با توجه به نظرات نامزدهای ریاست جمهوری، دو رویکرد در خصوص حل معضل بیکاری وجود دارد؛ برخی معتقدند "اولویت” ایجاد اشتغال با توجه به منابع محدود داخل کشور استفاده از منابع خارجی از طریق جذب سرمایه گذار خارجی، توسعه گردشگری خارجی است، اما از سوی دیگر عده ای معتقدند "اولویت” با مناسب سازی محیط کسب و کار و فعال کردن پیشرانهای اقتصادی همچون مسکن، صنعت و کشاورزی با همین منابع داخلی است.
طبق اصل ۲۸ قانون اساسی "هر کس حق دارد شغلی را که بدان مایل است و مخالف اسلام و منافع عمومی و حقوق دیگران نیست برگزیند. لذا دولت موظف است با رعایت نیاز جامعه به مشاغل گوناگون، برای همه افراد امکان اشتغال به کار و شرایط مساوی را برای احراز مشاغل ایجاد نماید.” همچنین بر اساس بندهای ۲و۴ اصل ۴۳ قانون اساسی، ایجاد شغل برای افرادی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند، با شرایط ذکرشده و نیز قید ملاحظاتی نظیر رعایت آزادی انتخاب شغل و نبود اجبار افراد به کاری معین ( حفظ کرامت انسانی) بر عهده جمهوری اسلامی است. از این رو است که رهبر معظم انقلاب نیز سال ۱۳۹۶ را سال «اقتصاد مقامتی، تولید و اشتغال» نام‌گذاری کرده‌اند.
با وجود این قوانین به راستی هم‌اکنون کشور ما به لحاظ آمار بیکاری در چه شرایطی به سر می‌برد؟ همچنین کشور در سالهای پیش‌رو به چه میزان شغل نیازمند است؟
مقایسه ی عرضه و تقاضا نیروی کار در سالهای اخیر نشان می دهد با وجود افزایش فرصتهای شغلی، میزان فرصتهای ایجاد شده پاسخگوی نیازهای بازار کار نبوده است. این امر منجر به رشد قابل توجه نرخ بیکاری در میان جوانان و افراد تحصیل کرده شده است.
برای رسیدن به نرخ بیکاری ۸٫۶ درصدی (مصرح در برنامه ششم توسعه) در پایان برنامه پنج‌ساله ششم توسعه (۱۴۰۰) باید تعداد بیکاران در سال ۱۴۰۰ به ۲٫۶میلیون نفر برسد. بنابراین با توجه به ۳٫۲ میلیون نفر بیکار در سال ۱۳۹۵، تحقق هدف برنامه ششم و تقاضای جدید ناشی از رشد جمعیت فعال، درمجموع کشور سالانه نیازمند۱میلیون و ۴۷۵ هزار فرصت شغلی جدید است که این اشتغال با رعایت دو ملاحظه زیر بایستی ایجاد شود:
۱) با توجه به اینکه طبق آمار مرکز آمار کشور ۸۵ درصد جمعیت فعال در ایران را مردان تشکیل می‌دهند، باید حداقل ۱میلیون و ۲۵۰ هزار از شغل‌های ایجاد شده در هر سال به مردان اختصاص یابد.
ضروری است اشتغال جوانان در اولویت قرار گیرد تا شرایط اجرای اصول ۱۰ و ۴۳ که بر مهیاکردن شرایط تشکیل خانواده تأکید دارد، فراهم شود.
طی سالهای اخیر یکی از مشکلات عمده نبود نگاه برنامه ریزی در جهت پیشرفت اقتصادی و ایجاد اشتغال به صورت توامان بوده است. این فقدان نگاه باعث شده تا آشفتگی هایی در جهت گیریهای اقتصادی کشور مشاهده شود به طوری که با آمدن دولت‌ها در سیاستهای اشتغالزایی تغییراتی عمدهای دیده نمیشود.
در این مورد دو رویکرد اصلی وجود دارد از یک طرف برخی معتقدند تاکنون دولت‌ها به اشتغال نگاهی علت محور داشته و آن را فی‌نفسه دارای موضوعیت می‌دانستند. درحالی‌که این مسئله با مناسب سازی محیط کسب و کار و رونق تولید ملی از طریق فعال شدن لکوموتیوهای اقتصادی در صنعت و کشاورزی حل میشود. لذا این دسته ایجاد اشتغال را نیازمند تغییر رویکرد دولت‌مردان به سمت و سوی این دو سیاست اصولی می‌دانند:
از طرف دیگر برخی نیز معتقدند راه ایجاد اشتغال با توجه به منابع محدود داخل کشور استفاده از منابع خارجی از طریق جذب سرمایه گذار خارجی، توسعه گردشگری و ورود گردشگران خارجی است.
