بازار بی‌رونق این روزهای صنعتگران صنایع‌دستی اصفهان، بی‌شباهت به کسب و کار خاموش کشاورزان شرق استان نیست؛ صنعتگرانی که با وجود داشتن حدود 180 رشته صنایع‌دستی فعال و تولید حدود 70 درصد مصنوعات دستی کشور، با چنگ و دندان برای روشن نگه‌داشتن چراغ کارگاه‌ها و مغازه‌هایشان تلاش می‌کنند.
به گزارش شرق، وقتی شنیده می‌شود که از 602 رشته هنری ثبت‌شده توسط یونسکو، 366 مورد آن متعلق به ایران است و 196 اثر خاص شهر اصفهان، می‌توان فهمید که چرا شیردل، رییس هیات‌مدیره اتحادیه صنف صنایع‌دستی اصفهان، تاکید دارد برای حمایت از صنعتگران، باید رشته‌های صنایع‌دستی به‌عنوان هنر ملی ثبت و حمایت شود.
سید عباس شیردل می‌گوید: «با وجود شعار‌های مختلف درخصوص حمایت از صنایع پاک طی چند دهه گذشته دولت‌ها هیچ اقدام خاصی برای حمایت از صنعتگران و تولیدکنندگان صنایع‌دستی انجام نداده و در مقابل انواع تسهیلات مالی و حقوقی را برای توسعه صنایع آلاینده در شهر‌ها فراهم کرده‌اند.» شیردل با بیان اینکه، در حال حاضر بیش از 30هزارنفر در استان اصفهان در زمینه تولید صنایع‌دستی به‌عنوان یک صنعت سبز مشغول به کار هستند؛ صنعتی که با سرمایه اندک محصولی با ارزش افزوده بالا را بدون هیچ‌گونه آلودگی برای محیط‌زیست تولید می‌کند، گفت: «منطق حکم می‌کند تا دولت مانند کشورهای هند، چین، پاکستان و ترکیه با اعمال قوانین از این صنعت حمایت کند نه اینکه با بی‌توجهی و مدیریت ضعیف بر مشکلات آن اضافه کند.» به‌طور مثال، در حال حاضر به دلیل نبود قوانین روشن درخصوص واردات صنایع‌دستی اشتغال بیش از هشت هزار زن در شهر اصفهان در معرض تهدید است.
رییس هیات‌مدیره اتحادیه صنف صنایع‌دستی اصفهان می‌گوید: «هم‌اکنون هشت‌هزار زن در شهر اصفهان در زمینه تولید سرمه مشغول به کار هستند؛ زنانی که اکثر آنها را خانم‌های خانه‌دار تشکیل می‌دهند.» اما وقتی عده‌ای انگشت‌شمار به دلیل نبود قوانین حمایتی از صنعتگران صنایع‌دستی پارچه ترمه را از کشور خارج و در هندوستان با استفاده از ماشین، سرمه‌دوزی می‌کنند و بدون هیچ نظارتی آن را به‌عنوان سرمه در بازار داخل با قیمت سرمه دست‌دوز به فروش می‌رسانند، تکلیف تولیدکننده چیست؟ سودجویان به آسانی طی هفته‌های گذشته باعث تعطیلی چند کارگاه و بیکاری صد کارگر سرمه‌دوز شده‌اند.
شیردل با بیان اینکه صنعتگران صنایع‌دستی خواهان حمایت‌های قانونی دولت و مجلس هستند نه حمایت‌های مالی، می‌گوید: «درواقع مجلس و دولت با اصلاح قوانین مربوط به صادرات و واردات صنایع‌دستی می‌توانند بخش زیادی از مشکلات تولیدکنندگان را برطرف کنند.» وقتی زاینده‌رود خشک می‌شود، دولت به کشاورزانی که نمی‌توانند کشت کنند، خسارت پرداخت می‌کند اما طی 35سال گذشته، دولت یک ریال هم بابت کاهش تعداد گردشگر که یکی از منابع اصلی فروش و معرفی صنایع‌دستی است، به فعالان این بخش پرداخت نکرده است. این وظیفه دولت است که با فراهم‌آوردن زیرساخت‌های لازم صنعت گردشگری را توسعه داده تا به‌دنبال آن صنایع‌دستی هم رونق بگیرد.
صنعتگران صنایع‌دستی طی 35سال گذشته با وجود همه مشکلاتی که با آن درگیر بوده‌اند، هنوز به تولید اشتغال دارند. فعالان این بازار معتقدند که برخلاف تصور رایج، این قشر از جامعه آدم‌های ناتوان و نیازمندی نیستند که چشم به دست دولت برای حمایت‌های مالی داشته باشند ولی این انتظار نیز وجود دارد که وقتی تولیدکننده ایرانی قصد فروش محصولاتش در بازار چین، ترکیه و هند را دارد، باید تعرفه‌های بالایی را پرداخت کند. با این حال، در نقطه مقابل، گمرک ایران هم برای حفظ اشتغال در صنایع‌دستی برای ورود مصنوعات دستی سایر کشور‌ها تعرفه‌های مناسبی پیش‌بینی کند. در بازار اصفهان به‌عنوان مهد تولید صنایع‌دستی کشور، مصنوعات مشابهی از هند و چین و پاکستان فروخته می‌شود؛ کالاهایی که بیشتر آنها از طریق قاچاق وارد می‌شود اما صنعتگر اصفهانی نمی‌تواند تولیداتش را در بازار این کشور‌ها به فروش برساند.
