پروفسور پرويز کردوانی پدر كويرشناسي ايران است. او سال‌ها قبل در مورد بحران آب هشدار داده و هنو هم به تنهايي اين هشدارها را فرياد مي زند. او مي گويد: ما در اين مملكت متوجه نيستيم كه آب هم مريض و بعد پير و بعد از آن مي ميرد. بهانه گفت و گوي «تهران امروز» با اين كارشناس ارشد محيط زيست حرف هاي چند روز قبل وزير نيرو در مورد بحران آب در كشور است. او مي‌گويد: ما به سمت بحران نمي رويم ما همين الان در گير بحران آب هستيم و اگر فكري براي آن نكنيم به زودي ديگر آب نخواهيم داشت.
كردواني در آغاز اين گفت‌و‌گو مي گويد: اينكه آقاي وزير گفته در حال حركت به سمت بحران آبي هستيم باز هم جاي شكرش باقي است و مي توانيم اميدوار باشيم كه مسئولان دولتي هم در حال پذيرش واقعيت‌ها هستند اما واقعيت اين است كه وضع منابع آبي از آنچه وزير گفته خيلي بدتر است. او كه سال هاست در اين زمينه فعاليت مي‌كند و كتاب هايي هم در اين‌باره نوشته مي‌افزايد: من سال ها قبل اعلام كردم كه« آب هم پير مي‌شود.» ما در طول اين سال ها منابع آبمان را مورد بي‌توجهي قرار داديم. در كتابي در سال 1363 نوشتم كه در حال غارت آب هستيم. واقعيت اين است كه منابع آب كشور از طريق حفر بي رويه چاه ها در حال غارت شدن است. او مي گويد: 30 سال قبل آن زمان كه غفوري فرد وزير نيرو بود هشدار دادم كه 80 درصد چاه‌هاي حفر شده بايد بسته شود. اما متاسفانه توجهي به اين موضوع نشد. در منطقه كرمان در حال حاضر 1650 حلقه چاه وجود دارد. وقتي اين چاهها حفر مي‌شد مدام باغات را گسترش مي دادند. اما حالا كه ديگر آبي در كار نيست اين باغ ها شروع كرده‌اند به خشك شدن و سالي 7 هزار هكتار باغ در اين مناطق خشك مي شود. يعني با اين كار ما هم منابع آب مان را هدر داديم و هم از طرف ديگر معضلي ديگر را پيش‌رو داريم.
چرخه آب عوض شدهكردواني مي‌گويد: با كارهاي اشتباه و مقطعي و تصميمات غيركارشناسي كاري كرده‌ايم كه چرخه آب برعكس شود. در كتاب‌هاي دبستان و دبيرستان در مورد بارندگي و تشكيل دخاير آب زير زميني و سطحي و.. به بچه ها آموزش‌هايي داده مي شود و كم و بيش نسل امروز با اين مباحث آشنا هستند. اين چرخه طبيعي به‌خاطر ندانم كاري هاي انجام شده در كشور برهم‌خورده و در واقع منبع تجديد پذير ديگر درست نمي‌شود.
او ادامه مي‌دهد: در حال حاضر عمق چاه هاي حفر شده در كشور به 350 و در برخي مناطق به 550 متر رسيده است. خوب با اين حساب چه انتظاري از دخاير و سفره‌هاي زير زميني داريم؟ از قول من بنويسيد كه در 5 تا 50 سال آينده اگر اين روند ادامه داشته باشد ديگر آبي در كشور وجود نخواهد داشت. او درخصوص توضيح منظورش از 5 تا 50 سال آينده مي گويد: يعني از 5سال آينده از مناطق كم آب قطع شدن و از بين رفتن كامل منابع آبي شروع و تا 50 سال آينده پر آب ترين مناطق كشور هم ديگر آب طبيعي نخواهند داشت.
او مي افزايد: در اين سال ها ما مدام در حال سد سازي بوديم و در اين زمينه در رده هاي اول و دوم جهان قرار گرفتيم اما از اين سدها چه استفاده‌اي كرديم؟ در حالي كه اين سدها مدام در حال پر شدن از گل و لاي هستند و در آينده اي نزديك آنها را هم ديگر در اختيار نخواهيم داشت. پر شدن سدها يك پديده مهم است كه مورد توجه قرار نگرفته است و به عنوان مثال همين سد لتيان و كرج تا 30 سال ديگر كلا پر مي شوند.
كردواني مي گويد: در اين سال ها مدام بر عمق چاه ها افزوده و حفر چاه ها در مناطق مختلف افزايش داشته است . در گذشته كندن و رسيدن به آب از طريق قنات سال ها وقت مي برد اما الان با تكنولوژي هاي جديد در 15 روز مي شود به آب چاه دست يافت. بر همين اساس در حالي در سال 55 حدود 50هزار حلقه چاه در كشور وجود داشت كه ظرف 5 سال و در سال 60 اين تعداد دوبرابر شد. همان زمان بايد 75 درصد چاه ها را مي بستند.
توسعه بي برنامهاو مي‌گويد: همه اين غارت هاي منابع آبي با توجيه اين انجام شد كه مي‌خواهيم به توسعه دست پيدا كنيم و كشاورزي را توسعه بدهيم و.. . اما آيا اين راه توسعه است كه مهم ترين و حياتي‌ترين بخش منابع خدادادي را اينگونه از بين ببريم؟ اين موضوع توسعه بي‌برنامه در همه زمينه ها وجود داشته است. در حوزه آموزش عالي هم با همين ديدگاه شروع كردند به توسعه آشفته دانشگاه ها. به هر حال اين روند توسعه ادامه داشت اما توجه نمي شد كه فقط افزايش سطح زيركشت كشاورزي يا افزايش تعداد كارخانه ها و روند بي رويه گسترش شهرها توسعه نيست براي توسعه بايد برنامه منطقي و درست داشت.
او مي افزايد: وقتي شهرها گسترش پيدا كرد مشكل تامين آب آنها به وجود آمد. بعد شروع كردند از استان هاي آبخيز به مناطق ديگر آب دادن و نتيجه‌اش اين شده كه در خوزستان آب را برگردانديم به سمت اصفهان. اما آيا اين كار منطقي بود. او با انتقاد از سياست انتقال آب از مناطق پر آب به ديگر مناطق مي‌گويد: هر استان كم آبي را كه بخواهيد نابود كنيد فقط كافي است به آن آب بدهيد. چون با اين اقدام فقط تشنگي شان افزايش مي يابد بدون اينكه سير‌اب شوند. نتيجه اين مي شود كه استان هاي ديگر هنوز كم آبي دارند و از اين طرف ارتش در كارون رژه مي رود.
سدها را به روي كشاورزان بستندكردواني مي گويد: صنعت سد سازي كه رونق گرفت اميدوار شديم با اين اقدام زمينه اي فراهم شود كه دست از سر آب هاي زير زميني برداشته شود. اما سدها را ساختن و آبش را بر روي كشاورزان بستند. اين آبها را بردند دادند به شهرها و كشاورزان هم رفتند سراغ حفر چاه هاي عميق تر و اين باعث شده كه ما حالا با اين بحران جدي مواجه هستيم.
او با انتقاد از سياست‌هاي اتخاذ شده براي مديريت بحران آب مي‌گويد: آمدند و دشت‌هاي ممنوعه براي حفر چاه اعلام كردند اين يعني محدود كردن كشاورزان كه از اقشار آسيب پذير به حساب مي‌آيند در حالي كه از آن ور هم به بهانه تامين آب آنها را از آب سدها محروم كرده ايم.
چه بايد كرد؟كردواني در پاسخ به اينكه براي رفع يا كاهش اثرات اين بحران در حال حاضر چه بايد كرد مي گويد: وضعيت ما مانند خانواده اي است كه با وجود كمبود درآمد به خرج كردن هاي آنچناني عادت كرده است. سرپرست خانواده تا يك جايي با قرض و وام و اضافه كار و... اين خرج ها را تامين كرده اما حالا ديگر از عهده آن بر نمي آيد. در اين شرايط او بايد چه كار كند؟ آيا غير از اين است كه بايد به خانواده اش حقيقت را بگويد و براي بيرون رفت از اين وضعيت به آنها راه حل بدهد؟ وقتي مثلا فرزند اين خانواده ياد گرفته كه با آژانس به مدرسه برود حالا بايد به او ياد داد كه چگونه با هزينه كمتر مي تواند با اتوبوس به دانشگاه برود. پس ما در اقدام اول بايد جامعه را نسبت به وضعيتي كه در آن گرفتار شديم آگاه كنيم و به آنها راهكار درست هم نشان دهيم.
به فكر منابع ديگر باشيماو مي‌افزايد: نكته مهم ديگر مديريت هدر رفت آب است. در حال حاضر آب‌هاي سطحي ما به عناوين مختلف هدر مي‌رود و بايد براي آن كاري كرد. مهم تر از آن مديريت انتقال آب است در اين بخش هم بخش زيادي از آب هدر مي‌رود و همچنين مديريت تخصيص در توزيع بايد رعايت شود. نمي‌شود كه هر منطقه اي از نظر اجتماعي قدرت بيشتري داشت به آن آب بدهيم و بخش هاي مهم تر را از ياد ببريم و نكته مهم ديگر هم فرهنگ سازي و استفاده بهينه و درست از آب است.
او مي گويد: اين نكته را هم بايد در نظر داشته باشيم كه در حال حاضر بايد به فكر منابع ديگر غير از منابع طبيعي آب هم بود. يعني تصفيه فاضلاب‌ها، شيرين كردن آب هاي شور ، جمع آوري آب باران و... در غير اين صورت نمي‌توانيم بحران پنهاني را كه در آن گرفتار شده ايم و به زودي خودش را نشان مي‌دهد مديريت كنيم.
آفرین بر این دانش وآینده نگری 