برای اطلاع از اوقات شرعی و اطلاعات تقویمی اینجا کیلیک کنید
تعریف کلی
تاریخ مفهومی انتزاعی است که حداقل دو معنا از آن برداشت می شود. گاه ناظر به وقایع گذشته و گاه معطوف به مطالعه و بررسی وقایع است؛ بنابراین، هم به علم تاریخ و هم به موضوع آن، تاریخ گفته میشود. برای تفکیک این دو مقوله، اصطلاحاً تاریخ را تاریخ (۱) و علم تاریخ را تاریخ (۲) مینامند.
موضوع علم تاریخ
موضوع علم تاریخ عبارت است از: «مجموعه پدیدهها و واقعهها و روابط و فعل و انفعالات و زاد و مرگ حوادث و تکوین طبقات و طلوع و رشد و افول تمدنها و جامعهها و مجموعه همه رویدادها و پدیدههای ویژه انسان در رابطهاش با «طبیعت» و در رابطهاش با «دیگری» در زمان «گذشته»، از بینهایت دور تا حال.»
منظور از تاریخ (۱)
مجموعه حوادث فرهنگی، طبیعی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی و رویدادهایی است که در گذشته و در زمان و مکان زندگی انسانها و در رابطه با آنها رخ داده است. این رویدادها شامل اموری میشود از قبیل: کردارها و دستاوردهای مادی و معنوی بشر و هرآنچه که گفته، اندیشیده و عمل کردهاست.
تاریخ (۲)
معرفتی ناظر به وقایع جزئی و درک پدیدههای ذکرشده است که در ذهن تاریخنگار شکل میگیرد و از نوع معرفت درجه یک است. به عبارت دیگر، رویداد (تاریخ)، موقعیتی هستیشناختی دارد و تأویل و فهم از رویداد (علم تاریخ) دارای موقعیتی شناختشناختی است.
ویلیام هنری والش تاریخ (۲) را بازگو کردن کلیه اعمال گذشته انسان میداند، بهگونهای که نه تنها در جریان وقایع قرار میگیریم، بلکه علت وقوع آن حوادث را نیز بازمیشناسیم.
به عبارت دیگر، هدف تاریخ علاوه بر اینکه معرفت به افراد انسان است، آگاهی به روابط اجتماعی او در گذشت روزگار را نیز هست. منظور از «اجتماعی» در واقع کل اموری است که در حیات آدمی مؤثر است، نظیر امور اقتصادی، مذهبی، سیاسی، هنری، حقوقی، نظامی و علمی.
تعریف علی شریعتی از تاریخ
علی شریعتی در خصوص تعریف تاریخ میگوید: «در موضوع «تاریخ» تناقضی در لفظ است، هم در لفظ تاریخ در ادبیات فارسی و عربی و هم در همین لفظ در معادل انگلیسی، فرانسه و آلمانیاش. در هر دو فرهنگ، دو مفهوم مختلف تحت یک کلمه به کار میرود. میدانیم که یک «علم» وجود دارد و یک «موضوع علم»؛ مثلاً زمین، آسمان، عناصر و روان، موضوعهای علم است و زمینشناسی، هیئت، شیمی، جامعهشناسی و روانشناسی، «خود علم». کلمهای طب داریم که نام علم است و موضوعش بدن انسان و بیماریهای بدن انسان است؛ بنابراین موضوع این علم، لفظی به نام «بیماریهای بدن» دارد و خود علم لفظ دیگری به نام «طب»، اما در تاریخ، هر دو مفهوم، یعنی «موضوع تاریخ» و «خود علم تاریخ» در یک لفظ مشترک «تاریخ» بیان میشود»
تعریفی دیگر از تاریخ
به تعریفی دیگر تاریخ دانش واکاوی پیشامدهای گذشتهاست، علمی که بر مبنای آن بشر این امکان را مییابد که بگوید حوادث تاریخی در یک سلسله زمانی رخ دادهاند. بحث تعریف تاریخ و علم تاریخ در نزد گذشتگان و معاصران ابداعی نیست و در نگاه اجمالی به مفهوم زمان تأکید ویژهای دارد. هر تعریفی که ارائه میشود بر منظری است که از آن زاویه مطرح میشود، مفهوم تاریخ از مفاهیمی مانند گذشته، طبیعت و هستی متفاوت است. تاریخ مربوط به گذشتهاست، ولی فایده تاریخ برای گذشته نیست بلکه برای زمان حال و آینده تأثیر بسیاری دارد. تاریخ بازسازی گذشته بر اساس مدارک و اسناد است و اینکه مدرک و سند چیست و چه چیزی را سند و مدرک تلقی کنیم بحث مهمی در علم تاریخ بهشمار میآید. نظریهای که یک مورخ دارد بایستی به تأیید مورخان برسد و مورخان دیگر نیز با آن نظریه موافقت کنند، اگر مورخان بر نظریهای که مبتنی بر واقعیتهایی که از اسناد و مدارک ذکر میشود، توافق کنند آن نظریه باعث میشود حقایق به واقعیتهای تاریخی بدل شوند.
