تاریخ» تناقضی در لفظ است، هم در لفظ تاریخ در ادبیات فارسی و عربی و هم در همین لفظ در معادل انگلیسی، فرانسه و آلمانیاش. در هر دو فرهنگ، دو مفهوم مختلف تحت یک کلمه به کار میرود. میدانیم که یک «علم» وجود دارد و یک «موضوع علم»؛ مثلاً زمین، آسمان، عناصر و روان، موضوعهای علم است و زمینشناسی، هیئت، شیمی، جامعهشناسی و روانشناسی، «خود علم». کلمهای طب داریم که نام علم است و موضوعش بدن انسان و بیماریهای بدن انسان است؛ بنابراین موضوع این علم، لفظی به نام «بیماریهای بدن» دارد و خود علم لفظ دیگری به نام «طب»، اما در تاریخ، هر دو مفهوم، یعنی «موضوع تاریخ» و «خود علم تاریخ» در یک لفظ مشترک «تاریخ» بیان میشود»
تعریفی دیگر از تاریخ
به تعریفی دیگر تاریخ دانش واکاوی پیشامدهای گذشتهاست، علمی که بر مبنای آن بشر این امکان را مییابد که بگوید حوادث تاریخی در یک سلسله زمانی رخ دادهاند. بحث تعریف تاریخ و علم تاریخ در نزد گذشتگان و معاصران ابداعی نیست و در نگاه اجمالی به مفهوم زمان تأکید ویژهای دارد. هر تعریفی که ارائه میشود بر منظری است که از آن زاویه مطرح میشود، مفهوم تاریخ از مفاهیمی مانند گذشته، طبیعت و هستی متفاوت است. تاریخ مربوط به گذشتهاست، ولی فایده تاریخ برای گذشته نیست بلکه برای زمان حال و آینده تأثیر بسیاری دارد. تاریخ بازسازی گذشته بر اساس مدارک و اسناد است و اینکه مدرک و سند چیست و چه چیزی را سند و مدرک تلقی کنیم بحث مهمی در علم تاریخ بهشمار میآید. نظریهای که یک مورخ دارد بایستی به تأیید مورخان برسد و مورخان دیگر نیز با آن نظریه موافقت کنند، اگر مورخان بر نظریهای که مبتنی بر واقعیتهایی که از اسناد و مدارک ذکر میشود، توافق کنند آن نظریه باعث میشود حقایق به واقعیتهای تاریخی بدل شوند.
تاریخنگاری
تاریخنگاری، به عنوان اصطلاحی خاص، به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصه سیاست و اجتماع است. بنا به تعریفی دیگر، تاریخِ تاریخ و نمود تاریخ و نشانهشناسی است که چگونگی بدست آمدن یا انتقال دانش گذشته را در نظر میگیرد.
فلسفه تاریخ
اصطلاح فلسفه تاریخ، در قرن هیجدهم میلادی، توسط ولتر وضع شد. منظور وی از این اصطلاح، چیزی بیش از تاریخ انتقادی و علمی نبود؛ یعنی نوعی از تفکر تاریخی که در آن، مورخ به جای تکرار داستانهایی که در کتب کهن مییابد، خود به بازسازی آنچه واقع شده میپردازد. این نام توسط هگل و نویسندگانی دیگر، در پایان قرن هیجدهم به کار رفت، ولی آنها معنای کاملاً متفاوتی از این اصطلاح اراده کردند و آن را به معنای تاریخ کلی یا جهانی به کار بردند. سوّمین کاربرد این اصطلاح را در نوشتههای برخی از پوزیتیویستهای قرن نوزدهم مییابیم. از نظر آنها وظیفه فلسفه تاریخ، کشف قوانین عامی بود که بر روند رویدادهایی که مورخ به شرح و نقل آنها میپردازد، حاکم است.
به عبارت دیگر فلسفه تاریخ یعنی علم به تحولات و تطورات جامعهها از مرحلهای به مرحله دیگر و قوانین حاکم بر این تطورات و تحولات؛ به مفهوم دیگر، علم به «شدن» جامعهها نه «بودن» آنها.
