مردی که امروز پایش را داد، عمرش را برای کتاب گذاشت

مترجم پیشکسوت و کارکشته ایرانی در حالی وضعیت دشواری را پس از قطع بخشی از پایش تجربه می‌کند که در این سال‌ها، کمتر درباره تلاش‌هایش در حوزه ترجمه ادبیات داستانی سخن به میان آمده؛ اما آیا می‌توان می‌توان از ‌مردی که عمرش را برای ترجمه کتب وقف کرده، ‌سخنی نگفت؟

به گزارش «تابناک»، با انجام عمل جراحی، پای چپ بهمن فرزانه از بالای زانو قطع شد. به گفته ستاره فرزانه، خواهر این مترجم و نویسنده پیشکسوت، عمل روی پای چپ‌ بهمن فرزانه انجام شده ‌و روند کبودی ناشی از بیماری دیابت با این عمل کند می‌شود. وی هم‌اکنون‌ در بخش مراقبت‌های ویژه و ملاقات ممنوع هستند. آقای فرزانه‌ به دلیل ‌مصرف سیگار، جهت مشکل ریه نیز دارند و هم‌اکنون با دستگاه‌های کمکی تنفس می‌کند.

این گفته بیش از پیش خاطرات چند سال اخیر و به ویژه نشستی را که او سال ۸۷ در نشر ثالث داشت را زنده می‌کند؛ آنجایی که با شوخ طبعی خاصی سخنانش را شروع کرد: «الو؟ الو؟ صدا میاد؟ اگه میاد ببخشید که من زیاد سیگار می‌کشم!» و بدون غرور و تعصب ادامه داد و گروهی را شیفته اخلاقش ساخت.

بهمن فرزانه، چندی پیش نیز به دلیل مشکل دیابت و عفونت پا در بیمارستان بستری بود و بعد به خانه سالمندان منتقل شد. او که مترجم «صد سال تنهایی» گابریل گارسیا مارکز است، بهار سال جاری به تهران بازگشت و گفت، دیگر قصد رفتن به ایتالیا را ندارد.

وی متولد سال ۱۳۱۷. فرزانه به مدرسه عالی مترجمی سازمان ملل رفت و پس از کسب تجربه، در ‌۲۶ سالگی نخستین کتاب را از تنسی ویلیامز ترجمه کرد و پس از آن مدتی به همکاری با شرکت‌های فیلم‌سازی ایتالیا پرداخت و فیلم‌نامه‌ای نیز نوشت که به تولید فیلم رسید.

فرزانه در انتخاب کتاب برای ترجمه دقت زیادی به کار می‌برد و هنگامی که تصمیم به ترجمه کتابی می‌گیرد، کار ترجمه را ‌منظم و در ساعت‌های مشخص انجام می‌دهد. به گفته خودش «من هنوز قدیمی مانده‌ام و هنوز با دست می‌نویسم. خیلی‌ها از کامپیو‌تر برای نوشتن استفاده می‌کنند، ولی من از آن چیزی نمی‌فهمم. من وقتی دکمه را فشار می‌دهم و ناگهان یک لامپ بالای سرم روشن می‌شود، مات و متحیر می‌مانم، چه برسد که بخواهم کامپیو‌تر یاد بگیرم!».

او بیش از پنجاه کتاب از مجموعه آثار تنسی ویلیامز، گراتزیا کوزیما دلدا، آلبا دسس پدس، لوئیچی پیراندللو، گابریل گارسیا مارکز، آنا کریستی، اینیاتسیو سیلونه، رولددال، گابریل دانونزیو، واسکو پراتولینی، ایروینگ استون، جین استون و… را ترجمه کرده و در مواردی به فارسی برگردانده‌ تا مفهوم جملات نویسنده رمان برای مخاطب فارسی زبان قابل درک‌تر باشد؛ رویکردی شبیه به آنچه فیتز جرالد با اشعار خیام کرد و خیام انگلیسی شهرت یافت.

مترجم رمان «صدسال تنهایی» اثر گابریل گارسیا مارکز در این سال‌ها، مرد‌ بسیار صریح‌الهجه‌ای است که حتی از انتقاد شدید نسبت به برخی از آثار پیشینش ‌ابایی ندارد و این روحیه کمتر میان مؤلفین و مترجمین کشورمان قابل مشاهده است. فرزانه چند سال پیش در نشستی در نشر ثالث به راحتی برخی از کتاب‌هایش را زیر سؤال برد و آن‌ها را آثار ضعیفی دانست که به اصرار ناشر مجبور به ترجمه‌شان شده است. 

این مترجم از معدود اشخاص فعال در این عرصه است که از تضییع حقوقش در عدم رعایت کپی رایت پیرامون آثاری که تجدید چاپشان دشوار شده، گلایه نمی‌کند و در همان نشست نیز از اینکه ترجمه او از کتاب «صد سال تنهایی» ‌غیر رسمی چاپ ‌و بدون اینکه حقی به او برسد توسط دست‌فروشان فروخته می‌شود، ابراز ناراحتی نکرد و گفت: «بگذارید از ما هم به کسانی خیر برسد‌».