تاریخنگاری
تاریخنگاری، به عنوان اصطلاحی خاص، به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصه سیاست و اجتماع است. بنا به تعریفی دیگر، تاریخِ تاریخ و نمود تاریخ و نشانهشناسی است که چگونگی بدست آمدن یا انتقال دانش گذشته را در نظر میگیرد.
فلسفه تاریخ
اصطلاح فلسفه تاریخ، در قرن هیجدهم میلادی، توسط ولتر وضع شد. منظور وی از این اصطلاح، چیزی بیش از تاریخ انتقادی و علمی نبود؛ یعنی نوعی از تفکر تاریخی که در آن، مورخ به جای تکرار داستانهایی که در کتب کهن مییابد، خود به بازسازی آنچه واقع شده میپردازد. این نام توسط هگل و نویسندگانی دیگر، در پایان قرن هیجدهم به کار رفت، ولی آنها معنای کاملاً متفاوتی از این اصطلاح اراده کردند و آن را به معنای تاریخ کلی یا جهانی به کار بردند. سوّمین کاربرد این اصطلاح را در نوشتههای برخی از پوزیتیویستهای قرن نوزدهم مییابیم. از نظر آنها وظیفه فلسفه تاریخ، کشف قوانین عامی بود که بر روند رویدادهایی که مورخ به شرح و نقل آنها میپردازد، حاکم است.
به عبارت دیگر فلسفه تاریخ یعنی علم به تحولات و تطورات جامعهها از مرحلهای به مرحله دیگر و قوانین حاکم بر این تطورات و تحولات؛ به مفهوم دیگر، علم به «شدن» جامعهها نه «بودن» آنها.
تقسیمبندی شهید مطهری از تاریخ
از نظر شهید مطهری تاریخ را می توان به سه دسته تقسیم کرد.
۱- تاریخ نقلی: تاریخ نقلی، علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسانها در گذشته است، در مقابل اوضاع و احوالی که در زمان حال وجود دارد.
تاریخ نقلی، اولاً، جزئی است؛ یعنی علم به یک سلسله امور شخصی و فردی است، نه علم به کلیات و یک سلسله قواعد، ضوابط و روابط؛ ثانیاً، یک علم نقلی است، نه عقلی؛ ثالثاً، علم به بودنهاست، نه علم به شدنها؛ و رابعاً، به گذشته تعلق دارد نه به زمان حاضر.
۲- تعریف و ویژگیهای تاریخ علمی: تاریخ علمی، علم به قواعد و سنن حاکم بر زندگیهای گذشته است که از مطالعه و بررسی و تحلیل حوادث و وقایع گذشته به دست میآید.
تاریخ علمی مانند نقلی به گذشته تعلق دارد، نه به حال؛ و علم به بودنهاست نه علم به شدنها؛ اما، کلی است نه جزئی، عقلی است، نه نقلیِ محض.
۳- تعریف و ویژگیهای فلسفه تاریخ: فلسفهی تاریخ، علم به تحوّلات و تطوّرات جامعهها از مرحلهای به مرحلهی دیگر و شناخت قوانین حاکم بر آن تطوّرات و تحوّلات است.
فلسفه تاریخ مانند تاریخ علمی، کلی است نه جزئی؛ و عقلی است، نه نقلی؛ اما برخلاف تاریخ علمی، علم به «شدنِ» جامعههاست، نه علم به «بودن» آنها و نیز برخلاف تاریخ علمی، مقوّم تاریخی بودن فلسفهی تاریخ، این نیست که به زمان گذشته تعلق دارد، بلکه این است که علم به جریانی است که از گذشته آغاز شده و ادامه دارد و تا آینده کشیده میشود. زمان «ظرف» این گونه مسائل نیست، بلکه بعدی از ابعاد آنهاست.
