پنج ایده پیشنهادی نتانیاهو به دونالد ترامپ برای توافق هسته ای ایران چیست؟

به گزارش «تابناک»؛ نخست وزیر رژیم اسرائیل به تازگی بیان کرده که حدود پنج ایده برای دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید ایالات متحده دارد که به وی برای ناکارآمد کردن برنامه هسته ای و توافق هسته ای ایران کمک می کند. وی در مصاحبه با بخش خبری 60 دقیقه در شبکه خبری CBS با بیان این مطلب گفته است: ایرانی ها قبل از این توافق، عجله ای برای دسترسی به بمب هسته ای نداشتند، زیرا از مجازات پی آیند آن در هراس بودند.

اما در حالی که بنیامین نتانیاهو از پنج ایده خود درباره توافق هسته ای حرفی به میان نیاورده است، پرسش اساسی برای بسیاری آن است که این پنج ایده شامل چه موضوعاتی می شود؟

برای رسیدن به پاسخ این پرسش، نخست باید مقدماتی از هراس ها و انتقادات نتانیاهو درباره برجام و توافق هسته ای و ایران را به شکل کلی مرور کرد. با به دست دادن این مقدمات و چند مفروضه در مورد شخص بنیامین نتانیاهو می توان حدس زد که وی چه ایده هایی را برای توافق هسته ای در نظر دارد.

اول: هراس کلی نتانیاهو از ایران؛ نتانیاهو ایران را تهدیدی جدی علیه رژیم اسرائیل و موجودیت این رژیم می داند و بارها بیان کرده است که از هر وسیله و ابزاری برای دفاع از این رژیم و موجودیت آن در برابر ایران بهره خواهد برد.

دوم: نتانیاهو ایران را به تلاش برای ساخت سلاح اتمی متهم می کند. نخست وزیر رژیم اسرائیل به شکل کلی برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را در راستای دستیابی به سلاح اتمی می داند. این موضوع بارها از سوی وی و همفکرانش در رژیم اسرائیل و برخی کشورهای عربی مطرح شده است و از نظر نتانیاهو ایران دو راه برای دسترسی به سلاح اتمی دارد. یکی از راه های تقلب و عدم انجام تعهدات در برنامه هسته ای و دیگری از طریق ادامه تعهدات در برنامه هسته ای و پایبند بودن به آن، زیرا در نهایت از نظر نتانیاهو توافق هسته ای منجر به آزادی کامل ایران از قید و بندهای تعریف شده طی ده سال آینده خواهد بود.

سوم: هراس نتانیاهو از قدرت گیری ایران در منطقه؛ یکی دیگر از انتقادات نتانیاهو به توافق هسته ای با ایران مربوط به برداشته شدن تحریم ها و آزاد شدن دارایی های بلوکه شده ایران است. از نظر وی، این مسائل منجر به آن می شود که ایران سرمایه و پول کافی برای قدرتنمایی در منطقه و حمایت از گروه هایی نظیر حزب الله لبنان را به دست آورد.

چهارم: نتانیاهو به هیچ وجه خواهان فسخ یکجانبه توافق هسته ای از سوی آمریکا نیست، زیرا این موضوع به شدت از سوی ایران مورد اقبال قرار می گیرد و در نتیجه، امکان ایجاد یک ائتلاف بین المللی علیه ایران را از میان می برد. با فسخ یک طرفه توافق از سوی آمریکا اروپا، چین و روسیه همگی ایران را محق دانسته و در نتیجه امکان منزوی کردن ایران – آنچه رژیم اسرائیل به دنبال آن است – وجود نخواهد داشت. بهترین گزینه از نظر نتانیاهو این است که ایران تحت فشار تن به تغییرات در توافق داده یا مجبور به نقض تعهدات شود تا انگشت اتهام به سمت ایران باشد.

