وضعيت سربازي همچنان نامشخص است. هر روز قانون تازه‌يي تصويب مي‌شود يا خبرهاي مختلفي درباره سربازي به گوش مي‌رسد، در اين راستا مدتي است كه مركز پژوهش‌هاي مجلس از طريق پژوهش و نشست‌هاي مختلف با كارشناسان اين حوزه در تلاش است تا وضعيت سربازي را در آينده بهبود بخشد. از جمله مهم‌ترين مشكلاتي كه سربازان دارند، از دست دادن فرصت‌هاي شغلي و نداشتن درآمد در اين مدت است. به همين خاطر بسياري از مشمولان تصميم مي‌گيرند كه از سربازي فرار كنند. در عين حال براساس گفته‌هاي كارشناس اين حوزه نداشتن وضعيت اجتماعي مناسب از جمله ديگر مشكلاتي است كه مشمولان با آن رو به رو هستند.
برگزاري نشست تخصصي با عنوان «وضعيت فعلي سربازي، شرايط مطلوب آينده» نخستين نشست از سلسله نشست‌هاي تخصصي با موضوع سربازي محسوب مي‌شود. با اين اميد كه از طريق مشاركت صاحبنظران و اخذ ديدگاه‌هاي كارشناسي مختلف در اين زمينه گامي مهم و اثرگذار براي بهبود شرايط خدمت وظيفه عمومي برداشته شود. مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي با توجه به اهميت موضوع خدمت سربازي و پرسش‌هاي نمايندگان محترم اين موضوع را در دستور كار قرار داده است. در اين راستا گروه امنيتي- دفاعي مركز در نظر دارد با برگزاري سلسله نشست‌هاي تخصصي با دعوت از نمايندگان نهادها و سازمان‌هاي ذي‌ربط از جمله نيروهاي مسلح ابعاد مختلف موضوع را بررسي كند و مبناي پژوهش‌هاي علمي و تخصصي خواهد بود و مي‌تواند ضمن شناسايي مشكلات و نقاط ضعف و قوت شكل كنوني خدمت سربازي، پيشنهادهايي براي بهبود وضعيت و رسيدن به شرايط مطلوب ارائه كند.
بايد بيشتر روي مدل‌ها و شيوه‌هاي خدمت سربازي و الگوي مطلوب كار كنيم. در آسيب‌شناسي‌هايي كه امروز در تحقيقات مختلف انجام شده از جمله همين تحقيقات مركز پژوهش‌ها نكات خيلي خوبي مطرح شده از جمله آسيب‌هايي كه در بعد فرهنگي، اجتماعي، ساختاري و اقتصادي مطرح است اما اگر بخواهيم خود اين پژوهش‌ها را آسيب‌شناسي كنيم به نظر من در آنها نگاه يكسويه به مسائل سربازي وجود دارد
اشكالات مربوط به وضعيت فعلي سربازيآقاي ذوالفقاري (مدير گروه امنيتي- دفاعي مركز): در اين باره گفت: موضوعي كه درخصوص خدمت سربازي وجود دارد شكل و نوع اجراي آن است كه به هر حال خالي از اشكال نيست و مسائلي پيرامون آن مطرح است. در مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي گزارش‌هاي مختلفي از جمله آخرين گزارش الگوهاي سربازي آينده در جمهوري اسلامي ايران تهيه شده كه مورد اقبال قرار گرفت و مخالفان و موافقان آن نظرات خود را اعلام كردند. بناي ما بر اين است كه گزارش‌هاي بعدي را با همكاري و مشاركت دوستان در سازمان وظيفه ناجا در قالب كارگروهي تهيه كنيم.
امير سرتيپ صادقي (كارشناس وظيفه عمومي) در ادامه اين نشست افزود: ابتدا تشكر مي‌كنم از اينكه اين جلسات برگزار مي‌شود چون من به ياد دارم در سال 1378 در مدتي كه در سازمان ملي جوانان بودم، موضوع وظيفه عمومي در دانشگاه‌هاي نظامي و غيرنظامي مطرح شده و كارگروهي تشكيل شده بود اما هيچ كدام پيرامون وظيفه عمومي، كار علمي نكرده بودند. واقعا جاي تاسف است كه درباره موضوعي به اين مهمي كه همه با آن سر و كار دارند، كار علمي صورت نگرفته است. اما خوشبختانه بعد از آن كارهاي خوبي انجام شده و حقيقتا جاي قدرداني و سپاسگزاري دارد لذا از ستاد كل نيروهاي مسلح، مجلس محترم، دولت، سازمان وظيفه عمومي و نيروهاي مسلح بايد تشكر و قدرداني كرد. از جمله براي اصلاح بعضي از مواد قانون بيش از 120 جلسه در ستاد كل نيروهاي مسلح با حضور نمايندگان نيروها و سازمان وظيفه عمومي و بعضي از نمايندگان مجلس برگزار شد.
الان ما نمي‌گوييم كه حقوق سربازان كافي است، اضافه‌هايي كه در نظر گرفته شده است با سختي حاصل شده زيرا دولت افزايش بودجه را قبول نمي‌كرد ولي در هر صورت مساله خوراك، پوشاك، هزينه اياب و ذهاب، اينها همه به نوعي به حين خدمت مربوط مي‌شود، حل شده است. مورد ديگر بيمه سربازان است. امروز سرباز بيمه است و واقعا به سرباز در نيروهاي مسلح به چشم يك فرزند نگاه مي‌شود نه به چشم يك بنده حقير الان بعضي از سربازان ما در وزارت دفاع در نيروهاي مختلف به كار گرفته شده‌اند نيروهاي مسلح، امروزه به روز هستند، كارآمدند و همگام با ساير قسمت‌ها رشد كردند ولي كافي نيست. باز هم ما بايد در نيروهاي مسلح به مساله حين خدمت توجه بيشتري كنيم. بنده نظرم اين است كسي كه متناسب با مهارت افراد به آنها مدرك بدهيم يعني مهارت‌آموزي كنيم، در نيروهاي مسلح وقت‌هاي خالي سربازان را صرف حرفه و مهارت‌آموزي كنيم تا اين جوان وقتي كه از خدمت بيرون مي‌رود با يك مدرك برود كه نشان دهد كار برق يا تاسيسات را آموخته است يا اگر سربازي در حين خدمت خوب خدمت كرد، به او يك كارت منزلت بدهيم، اين كارت منزلت باارزش باشد و سرباز به آن افتخار كند هم حين خدمت كه خيلي مهم است خيلي بايد روي آن كار شود از نظر اعتبار و امكانات آموزش و حرفه‌آموزي و برخوردهاي خوب. براي يك سرباز، اخلاق اسلامي بايد يك فرهنگ شود. اين امر در حال حاضر و در نيروهاي مسلح خوشبختانه تا حدي هست اما ما بايد حواس‌مان جمع باشد بالاخره سربازان امانت خانواده‌ها هستند. در يك سن و سال خيلي حساس به سربازي مي‌آيند. اما اصلا روي مرحله بعد از خدمت كار نكرده‌ايم. به نظر من خيلي هم مهم است. من خواهشم اين است كه در مورد مرحله حين خدمت و بعد از خدمت خيلي كار شود و راه‌هاي جايگزين ارائه شوند. در روزگار فعلي ما بعد از خدمت كسي سربازان را تحويل نمي‌گيرد و بايد فرقي باشد بين كسي كه سربازي رفته و كسي كه نرفته است.
