زباله‌های بیمارستانی؛ موضوعی که سال‌هاست هم شاکی دارد هم قربانی. یکی شهرداری را مقصر می‌داند و یکی وزارت بهداشت را. وزارت بهداشت می‌گوید کارشناس لازم را برای نظارت بر همه بیمارستان‌ها ندارد و مسئولان شهرداری می‌گویند بیشتر به مسأله محیط‌زیست، سلامت و ارتقای بهداشت مردم اهمیت می‌دهند و این وظیفه وزارت بهداشت است که زباله‌های بیمارستانی را در همان مرحله اول یعنی بیمارستان‌ها میکروب‌زدایی کند.
حالا خیلی وقت است که در برابر همه این حرف‌ها، دیگر مسئولان ابراز نگرانی می‌کنند. آخرینش برمی‌گردد به دیروز؛ این‌بار این زهره طبیب‌زاده‌نوری، عضو مجمع نمایندگان استان تهران مجلس است که در این‌باره واکنش نشان داده؛ او درباره اختلاط زباله‌های میکروبی و زباله‌های شهری هشدار داده و از میکروب‌زدایی نشدن زباله‌ها در بیشتر بیمارستان‌های تهران انتقاد کرده است: «با وجود تأکید بر استفاده از سیستم اتوکلاو برای میکروب‌زدایی زباله‌های بیمارستانی شاهدیم در اغلب بیمارستان‌ها به این موضوع بی‌توجهی می‌شود.»
طبیب‌زاده‌نوری درباره بازدید صورت گرفته جمعی از اعضای مجمع نمایندگان استان تهران از مرکز بازیافت زباله کهریزک، گفت: «با توجه به این‌که نزدیک به ٣٥سال است که دفن زباله‌های شهر تهران به صورت غیربهداشتی انجام گرفته در سالیان اخیر ایجاد مرکز بازیافت زباله از سوی شهرداری تهران کاری تحسین‌برانگیز و قابل قدردانی است اما با این حال در بررسی‌های نمایندگان از این مرکز مشکلاتی مشاهده شد.» به گزارش «خانه ملت» او ادامه داد: «در این بازدیدها عمل جداسازی در بخشی از زباله‌های پلاستیکی مشاهده شد که این اقدام براساس قرارداد مرکز بازیافت زباله کهریزک با یک شرکت پیمانکار انجام می‌شود که با طی کردن عملیات مشخص زباله‌های پلاستیکی به کیسه زباله تبدیل می‌شوند.»
نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات و اسلامشهر در ادامه گفت: «متاسفانه اشکالی که در این روند وجود دارد آن است که نحوه جمع‌آوری و بازیافت زباله‌ها از سوی پیمانکار به درستی انجام نمی‌شود، بدان معنا که این زباله‌ها در یکی از روستاهای اطراف منطقه کهریزک و در منزل روستاییان دپو شده و از سوی آنها عمل شست و شوی ظروف آلوده انجام می‌شود که با این اقدام انتقال میکروب‌ها به داخل منازل، فاضلاب و پسماند فاضلاب روستایی در آن منطقه بسیار است و با توجه به این‌که این پسماندها نیز به صورت بهداشتی دفع نمی‌شود لذا آلودگی به تمام منطقه سرایت خواهد کرد.»
