عید نوروز به‌عنوان مهم‌ترین مناسبت ایرانیان همواره تغییراتی در زندگی روزمره همه ما ایجاد می‌کند. این تغییرات فقط مربوط به 13روز تعطیلی عید نیست بلکه از هفته‌ها و گاهی ماه‌ها قبل این تغییرات به‌وجود می‌آید. شاید یکی از مهم‌ترین نمودهای این تغییر، رونق بازار خرید و فروش باشد اما این رونق‌ها فقط مربوط به مغازه‌داران نمی‌شود؛ از رانندگان تاکسی‌ها گرفته تا دستفروشان سعی می‌کنند به میزان مغازه‌داران پول بیشتری به دست آورده و درآمد بیشتری را کسب کنند.
به گزارش آرمان، هرچند نزدیک به 50 روز تا عید نوروز مانده است اما فعالیت‌های دستفروشان چه، کسانی که در کنار خیابان بساط می‌کنند و چه آنهایی که در مترو اجناس خود را به فروش می‌رسانند افزایش پیدا کرده، این درحالی است که همواره اظهارنظرهایی مبنی‌بر ساماندهی دستفروشان به‌ویژه دستفروشان مترو انجام شده است.
فقط کافی است درهای مترو باز شود و بتوانی خودت را در میان حجم شلوغی مسافران مترو جا کنی و خیالت راحت شود که سریع‌تر به مقصد خواهی رسید. با بسته شدن درهای مترو به حجم گفت‌وگوها اضافه می‌شود اما، همیشه صداهایی بلندتر به گوش می‌رسد که مسافران را به خرید اجناس تشویق می‌کند. زن در واگن زنان روسری‌اش را کمی شل‌تر می‌کند تا مسافران بتوانند کلیپس‌ها و گل‌سرهایی که به موهایش زده را ببینند. او از کیفیت اجناسش و تفاوت زیاد آن با قیمت مغازه‌ها می‌گوید و با جمله سوالی تمام می‌کند: از خانم‌های عزیز کسی نیاز نداره؟ به محض تمام شدن جمله زن فروشنده، زن دیگری صدایش را صاف می‌کند و فلافل‌های داغی که به گفته خودش خانگی است را تبلیغ می‌کند. فروش او بهتر است چراکه همیشه فروش اقلام خوراکی بیشتر و بهتر جواب می‌دهد. صداها به‌هم می‌آمیزد: زنی دونات می‌فروشد دیگری گن لاغری و برای اطمینان دادن به مشتری‌ها زنی را از دورترها نشان می‌دهد و می‌گوید: او هم این کار را من خریده و راضی است. زنان هرچه تلاش می‌کنند نمی‌توانند زن موردنظر را ببینند. در مترو هر چیزی که موردنیاز خانواده و به‌ویژه دختران جوان است را می‌توانی پیدا کنی؛ از سفره و انواع البسه گرفته تا شال و روسری و خوراکی‌هایی مانند لواشک و ساندویچ فلافل و دونات تا انواع لوازم آرایش و لوازم تزیینی و بدلیجاتی که مسافران مترو به آن «زلم زیمبو» می‌گویند.
طرح‌هایی که ابتر می‌مانند
حضور زنان و مردان فروشنده در مترو بحث تازه‌ای نیست اما، افزایش قابل توجه آنها به‌رغم کشمکش‌های گاه و بیگاهی که با ماموران مترو داشتند هنوز ادامه دارد. بارها هم طرح‌هایی برای ساماندهی آنها در مترو و دادن غرفه به آنها از سوی مسئولان شهری مطرح شد اما تا امروز این طرح‌ها ابتر مانده است تا جایی که مدیر روابط عمومی شرکت بهره‌برداری مترو خبر از پاسخ رد دستفروشان به ساماندهی و غرفه‌دارشدن آنان می‌دهد. احسان مقدم درمورد ساماندهی دستفروشان مترو گفت: پیش از این طرحی در خصوص منع ورود دستفروشان به مجموعه مترو اجرا شد اما قانونی برای مقابله با این افراد نداریم، این درحالی است که بسیاری از مسافران و شهروندان درخواست برخورد با این افراد را داشته‌اند. مقدم در مورد عدم ساماندهی این دستفروشان گفت: در زمان مدیریت گذشته تصمیم گرفته شد که غرفه‌هایی برای فعالیت این افراد در ایستگاه‌ها تعبیه شود، اما خود دستفروشان قبول نکرده و گفتند که درآمدشان از راه تحرک و تغییر قطار بیشتر به‌دست می‌آید.
پدیده دستفروشی در مترو نتیجه رشد بیکاری است
چندی پیش هم نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس٬ با تاکید بر ضرورت ساماندهی دستفروشان مترو از سوی دستگاه‌های مسئول٬ گفت: شهرداری باید با درنظر گرفتن غرفه‌هایی در مترو با توجه به کشش بازار از پتانسیل این افراد در جهت رشد اقتصادی کشور استفاده کند. فرج‌ا... عارفی به خانه ملت گفته بود، پدیده دستفروشی در مترو نتیجه رشد بیکاری است و افراد برای گذران امورات زندگی به خرید و فروش در اماکن عمومی روی آورده‌اند. او گفت: شهرداری باید با درنظر گرفتن مکان‌هایی و اختصاص آن به دستفروشان برای عرضه محصولات، علاوه‌بر حفظ شأن دستفروشان در راستای تامین آرامش مسافران مترو گام بردارد. عارفی با بیان اینکه در نظر گرفتن اماکنی برای دستفروشان حتی‌المقدور باید در حوالی مترو که رفت‌وآمد زیاد است باشد٬ گفت: عملکرد شهرداری در این حوزه و ساماندهی دستفروشان مترو صفر بوده زیرا در این‌باره تاکنون اقدامی نکرده است.
همه درگیر آسیب اجتماعی نمی‌شوند
رئیس انجمن مددکاری ایران معتقد است: وقتی در هر حوزه‌ای یک تغییر و توسعه‌ای ایجاد می‌شود طبیعتا شاهد بروز پدیده‌های جدید هستیم و یکی از موضوعات در یک دهه گذشته در تهران موضوع مترو و توسعه خطوط و تسهیل در تردد مردم بود که البته کارکردهای زیست محیطی هم داشت.
سیدحسن موسوی‌چلک در گفت‌وگو با «آرمان» با اشاره به اینکه روند توسعه فرصت‌هایی را هم به دنبال دارد، می‌گوید: توسعه مشاغلی که به صورت خرده‌فروشی انجام می‌شود یکی از این فرصت‌ها بود که بیشتر در مترو انجام می‌شود. او تاکید می‌کند: زنان و مردان و حتی کودکانی که در مترو اقدام به دستفروشی می‌کنند بیشتر به صورت خانواده هستند یا با هم ارتباط دارند و توسط خانواده حمایت می‌شوند اما آنچه مشخص است این است که اینها خیابان‌گرد و کارتن‌خواب نیستند و با این کار هزینه‌های زندگی خود را تامین می‌کنند.
این آسیب‌شناس ادامه می‌دهد: حتی در میان آنها زنان سرپرست خانواری یا عضوی از یک خانواده نیازمند وجود دارد که مجبور به کار کردن هستند و مترو با وجود تعداد زیاد مشتری، مکان سرپوشیده‌ای است که آنها را از سرما و گرما و تعرض محفوظ نگه می‌دارد. زیاد بودن مشتری‌هایی که همیشه در مترو وجود دارند، در دسترس بودن و ارزان بودن اجناسی که شاید در بیرون از مترو به سختی پیدا شود همه از محاسنی است که دستفروشی در مترو به دنبال دارد. موسوی با بیان این مطلب می‌گوید: در کنار این نمی‌توان از ساعات طولانی کار دستفروشان و تحقیرهایی که به آنان می‌شود گذشت چرا که دستفروشان مجبورند برای فروش کالای خود خریداران را به هر شکلی مجاب کنند و همین فشار روانی مضاعفی را به آنان تحمیل می‌کند. موسوی‌چلک گفت: اصولا کار کردن در خیابان چون فضای پوشیده و تعریف‌شده‌ای ندارد می‌تواند آسیب‌زا باشد اما به‌طور کلی نمی‌توان گفت هرکس در خیابان و مترو و اماکن شلوغ دستفروشی می‌کند درگیر آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
شهرداری برخورد خوبی با دستفروشان ندارد
یک کارشناس سیاستگذاری اجتماعی در مورد نوع نگاه نامناسب به دستفروشان به «آرمان» می‌گوید: شهرداری نگاه و برخورد خوبی با دستفروشان ندارد. اینها مشاغل کاذب نیستند بلکه دستفروشی شغلی است مانند همه مشاغل دیگر که بر اثر حاشیه‌نشینی و بیکاری به وجود آمده است.
فرشیدیزدانی گفت: دستفروشی برای کسی که به شهر آمده و شغلی و ماوایی ندارد بهترین شغل است چرا که می‌توانست مواد فروش شود و نباید به آنها نگاه منفی داشت.
او می‌گوید: دراختیار گذاشتن غرفه می‌تواند مناسب باشد و شهرداری می‌تواند در مکان‌های مختلف به‌صورت ثابت یا متغیر در اختیارشان بگذارد اما این گروه مزاحمت زیادی برای شهروندان ندارند و اگر ماموران شهرداری اذیتشان نکند مردم می‌توانند با قیمت‌های کمتری لوازم مورد نیاز را بخرند و راضی باشند.