با در نظر گرفتن این چهار موضوع، قدم بعدی بررسی مجموعه انتقاداتی است که نتانیاهو شخصا و بسیاری دیگر از همفکران و همقطاران وی چه در اسرائیل و چه در گروه های تندروی آمریکا و کشورهای عرب به توافق هسته ای وارد کرده اند. می توان گفت این انتقادات در کنار چهار فاکتور فوق مبنای اصلی برای حدس و گمان در رابطه با ایده هایی است که نتانیاهو در نظر دارد تا با دونالد ترامپ در میان بگذارد.

ایده های احتمالی نتانیاهو برای توافق هسته ای و برجام

یک: برچیده شدن تمامی تأسیسات غنی سازی هسته ای ایران. در حالی که برجام موافق ادامه برنامه هسته ای ایران برای غنی سازی تحت شرایط سخت و نظارت است، نتانیاهو به همواره به دنبال آن بوده همه تأسیسات هسته ای غنی سازی در سطح بالای ایران به شکل کامل برچیده شود. حتی در راستای این موضوع، رژیم اسرائیل دو بار تصمیم به حمله نظامی به ایران گرفت که هر دو بار از سوی آمریکایی ها منع شد. نتانیاهو با این توجیه که عدم توافق بهتر از یک توافق بد است، به دنبال آن بوده که در برجام جایی برای غنی سازی ایران نماند و با فشارهای بیشتر بر ایران، برنامه هسته ای ایران به کلی فسخ شود.

در نتیجه می توان انتظار داشت که اولین ایده نتانیاهو برای دونالد ترامپ برچیده شدن تأسیسات هسته ای ایران مجهز به سانتریفیوژهای مدرن برای غنی سازی در سطح بسیار بالا – U-238 – است. همچنین با توجه به اینکه تولید آب سنگین در اراک از نظر وی راه ایران برای غنی سازی پلوتونیوم و ساخت بمب هسته ای را هموار می سازد، قطعا برچیده شدن تأسیسات اراک نیز می تواند یکی از ایده های نتانیاهو برای دونالد ترامپ باشد. نخست وزیر رژیم اسرائیل می خواهد اگر چیزی از برنامه هسته ای ایران می ماند، در حد یک خیمه شب بازی بیش نباشد.

دو: بازرسی های هر کجا و هر زمان. یکی دیگر از مهمترین هراس های نتانیاهو درباره برجام و توافق هسته ای مربوط به مسأله بازرسی ها می شود. نتانیاهو از زمان شروع مذاکرات – و بعد از آنکه دست خود را از برهم زدن آن کوتاه دید – همواره تلاش کرد تا نظارت ها بر فعالیت هسته ای ایران را 100 درصد کند. وی در ماه جولای 2015 در مصاحبه با NPR نیز به این موضوع اشاره کرد. از نظر وی، مشکل بزرگ این توافق آن است که موضوع نظارت ها در آن "هر زمان و هر کجا که لازم باشد" نیست.

وی در این مصاحبه بیان کرده بود: این بازرسی ها و نظارت های پیش بینی شده در توافق برای جلوگیری از تقلب از سوی ایران به شدت ناکافی است؛ زیرا نظارت "هر کجا و هر زمان که لازم باشد" نبوده و در واقع به جای فرصت 24 ساعته به ایران برای بازرسی 24 روز به ایران برای بازرسی وقت داده اند. در این فرصت طولانی، ایران می تواند بررسی کند چه مکان هایی بازرسی خواهد شد و چرا. این مانند آن است که به یک دلال مواد خدر بگویید ما 24 روز دیگر بساط تو را بازرسی می کنیم. من فکر می کنم این مکانیزم بازرسی بسیار مشکل دارد.

می توان با توجه به نگرانی های نتانیاهو از بازرسی ها و پیش فرض وی مبنی بر این که ایران به دنبال ساخت سلاح هسته ای است و در این راه به تقلب روی می آورد، حدس زد که احتمالا یکی از دیگر ایده هایی که با ترامپ در میان خواهد گذاشت، مربوط به بازرسی به شیوه مورد قبول خود از تأسیسات هسته ای ایران خواهد بود؛ موضوعی که برای تغییر آن در توافق هسته ای فشار زیادی خواهد گذاشت.