تقسیمبندی شهید مطهری از تاریخ
از نظر شهید مطهری تاریخ را می توان به سه دسته تقسیم کرد.
۱- تاریخ نقلی: تاریخ نقلی، علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسانها در گذشته است، در مقابل اوضاع و احوالی که در زمان حال وجود دارد.
تاریخ نقلی، اولاً، جزئی است؛ یعنی علم به یک سلسله امور شخصی و فردی است، نه علم به کلیات و یک سلسله قواعد، ضوابط و روابط؛ ثانیاً، یک علم نقلی است، نه عقلی؛ ثالثاً، علم به بودنهاست، نه علم به شدنها؛ و رابعاً، به گذشته تعلق دارد نه به زمان حاضر.
۲- تعریف و ویژگیهای تاریخ علمی: تاریخ علمی، علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگیهای گذشته است که از مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث و وقایع گذشته به دست میآید.
تاریخ علمی مانند نقلی به گذشته تعلق دارد، نه به حال؛ و علم به بودنهاست نه علم به شدنها؛ اما، کلی است نه جزئی، عقلی است، نه نقلیِ محض.
۳- تعریف و ویژگیهای فلسفه تاریخ: فلسفهی تاریخ، علم به تحوّلات و تطوّرات جامعهها از مرحلهای به مرحلهی دیگر و شناخت قوانین حاکم بر آن تطوّرات و تحوّلات است.
فلسفه تاریخ مانند تاریخ علمی، کلی است نه جزئی؛ و عقلی است، نه نقلی؛ اما برخلاف تاریخ علمی، علم به «شدنِ» جامعههاست، نه علم به «بودن» آنها و نیز برخلاف تاریخ علمی، مقوّم تاریخی بودن فلسفهی تاریخ، این نیست که به زمان گذشته تعلق دارد، بلکه این است که علم به جریانی است که از گذشته آغاز شده و ادامه دارد و تا آینده کشیده میشود. زمان «ظرف» این گونه مسائل نیست، بلکه بعدی از ابعاد آنهاست.
تقسیمبندی شلینگ از تاریخ
شلینگ یکی از اندیشمندان بزرگ جهان در مورد تاریخ معتقد است که تاریخ را از سه دیدگاه میتوان مورد مطالعه و بررسی قرار داد:
۱. دیدگاه منطبق با واقع،
۲. دیدگاه منطبق با ایده،
۳. تلفیقی از این دو دیدگاه.
دیدگاه اول به واقعیتهای عینی توجه دارد؛ دیدگاه دوم به فاعل شناخت، سوژه و ذهن توجه دارد؛ و دیدگاه برتر، از وحدت و ترکیب این دو دیدگاه است. پس دیدگاه رئال یا واقع بر حوادث و وقایع به عنوان متعلّق اعیان توجه دارد و دیدگاه ایدهآل بر فاعل شناخت و بر ارزیابی «سوبژکتیو» و ذهنی حوادث نظر دارد؛ امام هنگامی که تاریخنگاری به کمال میرسد، این دو دیدگاه با هم به کار گرفته میشوند. شلینگ تلفیق این دو با هم را «هنر تاریخ» میداند.
محمدرضا روزبه
کد خبر: ۶۸۶۹۳۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۲/۰۱
وقایع اتفاقیه؛
تصور مردم دهه 1920 از پیشرفتهای 100 سال آینده که اکنون با فرارسیدن آن آینده جالب و دیدنی است. این تصاویر را در تابناک میبینید.
کد خبر: ۶۸۱۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۱۴
وقایع اتفاقیه؛
آل کاپون معروفترين گانگستر و خلافکار آمريکا و بزرگترين نماد قانون شکني در دهه 20 آمريکاست او که يک آمريکايي ايتاليايي تبار بود که در نيويورک به دنيا آمد و در محله بروکلين خلافکاري خود را آغاز و سپس به شيکاگو منتقل کرد. کاپون يک خلافکار باهوش و زيرک بود که مدرکي از خود به جا نميگذاشت و پلیس بعد از تصويب قوانين جديد توسط دولت توانست او را به دليل فرار از پرداخت ماليات به 11 سال زندان محکوم کند او در اواخر عمر دچار بيماري رواني شده بود و نهايتا در سال 1947 در اثر ايست قلبي جان خود را از دست داد.