طبیب‌زاده‌نوری با انتقاد از نحوه دفن زباله‌های بیمارستانی در برخی بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، مطب‌ها و درمانگاه‌های استان تهران گفت: «بدون‌شک براساس قانون میکروب‌زدایی، زباله‌های اغلب بیمارستان‌ها باید از طریق سیستم اتوکلاو در محل بیمارستان صورت گیرد تا زباله بیمارستانی میکروب‌زدایی شده و در نهایت امحای آن از سوی شهرداری صورت گیرد اما به‌رغم وجود سیستم اتوکلاو در اغلب بیمارستان‌ها این عمل برای میکروب‌زدایی انجام نمی‌شود و زباله‌های بیمارستانی به همان صورت به زباله‌های شهری انتقال می‌یابند. این اقدام باید از سوی بیمارستان‌ها صورت گیرد و این وظیفه از دوش شهرداری خارج است تا زباله‌های بیمارستانی را میکروب‌زدایی کند زیرا در اصل دستگاهی برای چنین اقدامی هم در اختیار ندارد اما با این حال وزارت بهداشت هم اعلام کرده که این وزارتخانه کارشناس لازم برای نظارت بر همه بیمارستان‌ها را در اختیار ندارد و در نهایت بی‌تفاوتی نسبت به این مسأله یعنی انتقال آلودگی.»
او در حالی این انتقادها را کرده که مسئولان وزارت بهداشت می‌گویند بیمارستان‌های دولتی دیگر مشکل تفکیک نشدن زباله‌های بیمارستانی و شهری را ندارند. «رضا غلامی»، معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: در ٩٠درصد بیمارستان‌ها، پسماندهای بیمارستانی امحا می‌شود: «در راستای تکالیف تعیین‌شده برای وزارت بهداشت ما جدیدا همکاری را هم با سازمان نظام پزشکی انجام می‌دهیم که براساس آن برای مطب‌ها و کلینیک‌های خصوصی تکلیف‌شده تا زباله‌هایشان را امحا و میکروب‌زدایی کنند. از طرف دیگر خیلی از دانشگاه‌های علوم پزشکی با همکاری وزارت‌های مختلف این همکاری‌ها را انجام داده‌اند.» او ادامه می‌دهد: «در استان‌های مختلف مانند خراسان جنوبی این تفاهمنامه‌ها انجام شده و لازم‌الاجرا هستند. براساس اطلاع ما، ١٧دانشگاه علوم پزشکی در کشور میکروب‌زدایی زباله‌ها را انجام داده‌اند.»
به گفته او براساس قانون مدیریت پسماند، تولیدکننده‌ها تعیین تکلیف‌شده و وظیفه انتقال و جابه‌جایی و حمل‌ونقل به عهده شهرداری است.
زباله‌های خطرناک، بیخ گوش شهرنشین‌ها
براساس ادبیات پزشکی، زباله‌های بیمارستانی به هر نوع زباله‌ای گفته می‌شود که در مراکز پزشکی تولید می‌شود. این مراکز پزشکی شامل بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها، مطب پزشکان و دامپزشکان و خانه‌های سالمندانند؛ مانند سرنگ، سرم و پانسمان‌های پزشکی و... به گفته کارشناسان بهداشتی اگر زباله‌های بیمارستانی به درستی دفع نشوند، تهدید مستقیم و فوری برای سلامت افراد جامعه هستند. در اغلب موارد، مقدار بسیاری از زباله‌های دفع‌شده بیمارستانی به‌عنوان عوامل بیماری‌زا محسوب می‌شوند و اگر به درستی دفع نشوند، در محلی که دفع شده‌اند باقی می‌مانند و زمین و آب آن منطقه را آلوده می‌کنند.
براساس ماده ٢ قانون مدیریت پسماندها، پسماندهای پزشکی یا بیمارستانی، کلیه پسماندهای عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه است. آنطور که در این ماده آمده، پسماندهای ویژه به کلیه پسماندهایی گفته می‌شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک، از قبیل سمیت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جزو پسماندهای ویژه محسوب می‌شوند.
اما حالا و بعد از همه هشدارهایی که در سال‌های گذشته درباره تفکیک نشدن زباله‌های بیمارستانی از زباله‌های معمولی و دفن آنها در نزدیکی محل سکونت افراد در شهرهایی مانند تهران، کردستان، مشهد و ... داده می‌شود، اینطور که به نظر می‌رسد، بالاخره شهرداری تهران و وزارت بهداشت بعد از سال‌ها کشمکش در این‌باره به توافق رسیده‌اند. همین دو، سه هفته پیش بود که مدیرعامل سازمان پسماند از طرح جدید برای تعیین‌تکلیف زباله‌های بیمارستانی خبر داد. او گفت: در این طرح به‌طور اصولی به وزارت بهداشت برای جمع‌آوری زباله‌های بیمارستانی کمک می‌کنیم ولی درباره زباله‌های بیمارستانی شهرداری مسئولیتی ندارد: «قانون تکلیف کرده که سازمان مدیریت پسماند، وزارت بهداشت و سازمان محیط‌زیست کارگروهی ملی در این رابطه تشکیل دهند و وضع جمع‌آوری زباله‌های بیمارستانی و صنفی را مشخص کنند.»
کریمیان از وجود طرحی برای بررسی نحوه جمع‌آوری، انتقال و اطفای زباله‌های بیمارستانی خبر داد و گفت: «اگر در مخازن زباله چیزی خلاف قانون ببینیم با آن برخورد می‌کنیم و تا الان یک مورد تخلف داشته‌ایم.» مدیرعامل سازمان پسماند همچنین از برگزاری جلسه‌ای با نمایندگان وزارت بهداشت خبر داد و گفت: «در این جلسه موضوع زباله‌های بیمارستانی را تعیین‌تکلیف کرده و سیاست‌هایمان را به وزارت بهداشت ارایه می‌دهیم.» غلامی، معاون فنی مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت گفت با گذشت ٣هفته از امضای این تفاهمنامه، وزارت بهداشت و شهرداری همکاری‌هایشان را در این‌باره جدی‌تر کرده‌اند. قبل از او اما این حسن قاضی‌زاده‌‌هاشمی، وزیر بهداشت بود که گفته بود گمان می‌کند جمع‌آوری زباله‌های بیمارستانی وظیفه شهرداری است: «من به‌عنوان یک شهروند گمان می‌کنم جمع‌آوری زباله وظیفه شرکت‌های وابسته به شهرداری است اما در این مسأله می‌تواند تعرفه‌های متفاوتی وجود داشته باشد که تا آن‌جا که اطلاع دارم این مسأله وجود دارد.»
سال گذشته هم رئیس مرکز سلامت وزارت بهداشت در این‌باره هشدار داده بود و در گزارشی موارد آلودگی محیط‌زیست توسط زباله‌های بیمارستانی اعلام شده بود. مطابق تحقیقات انجام‌گرفته در اغلب مناطق ایران پسمانده کارگاه‌های تولیدی و زباله‌های بیمارستانی از فاضلاب شهری به خوبی جدا نمی‌شوند و در مواردی نیز کارگاه‌های تجزیه زباله‌های بیمارستانی در نزدیکی زمین‌های کشاورزی قرار دارند و پساب آنها آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند.
«مراد‌هاشم زهی»، عضو کمیسیون بهداشت مجلس در این‌باره می‌گوید: «ما سال هاست که شاهد این موضوع هستیم؛ خطرات زباله‌های بیمارستانی برای همه شهرهای کشور وجود دارد و ساماندهی پسماندها باید در اولویت قرار بگیرد. موضوع اینجاست که درباره این‌که چه کسی باید مجری باشد، بحث است. این درست است که در فضاهای درمانی، دولت و وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی اقداماتی انجام داده‌اند ولی در بعضی نقاط هنوز این موضوع جدی نیست.
او ادامه می‌دهد: «در سال‌های گذشته همیشه بحث این بوده که چون وزارت بهداشت اعتبار زیادی برای خریداری اتوکلاوها برای بیمارستان‌ها ندارد، این اتفاق در همه بیمارستان‌ها نمی‌افتد. این موضوعی است که هنوز هم وجود دارد. در دولت جدید هم به نظر می‌رسد توسعه بیمارستان‌ها و طرح‌های تحول سلامت در اولویت است و اعتبارات بیشتر خرج این طرح‌ها می‌شود.»