روي اصل سربازي تاكيد كنيممن نظرم اين است كه ما بايد روي اصل خدمت سربازي تاكيد كنيم و مدافع اصل خدمت سربازي باشيم، مدل‌هاي مختلفي كه مطرح مي‌شود نبايد اصل خدمت سربازي را زير سوال ببرد يا تحت‌الشعاع قرار بدهد. به دليل ويژگي‌هاي خاصي كه كشور ما دارد و به دليل نيازي كه داريم به نظر بنده اصل خدمت سربازي يك ضرورت است كه بايد به آن بپردازيم و دفاع همه‌جانبه از آن داشته باشيم. منتها بايد بيشتر روي مدل‌ها و شيوه‌هاي خدمت سربازي و الگوي مطلوب كار كنيم. در آسيب‌شناسي‌هايي كه امروز در تحقيقات مختلف انجام شده از جمله همين تحقيقات مركز پژوهش‌ها نكات خيلي خوبي مطرح شده از جمله آسيب‌هايي كه در بعد فرهنگي، اجتماعي، ساختاري اقتصادي مطرح است اما اگر بخواهيم خود اين پژوهش‌ها را آسيب‌شناسي كنيم به نظر من در آنها نگاه يكسويه به مسائل سربازي وجود دارد و اغلب دنبال جنبه‌هاي منفي مسائل بوده و به جنبه‌هاي مثبت يا توجه نشده يا خيلي كم توجه شده است. خدمت سربازي كاركردهاي مختلفي دارد. كاركرد امنيتي، دفاعي، سياسي، فرهنگي و تربيتي در حالي كه به هيچ يك از اين كاركردها و دستاوردهاي فردي و اجتماعي كه خدمت سربازي هم براي فرد و هم براي جامعه دارد در اين تحقيق و پژوهش‌ها اشاره نشده يا مغفول مانده است. بايد به خدمت سربازي با آن كاركردهاي مختلفي كه عرض كردم به عنوان يك فرصت نگاه كنيم و از اين فرصت حداكثر استفاده را ببريم.
به نظر من روي آن بايد كار كنيم. مدل تركيب حرفه‌يي- اجباري است كه در حال حاضر تقريبا اين مدل را اجرا مي‌كنيم. مي‌شود تناسب آن را كم يا زياد كرد نه حرفه‌يي تنها و نه اجباري تنها تركيب حرفه‌يي و اجباري به نظر مي‌تواند مدل مطلوب باشد كه روي آن كار كنيم.
همان طور كه جناب سرهنگ واعظي فرمودند ما با تمهيدات زيادي روبه‌رو هستيم و با توجه به اينكه وظيفه دفاع از كشور را بر عهده داريم لازم است كه وضعيت خدمت سربازي به نوعي با همين روند حفظ شود. وضعيت سربازي نسبت به گذشته خيلي تغيير كرده و اصلا قابل قياس نيست ولي در جهت مطلوب آن مي‌توان گام‌هاي بيشتري برداشت. به عنوان مثال مسائلي را كه در رابطه با حقوق دفاتر بيمه درماني حق تاهل هزينه اياب و ذهاب خدمت در نزديك محل سكونت و استفاده بهينه از تخصص سربازان را مي‌توان عنوان كرد. اما مشكلاتي وجود دارد براي مثال يك قانوني تصويب شده كه قرار بود حقوق نيروهاي وظيفه از 60 تا 90 درصد افزايش پيدا كند ولي متاسفانه اين قانون هنوز در مجلس مانده يا در دولت هنوز اجرايي نشده است. ولي با توجه به اكثر مطالبي كه دوستان ارائه كردند ما بايد وضعيت جامعه را به لحاظ امنيتي در نظر بگيريم، مطالعات زيادي در اين زمينه انجام شده ولي هنوز به آن مرحله نرسيده كه بخواهد به صورت يكجا سرباز حرفه‌يي جايگزين شود چراكه معلوم نيست آثار و تبعات منفي آن چه خواهد بود؟ آيا كارآمد خواهد بود؟ بالاخره نمي‌شود ره صدساله را يك‌شنبه رفت بايد احتمالات و موارد را در نظر گرفت و اگر بخواهد اجرا شود بايد حتما در يك مقطع به صورت آزمايشي اجرا شود. مثلا يك زمان پنج ساله يا 10 ساله و به صورت مقطع خيلي جزيي در شهر مشخصي آزمايش شود و ببينيم موثر و كارآمد است يا نه؟
وضعيت جغرافيايي ايران مهم استنكته بعدي اين است كه وضعيت جغرافيايي كشور ما هم وضعيت خاصي است و نيازمندي‌هاي بالايي دارد مثلا در حوزه مبارزه با تهديدات امنيتي و... سيستم امنيتي كشور ما نياز دارد كه توانمندي بالايي را داشته باشد. از سوي ديگر چه در مرزهاي آبي و چه خشكي ما نواحي بسيار وسيع، حوزه‌هاي بسيار طولاني داريم به اين سبب وضعيت ترسيم در منطقه خاورميانه وضعيت بسيار خاصي است وخود اين وضعيت نيازمندي‌هاي امنيتي را افزايش مي‌دهند نكته ديگري كه خيلي مهم است و حتما بايد به آن توجه كنيم اين است كه ساير كشورها كه به سمت الگوهايي غير از الگوي خدمت اجباري يا خدمت وظيفه عمومي رفتند عمدتا انرژي خود را متمركز كردند روي بحث بهره‌مندي از ظرفيت‌هاي كشورهاي ديگر در حوزه امنيتي در قالب معاهدات امنيتي بين‌المللي اما وضعيت كشور ما به‌گونه‌يي است كه اغلب از اين ظرفيت‌ها نمي‌توانيم استفاده كنيم. ما با يك رويكرد اختياري نمي‌توانيم ظرفيت مناسب را براي بهره‌مندي در مقابله با تهديدات امنيتي ايجاد كنيم. موضوع ديگري كه در بحث خدمت سربازي و سربازي حرفه‌يي مطرح مي‌شود اين است كه ما در مجموعه نيروهاي مسلح در حال حاضر يكسري از سربازان را در قالب دوره‌هاي پنج‌ساله و به صورت پيماني جذب مي‌كنيم واين نيروها به كار گرفته مي‌شوند اما اين نيروها زماني كه جذب شوند، بايد يا در نيروهاي مسلح يا در سيستم‌هاي بيرون از اينها جذب شوند اگر بخواهيم اين مجموعه را در نيروهاي مسلح جذب كنيم براي يك دوره 30 ساله عملا با سيستم غيربهره‌ور روبه‌رو خواهيم شد چرا كه ما در قاعده هرم نيروهاي مسلح به دليل اينكه رويكرد عمده نيروهاي مسلح رويكرد نيرومحوري است نيازمندي بالايي به نيروهاي جوان و توانمند براي عملياتي‌هاي رزمي داريم. اين افراد مي‌توانند بين پنج تا 10 سال كارآمدي لازم را داشته باشند اما با افزايش سنوات خدمت وكاهش توانمندي‌هاي جسمي معمولا بايد در سيستم‌هاي ستادي به كارگيري شوند.
