کلیات
استان گُلِستان یکی از استانهای شمالی ایران است. مرکز این استان شهر گرگان است که بزرگترین و پرجمعیتترین شهرستان این استان نیز است. مذهب اکثریت این استان تشیع و اقلیت قابل ملاحظهای از آنان اهل سنت است. حدود ۴۰ درصد از جمعیت این استان را ترکمنها تشکیل میدهند که محل زندگی آنها حدود نیمی از مساحت استان را تشکیل میدهد.
جغرافیا
استان گلستان در بخش شمالی کشور واقع شده که از شمال به کشور ترکمنستان " دارای ۴۳۸ کیلومتر مرز خشکی (نزدیکترین شهر حسنقلی) و ۹۰ کیلومتر مرز آبی" از جنوب به استان سمنان، از شرق به استان خراسان جنوبی و از غرب به استان مازندران و دریای خزر محدود میشود.
استان گلستان از نظر ناهمواری به سه ناحیه زیر تقسیم میشود:
ناحیه کوهستانی: این ناحیه از ارتفاع ۵۰۰ متری تا بیش از ۳۰۰۰ متر را در بر گرفته و پوشیده از گونههای جنگلی و مرتعی است.
ناحیه کوهپایهای: این ناحیه شامل تپههای کوچک بادرُفت، تپهماهورها و بدبومها است که پوشیده از اراضی جنگلی هستند.
ناحیه جلگهای و اراضی پست: ارتفاع این ناحیه در حاشیه دریاچه کاسپین و خلیج گرگان پایینتر از سطح دریای آزاد و به تدریج به سمت شرق به ارتفاع افزوده میشود. این منطقه محل استقرار شهرها و اکثر روستاهای استان است. به لحاظ تراکم جمعیت، اراضی کشاورزی، صنایع، دامپروری از اهمیت بسزایی برخوردار است.
از مجموع مساحت استان گلستان حدود ۱۱۲۶۰۰۰ هکتار را مرتع و ۴۳۰۰۰۰ هکتا را جنگل تشکیل داده و در مجموع حدود ۷۰ درصد از سطح استان را منابع طبیعی تشکیل میدهد.
پوشش گیاهی
با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی و جنس خاکها این استان از پوشش گیاهی متنوعی از قبیل: جنگل انبوه. چمنزار و استپ برخوردار است. مجاورت با دریای خزر و رشته کوههای البرز سبب شده که به تبعیت از آب و هوا در دامنه شمالی البرز از خط ساحلی دریای خزر تا قلل مرتفع متناسب با افزایش ارتفاع پوشش گیاهی متنوعی به صورت نوارهای مشخص به وجود آید. ارتفاعات بیش از ۱۵۰۰ متر کمتر از ۱۵۰۰ متر تا کوهپایهها پوشیده از جنگلهای انبوه پهن برگ است. از کوهپایهها به طرف جلگه هم محصولات زراعتی پوشش گیاهی منطقه را تشکیل میدهد. از حدود شمال گرگانرود تا مرز ترکمنستان نیز بیشتر از گیاهان مراتع استپی پوشیده شده است. در ناحیه جنوبی جنگلهای سوزنی برگ ارس و سرخدار بر زیباییهای منطقه افزوده است.
جنگلها
این جنگلها از گلوگاه در غرب تا گلی داغ در شرق استان گلستان به طول تقریبی ۲۶۰ کیلومتر امتداد دارد. ۶۰ درصد از این جنگلها تولیدی و ۴۰ درصد آن نیز مخروبه و مورد حفاظت است. گونههای با ارزشی چون: بلند مازو. راش. توسکا. افرا. آلوکک. بارانک. ملج. نمدار. شیردار. ون. گردو و ... در این جنگلها وجود دارد. گونه بلند مازو درخت غالب جنگلهای شرق استان بوده و گونههای باارزش و نادری چون: سرخدار. سرونوش و زربین نیز در بین این جنگلها دیده میشود.
مراتع
مساحت مراتع استان ۱۱۲۶۰۰۰ هکتار برآورد شده که شامل ییلاقی در جنوب. جنگلهای شمالی و مراتع قشلاقی در دشت گرگان و مراتع در بند است. این مراتع از نظر کیفیت به شرح زیر درجه بندی شدهاند:
۱. مراتع خوب که در حدود ۲۲۲۰۰۰ هکتار بوده و به طور عمده ییلاقی ست و تولید سالیانه آن در هکتار به ۳۵۰ کیلوگرم میرسد.