تقسیمبندی شلینگ از تاریخ
شلینگ یکی از اندیشمندان بزرگ جهان در مورد تاریخ معتقد است که تاریخ را از سه دیدگاه میتوان مورد مطالعه و بررسی قرار داد:
۱. دیدگاه منطبق با واقع،
۲. دیدگاه منطبق با ایده،
۳. تلفیقی از این دو دیدگاه.
دیدگاه اول به واقعیتهای عینی توجه دارد؛ دیدگاه دوم به فاعل شناخت، سوژه و ذهن توجه دارد؛ و دیدگاه برتر، از وحدت و ترکیب این دو دیدگاه است. پس دیدگاه رئال یا واقع بر حوادث و وقایع به عنوان متعلّق اعیان توجه دارد و دیدگاه ایدهآل بر فاعل شناخت و بر ارزیابی «سوبژکتیو» و ذهنی حوادث نظر دارد؛ امام هنگامی که تاریخنگاری به کمال میرسد، این دو دیدگاه با هم به کار گرفته میشوند. شلینگ تلفیق این دو با هم را «هنر تاریخ» میداند.
وقایع اتفاقیه؛
پس از ملی شدن صنعت نفت ایران و اخراج کارکنان انگلیسی از صنایع نفتی ایران توسط محمد مصدق، هیات از انگلیس به ایران آمد تا حاکمیت وقت را برای تسلیم شدن و تحمیل انحصار نفتی به بریتانیا تحت فشار بگذارد. رئیس این هیات در زمان ورود به ایران با اشاره به اینکه دولت حاضر به دادن هیچ امتیازی به ایران نیست، دولت ایران را تندرو خواند! این ویدیو را با زیرنویس در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۷۰۵۲۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۵
وقایع اتفاقیه؛
در جریان ملی شدن صنعت نفت در ایران، محمدمصدق نخست وزیر ایران اقدام به اخراج کارمندان انگلیسی فعال در صنایع نفتی ایران در آبادان نمود. این اقدام آنچنان برای بریتانیا گران تمام شد که برای متوقف کردن دستور مصدق، به شورای امنیت سازمان ملل متوسل شد. فیلمی از این اتفاق را با زیرنویس فارسی با این توضیح در «تابناک» می بینید که ادبیات فیلم متعلق به بریتانیاست و طبیعتاً لحن راوی در آن دوران در راستای منافع بریتانیا بوده است.
کد خبر: ۶۶۹۸۲۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۳
وقایع اتفاقیه؛
حاج مالک الشبّاز که در جامعه آمريکا به ملكم ايكس معروف بود، در يك جلسه سخنراني در شهر نيويورك هدف گلوله قرار گرفت و كشته شد. وي يكی از رهبران مسلمانان آمريكا و از مبارزان تامين حقوق مدني سياهپوستان و يک ناسيوناليست سياهپوست بود. سخنرانی معروف وی پس از بازگشت او از حج و تاثیر ملاقات او با جامعه مسلمانان را با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید: «من مالکوم ایکس باقی خواهم ماند تا زمانی که نیاز باشد»
کد خبر: ۶۶۹۳۴۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۲
وقایع اتفاقیه؛
ارتش مدرن ایران در دوران پهلوی از ابتدا توسط برخی کشورهای غربی از جمله انگلیس و آمریکا آموزش داده شد. اکنون یک فیلم تاریخ ی از آموزش سواره نظام ایران در سال 1330 با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۸۹۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۲/۰۱
وقایع اتفاقیه؛
حراجی سی اند تی در آشفورت کنت سلاح های مامورین مخفی دوران جنگ جهانی دوم را قبل از حراجی به نمایش گذاشته است. متیو ترادوین جزئیات نحوه کار این سلاح های کشنده را که قرار است به حراج گذاشته شوند توضیح میدهد. ام آی 9 یا نام دیگر آن، اداره اطلاعات ارتش این ابزارها را به سازمان سلف ام آی 6 موسوم به واحد اجرایی عملیات های ویژه می داده است.این ابزار ها که شامل میخ یقه، خودنویس چاقو دار و سیم شریان بند میشوند، توسط مامورین اس اون ایی برای فرار از موقعیت های خطرناک استفاده میشده است. همچنین کلیدی به ظاهر معمولی که برای مخفی کردن سیانور برای مامورین از آن استفاده می شده است. این ویدیو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۸۴۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۳۰
وقایع اتفاقیه؛
شانزدهم فوریه 1959 و 47 روز پس از فرار باتیستا, فیدل کاسترو سمت نخست وزیری کوبا را پذیرفت، چرا که خوزه میرو کوردوبا از نخست وزیری کوبا کناره گیری کرده بود. کاسترو گفته بود که علاقه ای به میز و مقام ندارد و تنها هدف او خدمت است. فیدل سه ماه بعد، پس از یافتن فرد واجد شرایط برای نخست وزیری تصمیم به کناره گیری از این سمت گرفت که شورای وزیران نپذیرفت، مردم به خیابانها ریختند و او را مجبور به انصراف از کنارهگیری کردند. این ویدیو روایتی از آغاز ریاست جمهوری اوست که با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۷۹۵۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۸
نبض خبر؛
در آستانه چهلمین روز درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از چهره های اصلی تاریخ انقلاب اسلامی ایران، یکی از ویژگی هایی که مورد توجه قرار گرفته، نگاه متفاوت او به مسئله «ثبت» است. هاشمی در چند دهه ای که از عمر انقلاب سپری شده، روزنوشته هایی داشته که در سال های اخیر به مرور منتشر شد. نکته مهم، عدم سانسور بسیاری از بخش هایی است که با منافع هاشمی در تعارض بود. این ویدیو نیم نگاهی به این حرکت مهم دارد که باید مورد توجه تمامی سیاستمداران و چهره های ارشد قرار گیرد.