سه: بازگشت تحریم ها و اعمال تحریم های مضاعف. انتقاد دیگری که نتانیاهو و تندروها به توافق هسته ای داشته و دارند، موضوع برداشته شدن تحریم ها از روی ایران است. نتانیاهو در همان ماه جولای 2015 در یک بیانیه که از تلویزیون این رژیم پخش شد، بیان کرد: طی دهه های پیش روی، این توافق هسته ای صدها میلیارد دلار پول را در اختیار ایران ـ که کشوری تروریستی است ـ قرار خواهد داد. این سرمایه هنگفت، منجر به تقویت تروریسم ایران در سراسر جهان خواهد شد و خشونت های تهران را در منطقه و علیه اسرائیل و برای از بین بردن اسرائیل افزایش خواهد داد.

وی در آنجا نیز بیان کرد، اسرائیل از هر روشی برای صیانت از خود استفاده خواهد کرد. رژیم اسرائیل و همراهان عرب این رژیم به هیچ وجه از برداشته شدن تحریم ها در حوزه انرژی و سرمایه گذاری از روی ایران خشنود نیستند و از آنجایی که برجام منجر به لغو برخی از این تحریم ها به شکل آنی و لغو برخی دیگر در طول زمان می شود، این مسأله از دید نتانیاهو منجر به افزایش قدرت ایران در خاورمیانه و در نتیجه افزایش تهدیدات برای این رژیم خواهد شد.

نتانیاهو در مصاحبه با NPR بیان کرده بود که ایران دو بار اقدام به توقف برنامه هسته ای خود کرد؛ یک بار در 2003 و از ترس حمله نظامی آمریکا و دیگری در سال 2012 در مواجهه با تحریم های پتروشیمی که بعد از آن ایران دیگر هیچ سانتریفیوژ جدیدی به برنامه هسته ای خود اضافه نکرد. از دید نتانیاهو، می توان با تحریم های فلج کننده ایران را از تعقیب برنامه هسته ای و ساخت بمب اتمی باز داشت.

در نتیجه می توان گفت، یکی از مهمترین ایده هایی که نتانیاهو برای گفت گو با دونالد ترامپ در مورد توافق هسته ای در سر دارد، به موضوع تحریم ها باز می گردد. احتمالا نتانیاهو پیشنهاد خواهد کرد که نه تنها موضوع لغو تحریم ها از برجام حذف شود، بلکه تحریم های بیشتری نیز بر ایران و به ویژه فعالیت های موشکی ایران اعمال شود تا ضمن حفظ اهرم فشار بر ایران، قدرت گیری تهران در منطقه نیز به شدت و برای شاید چند ده سال دیگر به تأخیر افتد.

چهار: از بین بردن مشروعیت برنامه هسته ای ایران. برجام به برنامه هسته ای ایران مشروعیت بین المللی بخشیده و حق غنی سازی هسته ای ایران را به رسمیت شناخته و این چیزی است که نتانیاهو به شدت با آن مخالف دارد. طبق توافق هسته ای، محدودیت های اصلی بر برنامه هسته ای ایران طی هشت سال و الباقی محدودیت ها نیز در پانزده سال به شکل کلی از برنامه هسته ای ایران برداشته خواهد و ایران می تواند بدون هیچ محدودیتی اساسی برنامه هسته ای خود را دنبال کند.

این موضوع به معنی آن است که برنامه هسته ای ایران از یک مشروعیت بین المللی برخوردار شده است. نتانیاهو اما بر این باور است که پشت غنی سازی اورانیوم در ایران، یک بمب هسته ای قرار دارد که تلاویو را هدف گرفته. ساعاتی پس از امضای توافق هسته ای، باراک اوباما با نتانیاهو تماس گرفت و به وی گفت که طبق منافع ملی اسرائیل و ایران، شبح یک ایران مجهز به سلاح اتمی را محو کرده است. طبق بیانیه کاخ سفید نتانیاهو در پاسخ گفته است: این توافق خطر دسترسی ایران به سلاح اتمی را دوچندان کرده است. زیرا ایران میتواند یا با نقض آن و یا با انتظار 15 ساله برای رفع شدن همه محدودیت ها در نهایت بمب اتمی خود را بسازد.