در نيروهاي مسلح كساني كه در قالب سيستم‌هاي پيماني وارد مي‌شوند (طبق آمار مجموعه نيروي انساني ناجا تقريبا بيش از 95 درصد اين افراد كه در قالب طرح پيماني جذب مي‌شوند. بعد از اين دوره عملا فضايي وجود ندارد كه بتواند در ساير سيستم‌ها مشغول به خدمت بشود و اشتغال داشته باشد و موضوع اشتغال اين افراد دچار مشكل خواهد شد به خاطر همين خيلي تلاش مي‌كنند كه در سيستم‌هاي خودشان بمانند آن پنج درصد هم عمدتا به دليل عدم نياز از آن سيستم خارج مي‌شوند يعني اين طراحي كه در يك مقطعي ما سربازان پنج‌ساله دريافت كنيم و بعد از پنج سال همه آنها را از سيستم خارج كنيم عملا با مشكل بزرگ اجتماعي ربه‌رو خواهد شد به دليل اينكه اين افراد در اين دوره يكسري مسووليت‌هاي اجتماعي را مي‌پذيرند كه اگر بخواهند از اين سيستم خارج شوند و در جايي ديگر اشتغال داشته باشند بحث مشكل معيشت اينها به وجود خواهد آمد و خواه‌ناخواه آسيب‌هاي اجتماعي متعددي را به دنبال خواهد داشت با اين توصيف به نظرم مي‌رسد كه بايد براي ترسيم الگوي مطلوب به هدف خدمت سربازي توجه كنيم ببينيم كه خدمت سربازي با چه هدفي بايد شكل بگيرد. اما امروز واقعيت اين است كه اين رويكرد بهبود در نظام خدمت سرابزي اتفاق نيفتاده است جامعه ما جامعه متحولي شده جوانان ما از دانش و توانمندي برخوردار هستند و اين باعث شده كه نيروهاي مسلح ما نتواند دستاوردهاي شخصي را به شكل مناسب ترسيم كند. ضمن اينكه نيازمندي‌ها و انتظارات ديگري هم در كشور وجود دارد كه در نظام خدمت سربازي به آنها توجه نشده است. امروز دو موضوع در كشور مطرح است: 1- پدافند غيرعامل مورد نظر مقام معظم رهبري. يكي از تدابيري كه ايشان دارند اين است كه پدافند غيرعامل همچون شعله‌يي بلند شود. گام اول براي نيل به اين هدف و شكل‌گيري مباني پدافند غيرعامل در كشور كه هدفش كاهش آسيب‌ها و ماندگاري سيستم است اين است كه ما بتوانيم در اذهان افراد آن را دروني‌سازي بكنيم تا زماني كه اين اتفاق نيفتد اقدامات ما هم نمي‌تواند نتيجه خوبي داشته باشد. 2- بحث جنگ نرم و تهديدات نرم است كه هدف اين تعهديدات عمدتا خانواده‌ها و مجموعه افراد جامعه است ما بايد از ابزارهايي كه مي‌توانند آسيب‌پذيري جوانان را كم كنند استفاده كنيم تا قابليت‌هاي لازم براي مقابله با اين تهديدات را ايجاد كنيم اگر چنين نباشد دچار مشكل خواهيم شد در حال حاضر براي اين مسائل اقدامي در كشور صورت نگرفته يا اقدامات هماهنگي وجود ندارد.
راه‌هاي مناسب براي تغيير چيست؟ناخدا يك قيطا سوند (جانشين نيروي انساني ارتش) در ادامه اين نشست، گفت: بافت نيروهاي مسلح داخلي ما با هم متفاوت هستند در ارتش يك جور رفتار مي‌شود در ناجا، در سپاه، در وزارت دفاع و ستاد كل هم به شكل ديگر. ابتدا يك مطالعه تطبيقي در سطح نيروهاي مسلح لازم است. ما اگر بتوانيم بومي‌سازي كنيم و تجارب موفق كشورهايي را كه به صورت ميليشيا كار مي‌كنند به دست آوريم، مي‌توانيم عملكرد بهتري داشته باشيم ما در ارتش يك جامعه حدودا سيصد هزار نفري از نيروهاي وظيفه را به تناوب داريم و متناسب اينها خانوارهاي آنها نيز با ما مرتبط هستند.
تقريبا 25 درصد از نيروهاي وظيفه ما مدارك تحصيلي بالاي ديپلم دارند بنابراين انتظارات و خواسته‌هايشان مثل يك آدم تحصيلكرده است. نيروي وظيفه به عنوان منابع انساني نيروهاي مسلح و ارتش كه دفاع از مرزها را برعهده دارد پشتوانه نظام است. براي اجراي تدابير و سياست‌ها بايد با اين نگاه شرايط مطلوب را فراهم كنيم زيرا نقش مهمي در بازدارندگي دارند. در نيروهاي مسلح يا بالطبع منابع انساني هنوز تجهيزات محور نشده‌ايم ما در نيروي دريايي يا نيروي هوايي شايد فناوري و تجهيزات محوريم ولي در نيروي زميني همچنان اتكاي ما بر منابع انساني است.