کد خبر: ۶۶۷۶۲۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۷
وقایع اتفاقیه؛
عبدالعزیز بن عبدالرحمن بن فیصل بن ترکی بن عبدالله بن محمد بن سعود مشروح به ملک عبدالعزیز بنیانگذار و پادشاهی عربستان سعودی در چهاردهم فوریه سال 1945 وارد ناو آمریکایی کوینسی در آبهای مصر شد و با فرانکلین دلانو روزولت رئیس جمهور وقت آمریکا ملاقات و مذاکره کرد. در پی این مذاکرات میان دو کشور مناسبات سیاسی برقرار شد که متعاقب آن کمپانی های نفتی آمریکا وارد کشور سعودی شدند و به کشف و استخراج نفت پرداختند که هنوز هم ادامه دارد. عربستان سعودی که تا آن زمان یک کشور نفتی نبود پس از آن عمدتا به خاطر دوستی خود با آمریکا حاضر نشد با شوروی تا اواخر دهه 1980 و زوال و فروپاشی آن روابط سیاسی برقرار کند. ویدیویی از اقدام بنیانگذار خاندن آل سعود که وضعیت کنونی عربستان را رقم زد، با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۷۳۲۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۶
وقایع اتفاقیه؛
در 25 بهمن 1357، گروه های چپ از جمله اعضای سازمان منافقین (مجاهدین) با حمله به سفارت آمریکا، سعی در اشغال این سفارت را داشتند. با ممانعت دولت موقت، اعضای این گروه ها سفارت آمریکا را که چند ساعت در کنترل داشتند، ترک کردند. ویدیوهایی از حمله به سفارت آمریکا در 25 بهمن 1357 را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۶۸۴۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۵
وقایع اتفاقیه؛
امیر عباس هویدا که طولانی ترین دوران نخست وزیری را در دوران پهلوی داشت، در واپسین ماه های رژیم پهلوی به زندان افکنده شد تا خشم مردم انقلابی فرونشیند. با سقوط رژیم پهلوی، هویدا در زندان به دست انقلابیون افتاد. این آخرین گفت و گوی هویدا پیش از دادگاه و اعدام بود. هویدا به کل از شکنجه های رژیم پهلوی ابراز بی اطلاعی می کند! این ویدیو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۶۴۰۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۴
وقایع اتفاقیه؛
نلسون ماندلا نخستین رئیس جمهور آفریقای جنوبی است که در انتخابات دموکراتیک عمومی برگزیده شد. وی پیش از ریاست جمهوری از فعالان برجسته مخالف آپارتاید در آفریقای جنوبی و رهبر کنگره ملی آفریقا بود. او به خاطر دخالت در فعالیتهای مقاومت مسلحانه مخفی محاکمه و زندانی شد. مبارزه مسلحانه، برای ماندلا، آخرین راه چاره بود؛ او همواره پایبند به عدم توسل به خشونت بود. این ویدئو به مناسبت سالروز آزادی ماندلا از زندان نمایش داده میشود
کد خبر: ۶۶۶۳۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۳
وقایع اتفاقیه؛
«دیوید بارنت / David Burnett» زمانی که برای گرفتن عکس هایی از سیستان و بلوچستان به ایران آمده بود، به یک باره خود در مریان جمعیت انقلابی اسلامی ایران در سال 1357 دید. روایت او را از این حادثه با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید و می شنوید.
