هر ساله تعدادی از دانشجویان دانشگاهها به دلیل افت تحصیلی و مشکلات آموزشی که ناشی از دلایل متعددی است از دانشگاه اخراج می‌شوند. گروه حوزه و دانشگاه خبرگزاری مهر در گفت‌وگو با مسئولان 10 دانشگاه بزرگ کشور این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
به گزارش خبرنگار مهر، بر اساس آیین نامه آموزشی دانشجویان مقطع کارشناسی که سه نیمسال متوالی و یا چهار نیمسال متناوب مشروطی در کارنامه خود ثبت کنند از دانشگاه اخراج می‌شوند این در حالی است که دانشگاهیان معتقدند تا آنجا که ممکن است پس از بررسی در کمیسیون موارد خاص به این دانشجویان مهلت داده می‌شود تا در صدد جبران نمرات پایین‌تر از حد حساب خود برآیند.
مسئولان دانشگاهی اغلب دلایلی چون دوری از خانواده و یا عدم تناسب رشته تحصیلی با توانمندی‌های دانشجو را پایه مشکلاتی چون اخراج فرد از دانشگاه می‌دانند. در گزارشی طی گفت‌وگو با 10 تن از مسئولان دانشگاهی این موضوع را مورد بررسی قرار داده ایم.
سالانه حدود یک درصد از دانشگاه تهرانی‌ها اخراج میشوندمعاون آموزشی دانشگاه تهران در گفتگو با خبرنگار مهر درباره دانشجویان اخراجی این دانشگاه به دلیل مسائل آموزشی گفت: تعداد این دانشجویان بسیار اندک می‌داند به طوری که دانشجویانی که به دلیل مشکلات آموزشی از دانشگاه تهران اخراج می‌شوند سالانه کمتر از یک درصد از تعداد کل دانشجویان دانشگاه تهران را تشکیل می‌دهند.
دکتر سید مهدی قمصری با بیان اینکه تعداد انصرافی‌ها بسیار کمتر از اخراجیها است ادامه داد: انصراف از تحصیل در این دانشگاه در صورتی رخ می‌دهد که دانشجو شرایط بهتری برای ادامه تحصیل داشته باشد.
معاون آموزشی دانشگاه تهران افزود: در همه رشته‌ها حتی در رشته‌های علوم انسانی نیز دانشجویان اخراجی وجود دارند با این تفاوت که تعداد آنها در برخی رشته‌ها کمتر و در برخی رشته‌ها بیشتر است.
وی در پاسخ به این پرسش که تعداد این دانشجویان اخراجی در کدام رشته‌ها بیشتر است گفت: بر خلاف تصور، دانشجویان رشته‌های فنی مهندسی و علوم پایه در تحصیل و مطالعه مصممتر هستند و میزان افت تحصیلی در میان آنها کمتر است.
دکتر قمصری دلایل اخراج برخی دانشجویان به دلیل مسائل آموزشی را اینگونه تشریح کرد: دلایل اخراج دانشجویان بسیار گسترده است. پیش از ورود به دانشگاه فشار خانواده و یا اطرافیان برای ورود به دانشگاه یا رشته‌های خاص بدون اطلاع و شناخت از رشته زیاد است اما پس از قبولی و از بین رفتن آن فشار، دانشجو تازه متوجه می‌شود که این رشته با ذهنیت وی در انطباق نیست.
وی ادامه داد: یکی از دلایل اخراج دانشجویان مسائل فردی و احساسی است. استفاده از مراکز مشاوره برای دانشجویان می‌تواند در این زمینه موثر باشد. دانشگاه تلاش می‌کند که با مشاوره دادن استرسهای ناشی از بروز از چنین مشکلاتی را به حداقل برساند اما همیشه این روش به نتیجه نمی‌رسد زیرا همراهی خود دانشجو را نیز می‌طلبد.