۲. مراتع متوسط که در حدود ۲۴۵۰۰۰ هکتار برآورد شده و بیشتر در مناطق قشلاقی واقع است و تولید سالیانه آن در هکتار به ۲۰۰ کیلوگرم میرسد
۳. مناطق فقیر تا خیلی فقیر که در حدود ۶۵۹۰۰۰ هکتار از مجموع مراتع استان را تشکیل داده و بیشتر در مناطق قشلاقی واقع است و تولید سالیانه آن در هکتار بالغ بر ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم میشود.
تعداد دامهای متکی به مراتع حدود ۲۵۰۰۰۰۰ واحد دامی با حدود ۷۰۰۰ بهره بردار تعیین شده است. مدت بهره برداری از مراتع قشلاقی منطقه چهار ماه بوده و بهره برداران از مراتع نیز علاوه بر ساکنان بومی ازقومیتهای مختلف از جمله کرد. عشایر شمال خراسان. ترکمن و شاهرودی اند.
آب و هوا و اقلیم
از ۱۳ اقلیم شناخته شده در جهان، استان گلستان دارای ۸ اقلیم معتدل مرطوب، معتدل مدیترانه ای، معتدل خشک، معتدل کوهستانی، سرد کوهستانی، خشک سرد، نیمه خشک و خشک میباشد. متوسط بارندگی سالیانه ۴۷۰ میلیمتر و پتانسیل آب سطحی و زیرزمینی میزان ۲۴۸۵ میلیون مترمکعب است، این استان از نظر ناهمواری به سه ناحیه کوهستانی، کوهپایهای و جلگهای تقسیم میشود. از نظر توپوگرافی: ۲۱- متر تا ۳۹۴۵ متر ارتفاعات کوه شاهوار، دارای منظرهای زیبا همچون کوهستانی، جلگه ای، ساحلی، بیابانی، جنگلی، مرتعی و تالابهای متعدد با قابلیتهای گسترده اکوتوریستی است.
در محدوده جغرافیایی ۵۴ درجه تا ۵۶ درجه طول شرقی و ۳۶٫۳۰ تا ۳۸٫۱۵ عرض شمالی و در بین استانهای مازندران، سمنان و خراسان شمالی قرار دارد. گلستان با کشور ترکمنستان نیز هم جوار و دارای ۳۴۸ کیلومتر مرز خاکی و ۹۰ کیلومتر مرز آبی با این کشور است. این استان به دلیل جایگاه جغرافیایی ویژهٔ خود از آب و هوای گوناگونی برخوردار است. بخشی از رشته کوه البرز شرقی از غرب به سوی شرق استان کشیده شده که گرایش زیادی به سوی شمال شرقی دارد و رفته رفته از بلندی کوههای آن کاسته میشود. شاهوار با بلندی ۳۳۲۰ متر از سطح دریا، که بلندترین قلهٔ استان است، در جنوب غربی استان جای دارد. در پایه این بلندیها، به ویژه در جنوب و شرق استان، کوهپایههایی از رسوبهای دانه ریز و دانه درشت دیده میشود که سفرههای آب زیرزمینی فراوانی را در خود دارند و به صورت چاه و قنات از آنها بهرهبرداری میشود. بخش زیادی از پهنه استان گلستان به صورت جلگهاست.
در بخش جلگهای دو گونه آب و هوا دیده میشود. بیش از ۳/۲ این جلگه آب و هوای خشک و نیمه خشک دارد که هر چه به سوی شمال و مرز ترکمنستان نزدیک میشویم بر خشکی آن افزوده میشود. ۳/۱ دیگر، که مانند نواری سبز بین بخش کوهستانی در جنوب و بخش خشک و نیمهخشک در شمال جای گرفتهاست، آب و هوای معتدلی دارد و از نظر کشاورزی بسیار پر بازده است. بیشتر شهرها و روستاهای استان نیز در این ناحیهٔ سرسبز جای گرفتهاند. دو تودهٔ هوا در تعیین آب و هوای استان نقش مهمی دارند. تودهٔ شمالی از سیبری به استان وارد میشود و طی پاییز و زمستان با ریزش برف در بلندیهای جنوبی و باران در کوهپایهها و نوار معتدل میانی همراه میشود.
توده دیگر، توده غربی از اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه سرچشمه میگیرد و در زمستان به بارندگی و در تابستان به افزایش رطوبت و شرجی شدن هوای استان میانجامد. بنابراین، بیشترین بارندگی در ماههای زمستان و کمترین آن در ماههای تابستان دیده میشود. با این همه، نیمهٔ شمالی استان، بخش نیمهخشک و خشک، از کمترین بارندگی بهرهمند است و به دلیل تبخیر زیاد آب، زمینهای شور و کمبازده نیز بسیار دارد.