نتانیاهو در همان مصاحبه با NPR نیز این مطلب را بیان کرده و گفته بود: از نظر من، اولا ایران می تواند در توافق هسته ای تقلب کند. دوم آنکه حتی اگر بر فرض ایران در این توافق تقلب نکند، طی یک دهه – بگویید 12 سال – آنها آزادانه خواهند توانست اورانیوم را تا هر سطحی که بخواهند غنی سازی کنند و در این شرایط به سادگی به ساخت بمب هسته ای نزدیک هستند... در خوش بینانه ترین حالت این توافق ساخت بمب هسته ای توسط ایران را به تأخیر انداخته است.

می توان حدس زد، شاید یکی دیگر از ایده های نتانیاهو برای توافق هسته ای این باشد که محدودیت های اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران را نه با مدت زمان پانزده ساله بلکه به شکل مادام حفظ کند.

پنج: داخل کردن مذاکره بر سر فعالیت های موشکی ایران. محدود سازی فعالیت های دفاعی ایران در منطقه و به شکل کلی محدود کردن قدرت مانور و حضور ایران در منطقه، یکی دیگر از دغدغه های جدی نتانیاهو است. وی که ایران را به تروریسم متهم کرده و گروه حزب الله را یک گروه تروریستی خطاب می کند، در پی آن است که به شدت توان ایران برای تزریق قدرت خود در منطقه و حمایت از گروه هایی نظیر حزب الله لبنان را کاهش دهد.

از آنجایی که برجام هر گونه مذاکره بر سر برنامه موشکی ایران و فعالیت های دفاعی ایران را استثنا کرده، این مسأله برای رژیم اسرائیل و کشورهای عرب رقیب ایران در منطقه موضوعی بسیار جدی است. نتانیاهو بارها تلاش کرده است که برنامه موشکی ایران را با بعدی تهاجمی نشان دهد و در حال حاضر قدرت گیری ایران در منطقه و نفوذ ایران در عراق و سوریه را تهدید جدی برای اسرائیل ارزیابی می کند.

به شکلی جالب توجه، به تازگی اندیشکده واشنگتن در گزارشی بیان کرده است: برنامه موشکی ایران باید بخش جدایی ناپذیر هر گونه تلاش در آینده برای مذاکره مجدد ابعاد توافق هسته ای باشد. این امر بدین منظور صورت می گیرد که نقایص آن رفع و بحران بالقوه از سوی ایران خنثی شود.

این موضوعی است که اتفاقا برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز به شدت در آن با اسرائیل همراهی دارند. عربستان سعودی ـ به ویژه که هم در حوزه دیپلماسی نفتی در اوپک شکست سنگینی را از ایران متحمل شده و هم به لحاظ منطقه ای تحت فشار نفوذ و قدرت ایران قرار گرفته ـ از هرگونه تلاش برای محدود سازی فعالیت های نظامی ایران در منطقه و جلوگیری از نفوذ بیشتر ایران استقبال خواهد کرد.

می توان گفت، داخل کردن مذاکره برای محدود سازی سایر فعالیت های ایران در منطقه به ویژه برنامه موشکی ایران از دیگر مسائلی است که می تواند جزو ایده های نتانیاهو برای دونالد ترامپ باشد.

آنچه مشخص است، اینکه با توجه به فرضیه های مطرح در فوق، مسائل و موارد بسیاری را می توان در نظر آورد که در دامنه ایده های احتمالی نخست وزیر رژیم اسرائیل می گنجد؛ اما آنچه هیچ شکی در آن نیست اینکه نتانیاهو همه تلاش خود را خواهد کرد تا ضمن جلوگیری از فسخ یکطرفه توافق از سوی آمریکا، برنامه هسته ای ایران را به کلی متوقف کرده، یا آن را در حد یک برنامه بی فایده برای ایران تنزل داده و در نهایت نیز بهترین گزینه را دنبال کند: نقض برجام از سوی ایران و فشار بین المللی فلج کننده با احتمال برخورد نظامی با ایران در صورت لزوم.