معاون آموزشی دانشگاه تهران ادامه داد: دلیل دیگر عدم انطباق توانایی دانشجو با رشته و یا عدم علاقه مندی به رشته است. بسیاری از دانشجویان که ترازهای بالایی را کسب نمی‌کنند و به رشته خود علاقه مند نیستند و یا آینده شغلی خوبی را در رشته خود نمی‌بینند دچار مشکلاتی در دوران تحصیل می‌شوند. زیرا تنها ورود به دانشگاه را اصل و رشته تحصیلی را فرع قرار داده‌اند.
وی افزود: در گستره دانشگاه تهران با وجود استقرار مشاوران در خوابگاهها گاه افت تحصیلی دانشجویان به حدی می‌رسد که تعداد مشروطیهای وی به سه یا چهار ترم می‌رسد و البته کمیسیون موارد خاص تا آنجا که ممکن باشد با این دانشجویان مساعدت می‌کند.
در مقطع کارشناسی دانشگاه صنعتی شریف کمتر از 10 درصد دانشجویان اخراج میشوندمعاون آموزشی دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تعداد اخراجیهای این دانشگاه بسیار کم است گفت: در دانشگاه صنعتی شریف تعداد این افراد خیلی کم است. روال عمومی این است که دانشجویان این دانشگاه از میان برترین‌های کشور هستند و از بین این افراد ریزش خیلی کم است.
دکتر علی مقداری با بیان اینکه در مقاطع مختلف آمارها متفاوت است افزود: در مقطع کارشناسی کمتر از 10 درصد و در مقاطع تحصیلات تکمیلی زیر 5 درصد دانشجویان اخراج می‌شوند. این امری طبیعی است زیرا در هر سیستمی بازدهی به صورت 100 درصد وجود ندارد و تعدادی از افراد نیز پرت آن سیستم را تشکیل می‌دهند.
وی در خصوص افرادی که از این دانشگاه انصراف می‌دهند افزود: افرادی که انصراف می‌دهند بیشتر دچار مشکلات خانوادگی یا اقتصادی هستند و یا فرصت بهتری برای تحصیل در خارج از کشور را می‌یابند.
دکتر مقداری در خصوص برخورد دانشگاه با انصراف دهندگان نیز گفت: در زمانهایی که لازم باشد مسئولان دانشگاهی وارد شده و رفع مشکل می‌کنند. سعی می‌کنیم با مشاوره علت جویی کرده و تصمیم آنها را نسبت به انصراف تغییر دهیم.
معاون آموزشی دانشگاه صنعتی شریف تاکید کرد: در مورد اخراج نیز طبق مقررات آموزشی وزارت علوم عمل شده است و تا آنجا که قوانین اجازه می‌دهد به آنها مهلت داده می‌شود و در صورت امکان به آنها کمک نیز می‌شود.
وی پیرامون جنسیت دانشجویان اخراجی نیز گفت: از آنجا که تعداد دانشجویان پسر در این دانشگاه سه برابر تعداد دختران است، تعداد پسرانی که انصراف داده و یا اخراج می‌شوند نیز بیشتر است.
اجرای طرح بومی گزینی تنها راهکار کاهش اخراجیهامعاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در گفتگو با مهر به طرح دلایل انصراف یا اخراج دانشجویان و ارائه راهکار پرداخت و گفت: طرح بومی گزینی شیوه مناسبی برای کاهش تعداد اخراجیهای دانشگاهها است و اجرای این طرح می‌تواند از تعداد انصرافی یا اخراجیها بکاهد.
دکتر عبدالله شفیع آبادی با بیان اینکه "باید انتخاب رشته درست و اصولی صورت گیرد" عامل اصلی انصراف و اخراج دانشجویان را انتخاب رشته به شیوه نادرست عنوان کرد و گفت: مصیبتی که بسیاری از دانشجویان در بدو ورود گرفتار آن می‌شوند تنها به دلیل تن دادن به چشم و هم چشمی‌ها و مشاوره‌های نادرست قبل از انتخاب رشته است. دانشجویی که بدون شناخت توانمندی و علایق خود، روزها را صرف مطالعه برای شرکت در کنکور می‌کند پس از قبولی در دانشگاه متوجه می‌شود که هیچ علاقه‌ای به رشته قبولی خود ندارد.