کد خبر: ۶۸۱۱۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۱۳
وقایع اتفاقیه؛
آمون لئوپولد گوت يک ستوان اساس و فرمانده اردوگاه کار اجباری نازیها در پلاشوف واقع در لهستان تحت تصرف آلمان در دوران جنگ جهاني دوم بود. او بعد از جنگ در حالی که در يک بيمارستان مسلولين(بیمارستان مخصوص به بیماران مبتلا به سل) در بدتولز بستري بود دستگير شد و در کراکوف به جرم جنايت عليه بشريت محاکمه و محکوم شد و به دار آويخته شد بيشتر افرادي که اين افسر نازی را ميشناسند او را از طريق فيلم فهرست شيندلر شناختهاند. او پیش از اعدام لبخند میزد و آخرین حرف او پیش از اعدامش درود بر هیتلر بود. ویدیو اعدام عجیب او را ببینید.
کد خبر: ۶۸۱۰۶۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۱۳
وقایع اتفاقیه؛
یوری الکسییویچ گاگارین اولین انسانی بود که به فضا رفت و دور مدار زمین را پیمود. این فضانورد روسی سوار بر فضاپیمای وستوک-1 بعد از رسیدن به مدار زمین به مدت یک ساعت و هشت دقیقه دور زمین را پیمود و برای همیشه نام خود را در تاریخ ثبت کرد. ویدئویی از لحظات زندگی پر افتخار وی را تماشا کنید.
کد خبر: ۶۸۱۰۲۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۱۳
وقایع اتفاقیه؛
شواهد تاریخ ی که چند دهه بعد از شکست آلمان در جنگ جهانی کشف شد نشان میداد که هیتلر در روزهای پایانی جنگ شدیدا بیمار بوده است و احتمال میرود تصمیمات او در مراحل پایانی جنگ تحت تاثیر این بیماری بوده باشد, هرچند شاهدین عینی ادعای دیگری دارند. ویدیویی در این رابطه در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۹۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۰۵
وقایع اتفاقیه؛
تصاویری از شهر و مردم آبادان در سال 1335 همینطور از وضع و حال صنعت نفت و نحوه استخراج و تولید نفت و پالایشگاه های این شهر را می بینید.
کد خبر: ۶۷۸۸۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۶/۰۱/۰۱
وقایع اتفاقیه؛
تصاویری قدیمی فوقالعاده از میادین، معابر و بناهای مشهور شهر لندن و مقایسه آنها با وضعیت فعلی آنها که قدمت و زیبایی این شهر اروپایی را به رخ میکشد.
کد خبر: ۶۷۷۰۹۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۲۴
وقایع اتفاقیه؛
تصاویر قدیمی از میادین, معابر, پارکها و بناهای معروف نیویورک از سالهای 1896 تا 1905 که دیدن و مقایسه اش با نیویورک زمان حال در عین حالی که تفاوت و پیشرفت این شهر را در طول صد سال نمایان میکند نشان دهنده حفظ کارکاتر اصلی شهر حتی پس از گذشت بیش از صد سال نیز هست.
کد خبر: ۶۷۶۴۰۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۲۲
وقایع اتفاقیه؛
جنگ شوروی و افغانستان که 9 سال به طول انجامید در نتیجه حمایت اتحاد جماهیر شوروی از جمهوری دموکراتیک افغانستان علیه مجاهدین افغانستان و داوطلبان خارجی عرب شکل گرفت که نهایتا با خروج آخرین نیروهای شوروی از افغانستان در 26 بهمن 1367 پایان یافت. آهنگ جنگی روسی که توسط سروان خلبان ولادیمیر کلسنیک اجرا میشود همراه با تصاویر مستند از جنگ شوروی و افغانستان.
کد خبر: ۶۷۵۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۲۱
وقایع اتفاقیه؛
المپیک 1936 برلین از چند جهت برای هیتلر اهمیت داشت. او همزمان میخواست پیشرفتهای اخیر کشور خود را به رخ سایر ملل کشیده باشد و هم از طریق اثبات برتری فیزیکی شرکتکنندگان آلمانی پروپگاندای برتری نژاد آریایی خود را پیش برده باشد. در این ویدئو شدت فشار و استرس هیتلر موقع تماشای مسابقات مشهود است.
کد خبر: ۶۷۵۵۴۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۹
وقایع اتفاقیه؛
ویدئو ملاقات جالب وینستون چرچیل, پدر و برادرش از صحنه فیلمبرداری روشنایی های شهر با بازی و کارگردانی چارلی چاپلین را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۴۸۷۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۷
نبض خبر؛
مجموعه آسیابهای بادی نشتیفان بزرگترین و قدیمیترین مجموعه آسبادهای جهان هستند که با بادهای قوی؛ مداوم و ۱۲۰ روزه سیستان با پرههای چوبی گردان خود بیش از هزار سال گندم اهالی این منطقه را نان کرده اند. این اثر باستانی خاص که اکنون کسی از اهالی علاقهای به تعمیر و نگه داری آنها نشان نمیدهند در خطر نابودی قرار گرفته اند. این مستند زیبای نشنال جئوگرافی راجع به این آسبادهای کهن را با زیرنویس فارسی در «تابناک» میبینید.
کد خبر: ۶۷۴۸۳۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۷
وقایع اتفاقیه؛
همه از شرارت های موسولینی در جنگ جهانی دوم خبر دارند اما حقیقت کمتر گفته شده این است که او به سه زبان فرانسوی, انگلیسی و آلمانی تسلط داشته و در یک فیلم خبری از فاکس در سال 1929 موسولینی به عنوان اولین شخصیت خارجی که فیلم مصوتی از او گرفته شده است حرف میزند و دوستی خود با میلیون ها شهروند آمریکایی را اعلام میکند. جدای از طعنه تاریخ ی این اعلام دوستی که با آغاز جنگ جهانی دوم به لطیفهای تلخ شبیه است, نکته جالب این سخنرانی استفاده موسولینی از عبارت Make America great (به شکوه رساندن آمریکا) است که بعد ها با اضافه کردن واژه "دوباره" Make America great again شعار کمپین تبلیغاتی دونالد ترامپ رئیس جمهور فعلی ایالات متحده شده است. این ویدیو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۴۵۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۷
وقایع اتفاقیه؛
در جریان ملی شدن صنعت نفت، انگلیس پرونده نفتی ایران را به شورای امنیت سازمان ملل نیز کشاند. در شورای امنیت، محمد مصدق سخنرانی تاریخ ی کرد که بخش منتشر شده از این سخنرانی را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۳۶۹۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۴
وقایع اتفاقیه؛
خیابان لاله زار در تهران قدیم یکی از شریانهای اصلی شهر بود؛ خیابانی مملو از سینما، کافه و مغازههای جذاب. این خیابان از جنوب به میدان امام خمینی (توپخانه) و از شمال به خیابان انقلاب اسلامی منتهی میشود. لالهزار در اواخر دوره قاجار زمان احمد شاه قاجار و اوایل پهلوی، نماد نوگرایی و هنر ایران بود و «شانزهلیزهٔ تهران» لقب گرفته بود.ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول فرنگستان به خیال احداث خیابانی مانند «شانزهلیزه» در تهران به عنوان «دارالخلافه» افتاد و دستور داد که از میان باغ مصفای لالهزار خیابان بکشند، زمینهای اطراف خیابان نیز میان «مقربین درگاه» تقسیم شد. مهدیقلی هدایت ملقب به مخبرالسلطنه در مورد آن نوشته است: «لالهزار باغی بود بین خیابان لالهزار و میدانی در متمم خیابان استانبول و خیابان ماشین که حال اکباتان نام نهادهاند قسمت شرقی آن را باغ وحش میگفتند حال همه عمارت شدهاست خیابان لختی (سعدی) آن دو قسمت را از هم جدا کردهاست، ناصرالدین شاه لالهزار را به نود هزار تومان فروخت. تولوزان التماسها کرد که نگاه بدارند که سبب لطافت هوای شهر است نشنیدند. در تابستان خیابان لالهزار هوای خنک بسیار خوبی داشت در آن اوقات که خیابان خوش هوا و روحافزا بود اهالی کمتر استفاده میکردند اینک که هوای آن خیابان باطناً و ظاهراً کثیف و موذی است محل توجه و ازدحام خلق است» امروزه بیشتر لالهزار را صنف فروشندگان لوازم برقی در اختیار گرفتهاند. اکنون تصاویر رنگی کمیابی از این خیابان در سال 1335 را در «تابناک» میبینید.
کد خبر: ۶۷۳۳۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۳
وقایع اتفاقیه؛
تصاویر قدیمی از سال 1333 تهران, نمایی از زندگی مردم در آن زمان و خیابان های تهران, نمایی از سفارت ها و پارکها و بازار شهر را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۲۶۹۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۱
وقایع اتفاقیه؛
در دهم اسفند 1317 محمدرضا پهلوی برای ازدواج با فوزیه به مصر سفر کرد؛ ازدواجی که چندان دوام نیاورد. او بزرگترین دختر ملک فؤاد یکم و همسر دومش نازلی صبری بود. ازدواج او با محمدرضا به هنگام ولیعهدی او در تاریخ ۱۶ مارس ۱۹۳۹ در قاهره انجام گرفت. پس از برگشت از ماه عسل، مراسم ازدواج در تهران نیز تکرار شد. بزرگ ترین مشکل برای این ازدواج، اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی ایران بود که بر اساس آن مادر ولیعهد الزاماً باید ایرانی تبار میبود. مجلس در اقدامی بیسابقه نه تنها به فوزیه تابعیت ایران داد، بلکه او را ایرانی تبار نامید. فوزیه در دوران ولیعهدی محمدرضا پهلوی به مدت یک سال همراه با همسرش در کاخ مرمر تهران اقامت داشتند. دو سال بعد محمدرضا جانشین پدرش رضاشاه شد. با آغاز سلطنت محمدرضا، روابط سرد میان این زوج به سرعت رو به تیرگی نهاد. اشرف پهلوی (خواهر دوقلوی شاه) و ارنست پرون (دوست صمیمی شاه) در ایجاد این تیرگی نقشی کلیدی داشتهاند. حاصل ازدواج محمد رضا با فوزیه دختری به اسم شهناز بود. ازدواج فوزیه و شاه ایران به جدایی انجامید. ثبت رسمی طلاق در مصر به سال ۱۹۴۵ و در ایران به سال ۱۹۴۸ انجام شد. ویدیوی سفر محمدرضا پهلوی به قاهره را برای ازدواج در «تابناک» می بینید
کد خبر: ۶۷۲۴۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۱۰
وقایع اتفاقیه؛
کاسيوس کلي از ايالات متحده با زيگي پيتروکوسکي از لهستان در فينال وزن ششم المپيک رم رقابت خواهد کرد. دو مبارز دستکشهاي خود را بهم ميزنند و مسابقه شروع ميشود. کاسيوس کلي از ايالات متحده با شورت روشن و پيتروکوسکي از لهستان تيره پوشيده است. این مسابقه تاریخ ی که منجر به قهرمانی محمد علی در المپیک شد را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۱۵۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۸
وقایع اتفاقیه؛
در جریان جنگ جهانی دوم، گروه وسیعی از لهستانیهای آواره به ایران مهاجرت کردند و با استقبال مردم ایران مواجه شدند. گروهی از لهستانیها پس از جنگ ایران را ترک کردند و گروهی ساکن دائمی کشورمان شدند. قبرستانی از لهستانیهایی که در ایران فوت کردند و دفن شدهاند، در ایران وجود دارد. این ویدیو، یکی از معدود تصاویر ثبت شده از این اتفاق است که در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۱۰۵۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۷