کد خبر: ۶۶۶۳۲۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۳
وقایع اتفاقیه؛
نهضت تنباکو در تاریخ قاجار یک اتفاق بزرگ و بزنگاه تاریخ ی برای مقابله با فروش مملکت به انگلیس محسوب می شد؛ اما این قیام چگونه رقم خورد و چه فرجامی در پی داشت؟ روایت تصویری از این اتفاق مهم تاریخ ی را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۵۴۵۳ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۲۰
وقایع اتفاقیه؛
مرحوم آیت الله طالقانی در فروردین 1358 در مدرسه فیضیه سخنرانی داشتند و تاکید کردند اگرچه نظام طاغوت منهدم شده اما مرحله سخت تر از انهدام، سازندگی است. آیت الله طالقانی در ادامه از نقش مردم در مسیر انقلاب می گوید. این ویدیوی کم نظیر را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۴۰۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۷
وقایع اتفاقیه؛
محمدرضا پهلوی در دوران تکیه اش بر اریکه قدرت، ترور شد و این ترور بهانه سرکوب بسیاری از گروه های سیاسی مذهبی و چپ بود. این ویدیو روایتی از ترور شاه مخلوع پهلوی و وقایعی که در حاشیه آن رخ داد، است. با زیرنویس فارسی در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۳۵۷۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۶
وقایع اتفاقیه؛
نبردِ استالینگراد یکی از طولانی ترین، مهلکترین و سرنوشت سازترین نبردهای جنگ جهانی دوم و تمام تاریخ بشر بوده است. در این نبرد ارتش آلمان نازی و متحدان آن بهمنظور فتح شهر استالینگراد (ولگاگراد کنونی)، به آن یورش بردند که پس از چندین ماه درگیری خونین، در سوم فوریه ۱۹۴۳ آلمانها شکست خورده و این شهر توسط ژنرال روکوسوفسکی آزاد گردید و فیلد مارشال «فون پاولوس» به اتفاق ۲۵۰۰ افسر عالی رتبه که ۲۴ نفر از آنها را ژنرالها تشکیل میدادند، تسلیم ارتش شوروی شدند. در سالگرد این نبرد، ویدیویی در این باره را در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۳۳۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۴
اقتصاد ایران و جهان از دریچه زمان؛
از دیرباز گفته اند که گذشته چراغ راه آینده است؛ و در این میان تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ایست تمام نما از پدیده های اقتصادی که در گذشته رخ داده است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان از دریچه زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخ ی سوم بهمن ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.
کد خبر: ۶۶۲۹۹۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۴
وقایع اتفاقیه؛
مستند بازگشت با محوریت بازگشت امام خمینی (ره) به ایران، روایتی متفاوت از ملتهب ترین مقطع پیروزی انقلاب اسلامی ایران دارد. این ویدیو را در «تابناک» تماشا میکنید.
کد خبر: ۶۶۲۳۹۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۳
وقایع اتفاقیه
سینما رکس آبادان در شب هنگام 28 مرداد 1357 و در حین نمایش فیلم گوزنها دچار آتشسوزی گردید و قریب به اتفاق حاضران در سینما زنده در آتش سوختند. این مجموعه ویدیو، جلسات دادگاه رسیدگی به اتهامات متهمان این حادثه وحشتناک را به تصور می کشد. تماشای این مجموعه ویدیو از جلسات دادگاه سینما رکس برای درک بهتر آنچه رخ داده، توصیه می شود؛ در «تابناک» می بینید.
کد خبر: ۶۶۲۳۷۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۶
وقایع اتفاقیه؛
پس از آنکه درخواست روسیه و بریتانیا برای استفاده از ایران به عنوان خط ارتباطی علیه نیروهای آلمان در جنگ جهانی دوم با پاسخ مثبت همراه نشد، در سوم شهریورماه 1320 روسیه و بریتانیا به خاک ایران تجاوز کردند. این ویدیو در آن زمان به عنوان پروپاگاندای بریتانیا پس از اشغال ایران منتشر شده که به جای تجاوز از تعبیر دفاع از ایران استفاده شده است! این ویدیو را با زیرنویس فارسی در «تابناک» تماشا می کنید
کد خبر: ۶۶۱۹۶۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۵/۱۱/۱۲