وی همچنین با انتقاد از شیوه طرح سئوالات کنکور گفت: امتحانات ما به دنبال ارزشیابی توانمندی‌ها نیست و تنها به دنبال محفوظات متقاضی است. کلاسهای کنکور دانش آموز را برای دانشگاه آماده نمی‌کنند بلکه محفوظاتی را که با سیستم امتحان 4 جوابی همخوانی دارد به آنها آموزش می‌دهند.
دکتر شفیع آبادی ادامه داد: بنابراین رتبه‌ای که این دانش آموزان بدست می‌آورند با توانمندی‌های آنها مرتبط نیست و رابطه‌ای بین موفقیت و قبولی در کنکور وجود ندارد. تنها راهکار این است که توجه ویژه‌ای به دروس دوران دبیرستان و آزمونهای ورودی دانشگاه شود.
وی درباره اخراجیها از دانشگاهها گفت: اخراجیها در همه رشته‌ها وجود دارند. داوطلبانی که در رشته‌های مطلوب هم قبول شده‌اند امکان اخراجشان وجود دارد. انتظار می‌رود دخترها که وابستگی بیشتری دارند بیشتر دچار مشکل شوند اما آنچه مشهود است بروز این مشکل در هر دو جنس است.
هشدار از طریق آیین نامه‌ها از تعداد اخراجیها میکاهددکتر مرتضی زرگر شوشتری رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز نیز به مهر گفت: در دانشگاه شهید چمران اهواز تلاش شده است تا با آگاه کردن دانشجویان جدیدالورود نسبت به آنچه در انتظار مشروطی هاست آنها را از قدم نهادن در این راه بازدارند.
رئیس دانشگاه شهید چمران اهواز با اعلام این مطلب اضافه کرد: علاوه بر آن در کمیسیون موارد خاص نیز تلاش می‌شود تا مواردی که سبب بروز ناراحتیهای روحی برای دانشجو می‌شود و دانشجو نقش خاصی در آن نداشته است مثل مرگ یکی از نزدیکان در سرنوشت دانشجو در نظر گرفته شود.
دکتر مرتضی زرگر شوشتری اضافه کرد: بیشترین میزان مشروطی‌ها در نیمسال اول اتفاق می‌افتد از این رو در این ترم واحدهای کمتری به دانشجویان ارائه می‌شود تا با محیط دانشگاهی آشنا شوند.
وی با اشاره به همه تلاشهایی که برای دادن فرصت به این دانشجویان صورت می‌گیرد تاکید کرد: با این حال همه ساله تعدادی از دانشجویان که عمدتا در رشته‌های فنی مهندسی و یا علوم پایه تحصیل می‌کنند اخراج می‌شوند.
دکتر زرگز شوشتری گفت: با توجه به اینکه تعداد دانشجویان دختر نسبت به دانشجویان پسر بیشتر است مطمئنا تعداد دختران اخراجی نیز بیشتر است اما نگاه کردن از این منظر اطلاعات صحیحی را به ما نمی‌دهد باید بررسی کرد چند درصد از پسران و چند درصد از دختران سالانه از دانشگاه اخراج شده‌اند.
رشته‌های کم طرفدار اخراجی بیشتری دارندرئیس دانشگاه صنعتی اصفهان معتقد است دانشجویانی که اخراج می‌شوند کیفیت آموزشی مطابق با مقررات آموزشی را دارا نیستند.
محمداسماعیل همدانی گلشن به مهر گفت: این دانشجویان عمدتا امکان وفق خود با محیط دانشگاه را نداشته‌اند و یا انگیزه لازم برای ادامه تحصیل در رشته‌ای را که قبول شده‌اند ندارند.
وی از سوی دیگر به مشکلات شخصی و یا فرهنگی به عنوان دلایل دیگر انصارف یا اخراج از تحصیل اشاره کرد و گفت: نمی‌توان با قطعیت گفت تعداد دانشجویان اخراجی در کدام رشته‌ها بیشتر است زیرا عدم انگیزه برای تلاش در هر رشته‌ای ممکن است بروز پیدا کند. اما آنچه مسلم است در رشته‌هایی که طرفدار کمتری دارد عدم انگیزه بیشتر مشهود است.