سرگرد رضاپور (كارشناس ارشد امور وظيفه عمومي معاونت نيروي انساني ناجا)، درباره سربازي و محروم واقع شدن سرباز گفت: موضوع خدمت سربازي متاسفانه هم بين نيروهاي مسلح و هم در جامعه خيلي مظلوم است و هركس به نحوي سعي مي‌كند از پله‌هاي خدمت سربازي بالا برود. چند سال پيش يكي از نامزدهاي نمايندگي مجلس در تبليغات انتخاباتي گفته بود شما به من راي دهيد من خدمت سربازي را براي فارغ‌التحصيلان وظيفه كلا حذف مي‌كنم وهر كس كه تحصيلات داشته باشد به خدمت نمي‌رود در حال حاضر 43 درصد از نيروي انساني موجود درناجا را سرباز تشكيل مي‌دهد. نزديك به نيمي از موجودي ما سرباز است در حدود يك سوم سربازان نيروي انتظامي در حال حاضر در يگان‌هاي عملياتي چه مرزي وچه غيرمرزي خدمت مي‌كنند. در حال حاضر حدود شايد يك سوم سربازان نيروي انتظامي دارند صرفا در يگان‌هاي عملياتي ناجا خدمت مي‌كنند يك چهارم سربازان نيروي انتظامي در حال حاضر در مرزها خدمت مي‌كنند اينكه عددش متفاوت است به خاطر اين است كه همه مرزها عملياتي نيست. يك چهارم سربازان نيروي انتظامي حدود 36 هزار نفر در مرز خدمت مي‌كنند و اين‌طور نيست كه هدف سرباز در نيروهاي مسلح صرفا اين باشد كه يك دوره‌يي را بگذراند و برود، ما روي سرباز حساب مي‌كنيم و در نيروهاي مسلح اين سربازها حكم اجراي بسياري از ماموريت‌هاي محوله به نيروهاي مسلح را برعهده دارند و نمي‌شود فقط روي اين موضوع تمركز كرد كه ما فقط بياييم اينجا يك كارخانه انسان‌سازي بنا كنيم. خواهش مي‌كنم از آقايان مخصوصا در مجلس كه روي موضوع سربازي فعاليت كنند: اول كاركردهاي خدمت سربازي براي نيروهاي مسلح تمركز كنند نه روي سرباز به عنوان اينكه قرار است بيايد دو سال را بگذراند و برود. آقايان به اين امر توجه كنند كه نيروهاي مسلح به سرباز نياز دارند. سردار احمدي‌مقدم گفتند كه رويكرد را روي اين بگذاريم كه وابستگي را به سرباز كم كنيم و اين دستور را صادر كردند و ما رويكردمان در نيروي انتظامي اين خواهد بود، علت اين است كه واقعا در حال حاضر خدمت سربازي از آن چيزهايي كه ما به عنوان كاركردهاي عملياتي در نيروهاي مسلح به آنها نياز داريم دور است. ما در نيروهاي مسلح چهار كار در حوزه نيروي انساني براي سرباز انجام مي‌دهيم. 1- جذب 2- سازماندهي 3- به كارگيري 4- نگهداشت. دراين چهار حوزه در حال حاضر كار مي‌شود. من روي حوزه چهارم نگهداشت صحبت مي‌كنم. در حوزه نگهداشت فرمايش مقام معظم رهبري اين است كه مي‌فرمايند كاري كنيد كه سرباز وقتي خدمت سربازي آمد احساس نكند كه وقت و عمرش تلف مي‌شود، اين به يك كار بزرگ نياز دارد. ايشان مي‌فرمايند وظايف و كارها انجام شود ولي طوري شود تا جاي ممكن از اين سرباز بهره‌گيري مناسب شود يعني هر كاري مي‌توانيم بكنيم كه اين سرباز بهره مناسبي براي نيروهاي مسلح داشته باشد. متاسفانه بعضي وقت‌ها اشتباه مي‌شود.
مطالعات نشان مي‌دهد 24 كشور سربازي در آنها اجباري است در مقابل 103 كشوري كه سربازي اجباري ندارند. فقط هفت كشور از اين 24 كشور خدمت بيش از يك سال دارند (يعني خدمت دوره ضرورت) . نكته ديگري كه در اكثريت قريب به اتفاق اين كشورها وجود دارد اين است كه با افزايش ميزان تحصيلات، مدت خدمت سربازي كاهش جدي پيدا مي‌كند يعني كسي كه مثلا ليسانس يا فوق‌ليسانس گرفته مدت خدمت سربازي‌اش نصف كسي است كه بدون تحصيلات دانشگاهي است.
درخصوص كارآمدي نيروي انساني و سرباز به‌خصوص در جنگ‌ها و تهديدات امنيتي كه جمهوري اسلامي هميشه با آن مواجه بوده كسري سوالات مطرح است كه بايد درمورد پاسخ به اينها انديشيده شود.
1- فردي كه به اجبار به سربازي فرستاده شود در يك جنگ تا چه ميزان كارآمدي دارد و در صحنه نبرد، اين سرباز بدون انگيزه و از روي اجبار حضور پيدا كرده چقدر كارايي خواهد داشت؟
2- در برابر تكنولوژي‌هاي جديد، كارآمدي نيروي انساني در چه حد خواهد بود؟
آيا در برابر هواپيماهاي بدون سرنشين مي‌توان يك سرباز را با يك اسلحه كلاش فرستاد كه مبارزه كند؟
3-درخصوص پهناور بودن سرزمين بايد گفت كه اتفاقا نياز به نيروي نظامي آموزش‌ديده و توانمند بيشتر خواهد بود اينكه هميشه تهديدهاي متعددي داريم و بحث كاملا درستي است ولي كشورهاي ديگري مثل هند، ايالات متحده و... هستند كه همين پهناور بودن سرزمين را داشتند ولي سربازي در آنها اجباري نيست.
4- با فرض اينكه نيروي انساني و سرباز براي پيشبرد جنگ‌ها لازم باشد آيا در زمان جنگ هشت ساله دفاع مقدس كه ما داشتيم بدنه اصلي كشور را بسيجي‌ها تشكيل ندادند كه به صورت داوطلبانه در جنگ شركت مي‌كردند؟ البته دوستان اشاره كردند كه اين موضوع با آن بحث فوريت عمليات‌هاي نظامي كه بايد در زمان دقيقي انجام شود، تداخل دارد كه بحث درستي است و بايد روي آن فكر كرد. به طور كلي مهم‌ترين نقاط ضعفي كه برخي كارشناسان در وضعيت فعلي سربازي مطرح مي‌كنند اين است كه:
1- ممكن است به افزايش فرار مغزها دامن زند يعني كساني كه به سبب فرار از خدمت سربازي مهاجرت مي‌كنند عده زيادي از اينها كساني هستند كه توانمندي علمي بالايي دارند و جذب كشورهاي خارجي مي‌شوند.
2- بحث دوم ناكارآمدي نيروي انساني است در برابر تهديدات تكنولوژيك كه امروز دنيا با آن مواجه است.
3- بحث سوم افزايش مشكلات نيروهاي مسلح به لحاظ مالي است.
4- بحث چهارم وضعيت نامناسب سربازها به لحاظ مالي، عاطفي و جسمي است.
5- بحث پنجم افزايش تقلب‌هايي است كه الان در جامعه قابل مشاهده است مثل طلاق‌هاي صوري، صدمات جسمي كه افراد به خودشان وارد مي‌كنند براي فرار از خدمت سربازي.
6- نكته ششم هم بحث بهره‌وري پايين سربازهاست.
همچنان بايد منتظر بمانيم كه در ادامه اين سلسله نشست‌ها و پژوهش‌ها سرانجام چه تصميمي براي وضعيت سردرگم سربازي گرفته مي‌شود.