رییس هیات‌مدیره اتحادیه صنف صنایع‌دستی با بیان اینکه بالابودن تعرفه‌های دولتی برای خرید مواد اولیه تولیدکنندگان را برای تولید با مشکل مواجه کرده است، می‌گوید: «قلمزنی یکی از رشته‌هایی است که تولید انبوه دارد اما خالص‌نبودن شمش خام نقره و بالابودن تعرفه‌های دولتی، سبب شده تا تولیدکنندگان برای تهیه شمش نقره خام با عیار 99/99 و قیمت کمتر، نقره مورد نیاز خود را از طریق خرید شمش‌های قاچاق تهیه کنند. خرید این شمش‌ها از خرید شمش نقره با تعرفه دولتی برای تولیدکننده ارزان‌تر تمام می‌شود. شیردل با اشاره به موضوع هدفمندی یارانه‌ها و تاثیری که بر اقتصاد تولید مصنوعات دستی داشته، می‌گوید: «اجرای هدفمندی یارانه‌ها بسیاری از کارگاه‌های صنایع‌دستی را به مرز تعطیلی رسانده و به‌طور حتم با اجرایی‌شدن مرحله دوم تعداد قابل‌توجهی از کارگاه‌های کوچک به‌طور کامل تعطیل خواهند شد.»
کاهش ارزش 93درصدی صادرات صنایع‌دستی سال گذشته در مقایسه با 11ماه سال 91، به‌روشنی نشان‌دهنده تاثیر اجرای هدفمندی یارانه بر تولید صنایع‌دستی استان است. یکی از هنرمندان اصفهانی معتقد است با توجه به آسیب‌هایی که از جنبه فرهنگی و هنری طی دو دهه گذشته صنایع‌دستی اصفهان متحمل شده است، ظرف 10 تا 20 سال آینده پیداکردن یک اثر هنری مرغوب و باکیفیت در میدان نقش جهان مثل پیداکردن سوزن در انبار کاه است. غلامعلی فیض‌اللهی با بیان اینکه در حال حاضر پیداکردن مصنوعات با ارزش هنری خوب در رشته‌هایی مثل معرق، منبت، مینیاتور و پاپیه‌ماشه در اصفهان کار سختی است، می‌گوید: «وقتی 90درصد صنایع‌دستی تولیدی باید به‌اجبار و به‌دلیل نبود گردشگر و فروش در بازار جهانی در بازار داخل به فروش برسد کیفیت هنری کار پایین می‌آید.»
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: «با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه مردم توان خرید کالای با کیفیت خوب را ندارند، تولیدکننده هم برای ادامه فعالیت مجبور به تولید کالای با کیفیت پایین است. وقتی دست صنعتگر به کار بازاری بی‌کیفیت عادت کرد اصلاح‌کردن آن خیلی مشکل است.» فیض‌اللهی می‌گوید: «شرایط بد اقتصادی سبب شده تا بسیاری از هنرمندان دیگر تمایلی به تولید آثار باکیفیت نداشته باشند چون مشتری برای خرید وجود ندارد پس در این شرایط نسل جوان‌تر و شاگردان کجا و چگونه باید تجربه کسب کنند.» وقتی متوسط قدرت خرید مردم برای صنایع‌دستی، حدود 50 هزارتومان است، صنعتگر کالایی به ارزش 50هزارتومان تولید می‌کند. ادامه این چرخه یعنی حذف انتقال تجربه هنری در تولید صنایع‌دستی به نسل بعد و از این تجربه امروز در مصنوعات دستی کمتر نشانه‌ای وجود دارد.
بسیاری از صنعتگران می‌گویند که آنها در به‌وجودآوردن این شرایط کمترین و شاید هیچ نقشی نداشته‌اند بلکه این دولت است که با فراهم‌نکردن شرایط برای فروش و عرضه صنایع‌دستی در بازار‌های جهانی، صنعتگران را مجبور به تولید آثار با کمترین ارزش هنری کرده است. با شروع مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها، بسیاری از تولیدکنندگان نگران شده‌اند اما تولیدکنندگان صنایع‌دستی در این سخن مشترکند که اگر مجلس و دولت در زمینه اصلاح قوانین مربوط به این صنعت اقدام کنند، صنعتگران این بخش می‌توانند علاوه بر حفظ و افزایش اشتغال در این حوزه، در ارزآوری نیز با بسیاری از صنایع دیگر رقابت کنند.