بیشتر شبانه‌ها انصراف میدهندرئیس دانشگاه بوعلی همدان نیز در گفتگو با مهر دلایل انصراف دانشجویان در دوره‌های روزانه را عدم علاقه به رشته قبولی و دوری از شهرستان محل سکونت و در دوره‌های شبانه را مشکلات ناشی از تامین هزینه دانست.
علی محمد زلفی گل ادامه داد: در دانشگاه بوعلی همدان بیشتر دانشجویان دوره شبانه انصراف می‌دهند.
وی در بیان دلایل اخراج دانشجویانی که برابر مقررات آموزشی از ادامه تحصیل رشته منع می‌شوند گفت: دلایلی چون دوری از خانواده و مشکلات روحی، عدم علاقه به رشته و ناسازگاری حجم و محتوای رشته با توانمندی‌های دانشجو سبب می‌شود چنین اتفاق ناخوشایندی برای دانشجو رخ دهد.
دکتر زلفی گل فاکتور مهم در جلوگیری از انصراف و اخراج را ارتباط خانواده دانشجو با دانشگاه دانست و افزود: ارتباط خانواده دانشجو و دانشگاه می‌تواند مشکلات را به حداقل برساند. خانواده‌ها باید مثل دبیرستان پیگیر روند تحصیلی فرزندان خود باشند. همچنین باید پیش از انتخاب رشته مشاوره دقیق صورت گیرد تا انتخاب رشته دقیق باشد. راهنمایی‌های مشاور نیز باید با توجه به سوابق قبلی فرد صورت گیرد.
وی افزود: تا آنجا که می‌دانم تعداد اخراجیهای پسر و در رشته‌های فنی مهندسی و علوم پایه بیشتر است.
اخراجیهای دانشگاه تبریز 3 درصد از دانشجویان معاون آموزشی دانشگاه تبریز نیز در گفتگو با مهر دانشجویان اخراجی در این دانشگاه را از هر دو جنس دختر و پسر اعلام کرد و درباره تعداد آنها گفت: اخراجیهای دانشگاه تبریز سالانه کمتر از 3 درصد است.
دکتر میرجلیل اکرمی در خصوص دانشجویان اخراجی گفت: بررسیها پیرامون این دانشجویان از مدتها پیش در این دانشگاه آغاز شده و تحت عنوان طرحی برای جلوگیری از افت تحصیلی بررسی شده است. علل و عوامل متعدد چون دوری از خانواده و بی علاقگی، محدودیت محیط تحصیل یا رشته تحصیلی، بیماری یا حادثه غیر مترقبه می‌تواند از دلایل افت تحصیلی و به دنبال آن اخراج دانشجو باشد.
معاون دانشجویی دانشگاه تبریز گفت: از جمله کارهای موثر شنیدن مشکلات دانشجویان در محیطی دوستانه و صمیمانه است. در تمامی دانشکده‌ها و گروهها از زبان خود دانشجو علت افت تحصیلی بررسی می‌شود. بخشی دلایل شخصی و خانوادگی است اما اگر کمک مسئولان دانشگاه نیاز باشد از آن دریغ نمی‌کنیم. برای رفع مشکل دانشجویان هماهنگی با خانواده ها، مشاوره و مذاکره با دانشجو نقش جدی دارد.
اخراج سالانه 50 نفر در دانشگاه اصفهانرئیس دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار مهر در زمینه اخراج دانشجویان به دلیل مسائل آموزشی گفت: سالانه حدود 50 تا 60 نفر از دانشجویان این دانشگاه مشروط شده و بنا بر آیین نامه‌ها اخراج می‌شوند.
محمدحسین رامشت در بیان دلایل اخراج این دانشجویان گفت: بخش عمده‌ای از این دانشجویان در رشته دلخواه قبول نشده‌اند. در حقیقت رشته‌ای را انتخاب کرده‌اند که به آن علاقه مند نیستند. تعدادی از آنها مشکلات عاطفی و روحی و روانی پیدا می‌کنند. از سوی دیگر دوری از خانواده به ویژه در دختران نیز می‌تواند عامل دیگری باشد.
وی در اشاره به تعداد اخراجیها در رشته‌های خاص گفت: تعداد این افراد در رشته‌های فنی مهندسی و رشته‌های علوم پایه کمتر است.
دکتر رامشت مطلع کردن خانواده‌ها و استفاده از مراکز مشاوره را راهکاری برای جلوگیری از افت تحصیلی با اخراج دانشجو دانست.
رشته‌هایی در دانشگاه ایلام که بیشترین اخراجی را دارندرئیس دانشگاه ایلام نیز در گفتگو با مهر آمار دانشجویان اخراجی این دانشگاه در سال را کمتر از یک درصد اعلام کرد و گفت: تعداد اخراجیها در رشته‌های دانشکده‌های کشاورزی، فنی مهندسی، اقتصاد و حسابداری که فعالیتهای علمی بیشتری را می‌طلبد بیشتر از سایر رشته هاست.
دکتر عباس قربانی اضافه کرد: پسران بیشتر از دختران اخراج می‌شوند زیرا دختران به دلیل محدودیتهایی که در فعالیتهای اجتماعی وجود دارد بیشتر ساعات خود را به مطالعه می‌پردازند. برای مثال دختران نمی‌توانند تا ساعت 9 شب در زمین فوتبال به همراه دوستان خود باقی بمانند. از آن گذشته موضوع رقابت در درس بیشتر در دختران مشهود است. آنها بیشتر دلبسته درس هستند.
دکتر قربانی با اشاره به یکی از موارد نامه‌ای که اخیرا به معاون آموزشی دانشگاه نوشته است گفت: با توجه به فرمایش مقام معظم رهبری و تاکید بر شاگردپروری خواستار حضور موثر و حداکثری اعضای هیئت علمی در دانشگاه شدم تا برنامه ریزی استاد راهنما برای هر یک از ورودی‌ها با جدیت بیشتر پیگیری شود. رونوشت این نامه برای روسای دانشکده‌ها فرستاده شده و این موضوع در صورتجلسات گروهها نیز مندرج شده است.
وی در ادامه گفت: هیئت رئیسه دانشگاه به دانشکده‌ها رفته و جلسات مشترکی با آنها در هر دانشکده برگزار کرده است و در این جلسات بر نقش پدرانه اساتید که نقشی فراتر از وظایف آنها در کلاسهای درس است، تاکید شده است.
رئیس دانشگاه ایلام با تاکید بر اینکه مشکلات عاطفی در سنین جوانی امری دور از ذهن نیست درباره دلایل مشکلات تحصیلی دانشجویان گفت: مباحث عاطفی، مشکلات اقتصادی و بحرانهای دوره جوانی سبب می‌شود دانشجویان نتواند به مطالعه بپردازند. دلایلی چون نگرانی از بیکاری پس از پایان تحصیل و ابهام در این زمینه نیز ممکن است سبب بی انگیزگی دانشجو شود.
اخراجیها در رشته‌های فنی مهندسی و علوم پایه بیشترند رئیس دانشگاه سیستان و بلوچستان نیز در گفتگو با مهر اخراج دانشجو را تلخ ترین اتفاق برای یک مسئول دانشگاهی عنوان کرد و گفت: عمدتا دانشجویان اخراجی پسر هستند اما در هر دو جنس وجود دارد.
دکتر احمد اکبری درباره تعداد دانشجویان اخراجی در رشته‌های دانشگاهی گفت: این دانشجویان بیشتر در رشته‌های دانشکده علوم پایه مثل ریاضی، دانشکده فنی مهندسی مثل الکترونیک، مکانیک و عمران به دلیل ویژگی‌های خاصی که دارا هستند اخراج می‌شوند و در رشته‌های علوم انسانی دانشجویان کمتر دچار مشکل می‌شوند.
رئیس دانشگاه سیستان و بلوچستان آمار دانشجویان اخراجی این دانشگاه را سالانه حدود 2 تا 3 درصد دانست و گفت: برای کاهش این آمار باید خدمات مشاوره هر چه بیشتر گسترش پیدا کند.