میزان بارندگی در استان گلستان هر چند از دو استان شمالی مازندران و گیلان کمتر است، اما نسبت به استانهای دیگر بسیار بهتر است و میانگین بارش سالانهٔ آن ۳ برابر میانگین بارش سالانه کشور است. مجموع حجم آبهای سطحی و زیرزمینی استان بیش از ۲۴۰۰ میلیون متر مکعب است که ۵۲ درصد آن را آبهای سطحی و ۴۸ درصد آن را آبهای زیرزمینی تشکیل میدهند. آبها سطحی در بیش از ۴۰ شاخه رود جاری هستند که بیشتر آنها از جنوب به شمال و از شرق به غرب جریان دارند. رود اترک، گرگانرود و رود قرهسو،
مردم
جمعیت استان گلستان براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵، یک میلیون و ۸۶۸ هزار و ۸۱۹ نفر است که از این تعداد ۹۹۵ هزار و ۶۱۵ نفر شهرنشین و ۸۷۱ هزار و ۵۴۶ نفر روستایی و یکهزار و ۶۵۸ نفر غیرساکن میباشند. بیشترین تراکم جمعیت در گرگان با ۲۹۷.۴ نفر و کمترین آن در مراوه تپه با ۱۹ نفر در هر کیلومتر است.
اقوام متعددی در این استان زندگی میکنند که شامل ترکمنها، فارسی زبانان، سیستانیها، بلوچها، ترکها (آذربایجانی و قزلباش)، مازندرانی و قزاقها میشوند.
فارسها به دو دسته بومی و مهاجر تقسیم میشوند. فارسهای بومی بیشتر به گویشهای گرگانی، کتولی و مازندرانی تکلم میکنند. مهاجرین به استان هم بیشتر سیستانی، بلوچ، سمنانی و خراسانی هستند. فارسی زبانها بیشتر در مرکز و جنوب استان و مازندرانیها در روستاهای نیمه غربی استان سکونت دارند. آذریها در شهرستان گنبد کاووس و قزاقهای استان گلستان نیز بیشتر در گرگان سکونت دارند.
ترکمنها در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در مرکز استان سکونت دارند، سنی مذهب هستند و به زبان ترکمنی تکلم میکنند.
تقسیمات کشوری
این استان دارای ۱۴ شهرستان به نامهای آزادشهر، آق قلا، گرگان، گنبدکاووس، بندرترکمن، گمیشان، رامیان، کردکوی، بندرگز، علی آباد کتول، گالیکش، کلاله، مراوه تپه و مینودشت، ۲۷ بخش، ۳۳ شهر، ۶۰ دهستان و ۱۰۴۹ آبادی میباشد.
راههای ارتباطی
استان گلستان از طریق راه آهن سراسری (راه آهن شمال) از شهر گرگان تا بندر ترکمن و از آنجا به ساری و سوادکوه و گرمسار و تهران متصل شدهاست. همه ساله به دلیل موقعیت خوب استان در مسیر مسافرین عازم به مشهد از سمت استان مازندران پذیرای هزاران گردشگر ایرانی است.
استان گلستان بیش از پنج هزار کیلومتر راه اصلی و فرعی دارد.
حوزههای انتخابیه استان گلستان
استان گلستان، ۶ حوزه برای انتخابات مجلس دارد که در مجموع ۷ نماینده را دربر میگیرد؛ و عبارتند از:
-حوزه انتخابیه گرگان و آق قلا با ۶۱۳۲۷۴ جمعیت و دو نماینده
-حوزه انتخابیه رامیان و آزاد شهر با ۱۸۳۰۱۳ جمعیت و یک نماینده
-حوزه انتخابیه علی آباد با ۱۴۰۷۰۹ جمعیت و یک نماینده
-حوزه انتخابیه کردکوی، ترکمن و بندرگز با ۱۹۷۳۷۸ جمعیت و یک نماینده
-حوزه انتخابیه گنبدکاووس با ۳۴۸۷۴۴ جمعیت و یک نماینده
-حوزه انتخابیه مینودشت، مراوه تپه و کلاله با ۳۱۶۹۲۸ جمعیت و یک نماینده
نمایندگان استان در مجلس دهم
در ادامه به نام، حوزه انتخابیه و گرایش سیاسی نمایندگان استان گلستان در مجلس دهم اشاره میشود: