دریاچه ای ایرانی که درس عبرتی برای دانش آموزان استرالیایی شد!

در روزگاری که در مدارس کشورمان تدریس درس جغرافیا و سرفصل های آموزشی آن به حاشیه رانده شده است، در کتاب جغرافیای مدارس کشور استرالیا، فرایند خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان یک نمونه عملیاتی دخل و تصرف اشتباه انسانی در طبیعت به دانش آموزان آموزش داده می شود؛ آموزش هایی که جز دانش آموزان شاید نیاز امروز برخی از مسئولان کشور نیز باشد.

به گزارش «تابناک»؛ در هفته جاری تصویری از کتاب جغرافیای دانش آموزان استرالیایی در شبکه‌های مجازی منتشر شد که در آن با کنار هم قرار دادن دو تصویر از دریاچه ارومیه در فواصل زمانی خشکی و پرآبی درباره پیامدهای ویرانگر دخالت انسان در اکوسیستم بحث می شود و در آن به صورت ویژه موضوع انتقال حوضه به حوضه آب با مثال ایرانی دریاچه ارومیه مورد نکوهش قرار می گیرد.

در این درس با اشاره به خشک شدن دریاچه ارومیه به عنوان یک درس عبرت برای دانش آموزان استرالیایی توضیح داده شده که به علت عدم انطباق فضایی توزیع منابع طبیعی مثل آب و جمعیت در بیشتر موارد نیاز به انتقال آب ایجاد می شود و بسیاری از کشورهای جهان در این حالت ابتدایی ترین راه یعنی انتقال آب را برای حل مشک انتخاب می کنند.

در ادامه توضیح داده شده است که اگرچه انتقال آب شرایطی را فراهم می کند تا کمبود آب در منطقه جدید حل شود و کشاورزی و صنعت در مقصد انتقال آب توسعه یابد اما این اقدام یک روش پایدار برای توسعه نیست و با تبعات ویرانگری مانند خشک شدن دریاچه ارومیه در ایران به ویژه در مبدأ انتقال آب همراه خواهد شد.

در این درس، با مثال زدن شرایط حاکم بر دریاچه ارومیه، به دانش آموزان گفته می شود، کشاورزی غیرقانونی و مصرف بیش از حد آب در کنار خشکسالی های دراز مدت و اجرای پروژه های انتقال آب زمینه ساز ایجاد بحران زیست محیطی در یک منطقه مثل حوضه آبریز دریاچه ارومیه و خشک شدن بزرگ ترین دریاچه در خاورمیانه و بزرگ ترین دریاچه نمکی جهان خواهد شد؛ دریاچه ای که از سال 2005 میلادی تا کنون 65 درصد حجم سطحی خود را از دست داده است.

در بخش دیگری از این درس به پیمان نامه های زیست محیطی مانند پیمان نامه 1971 رامسر و 1976 یونسکو که در آنها بسیاری از کشورها از جمله ایران متعهد به حفاظت محیط زیست شده بودند، اشاره و تأکید می شود که خشک شدن دریاچه ارومیه و افزایش پخش شدن نمک سطح آن در محیط پیرامونی حیات حجم زیادی از گونه های حیوانی و گیاهی از جمله پرندگان مهاجر را نابود کرده است.

البته در این درس همه آنچه در این سال ها بر دریاچه ارومیه رفته، مثل احداث پل میانگذر در گلوگاه دریاچه، احداث سدهای فراوان و... مورد اشاره قرار نگرفته، ولی با این حال در این رابطه ذکر چند نکته قابل توجه است؛

نخست اینکه در حالی که در مدارس استرالیا و احتمال زیاد شفاهی یا کتبی در بسیاری از مدارس جهان آنچه در ایران بر سر محیط زیست آمده است، به عنوان درس عبرت تدریس می شود، نه تنها در مدارس ایران صحبتی از این موضوعات نمی شود، بلکه چند سالی است درس جغرافیا به عنوان مهم ترین دانشی که به این مسائل می پردازد نیز از سرفصل دروس مدارس حذف شده است.

دیگر اینکه اگرچه در آن سوی مرزها فرایندهای تخریبی محیط زیستی ایران و به ویژه طرح های انتقال آب با مثال و تصویر مورد نکوهش و نقد قرار می گیرد و به زبان ساده به دانش آموزان کم سن و سال گفته می شود که طرح های انتقال آب شاید در کوتاه مدت مشکل نیاز به آب، توسعه صنعت و کشاورزی را حل کند اما در ادامه به آسیب های پایداری برای محیط زیست در حوضه مبدأ تبدیل خواهد شد؛ اما در ایران همچنان بسیاری از مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس، مقامات بلند پایه و... به طرح های انتقال آب دل بسته اند و اجرایی شدن آنها را لازمه توسعه و پیشرفت کشور می دانند.

موضوع مهم دیگر که می توان گفت، اینکه کشورهای توسعه یافته همچنان می توانند برای تدریس موضوعاتی مثل اهمیت محیط زیست و لزوم حفاظت از آن، از نمونه های فراوان تخریب محیط زیست در ایران مثل خشک شدن زاینده رود، خشک شدن کارون، خشک شدن تالاب هامون و... نیز برای تدریس به دانش آموزانشان استفاده کنند.