حسن روحانی
فقط با گردشگری ۴ میلیون اشتغال درست میشود
در این سرزمین فقط صنعت توریسم می‌تواند معضل بیکاری را ریشه‌کن کند./ ما ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار بیکار داریم و اگر تنها ۱۰ میلیون گردشگر وارد کشور شود بیش از ۱۳٫۳ میلیارد دلار درآمد ارزی و ۴ میلیون اشتغال درست میشود، یعنی با یک حرکت صحیح در یک مسئله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بیکاری را حل کنیم. (۱۵خرداد۱۳۹۲)
صنعت توریسم، بخش معدن، صنعت و صنایع و فناوری های نوین از جمله زمینه هایی هستند که ظرفیت های مناسبی برای ایجاد اشتغال و در ضمن ایجاد تحرک در اقتصاد دارند. دولت باید با رفع موانع و تسهیل شرایط، بخش خصوصی را به فعالیت بیشتر در عرصه اقتصاد و ایجاد اشتغال تشویق کند. (۱۰ فروردین ۹۳) برای اشتغال در این کشور باید در زمینه گردگشری و توریسم که یکی از صنایعی است که به سرعت اشتغال‌آفرین است، متمرکز شویم. (۱۰ اردیبهشت ۹۶ )
در دولت دوازدهم با افزایش سرمایه‌گذاری و صادرات غیرنفتی اشتغال گسترده‌ای برای جوانان ایجاد خواهد کرد و سالی یک میلیون گردشگر جذب کشور می‌کند. (۱۰ اردیبهشت ۹۶ )
برای ایجاد اشتغال نیازمند سرمایه گذاری خارجی هستیم
اگر می‌خواهیم اشتغال را افزایش دهیم همه قوا باید دست به دست هم دهند و علت اصلی اینکه می‌گوییم سرمایه گذاری خارجی باید انجام شود، این است که بحث اشتغال مطرح است و برای ایجاد اشتغال نیازمند سرمایه هستیم. ( ۱۲ دی ۱۳۹۵)
فراهم کردن زمینه سرمایه گذاری برای اشتغالزایی
اگر شغل برای جوانان می‌خواهیم باید زمینه و شرایط سرمایه گذاری را آماده کنیم. مردم به سادگی سرمایه خود را روی زمین نمی‌گذارند و به کار تولیدی مشغول نمی شوند. در چهار سال دولت دوازدهم ۶۰ میلیارد دلار به صندوق توسعه ملی واریز میشود که می توانیم ۱۴۰ میلیارد دلار برای سرمایه‌گذاری در کشور و اشتغالزایی صرف کنیم. (۱۰ اردیبهشت ۹۶ )
اشتغالزایی با استفاده از توان شرکت‌های دانش بنیان و فضای مجازی
در سال گذشته درآمد شرکت‌های دانش بنیان ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده و نشان می‌دهد با این شرکت‌ها می‌توانیم اشتغالزایی کنیم. (۱۰ اردیبهشت ۹۶ ) یکی از راه‌های ایجاد اشتغال همان فضای مجازی است، وزارت ارتباطات امروز اعلام کرده است، ۱۰۰ هزار شغل از طریق ICT در کشور به وجود آمده که البته برای این کار باید فضای مجازی ما متناسب باشد و پهنای باند آماده‌ای داشته باشیم. ( ۱۲ دی ۱۳۹۵)
افزایش صادرات غیرنفتی
ما در پی اشتغال گسترده در این کشور هستیم و برای این هدف باید صادرات غیرنفتی خود را افزایش بدهیم. (۱۰ اردیبهشت ۹۶ )
از طریق واردات بی رویه بر بیکاری جوانان کشور دامن زده شده است. (۱۲ اردیبهشت ۹۳ )
اخیر بیش از ۷۰۰ هزار نفر اشتغال در کشور بوجود آمده است.
براساس آمار رسمی، میزان اشتغال خالص در کشور از سال ۸۶ تا ۹۰ حدود سالانه ۱۴ هزار نفر بوده در حالی که در آن دوران بهترین درآمد نفتی را داشته ایم، اما امروز اشتغال به نقطه‌ای رسیده که سال های اخیر بیش از ۷۰۰ هزار نفر اشتغال در کشور بوجود آمده است./ تعداد افراد جویای کار در سال ۹۵ با رقم یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، رقمی بی‌سابقه است و این به معنای افزایش امید در میان جوانان برای کار است./ در سال گذشته در حوزه فناوری اطلاعات، آی تی و فضای مجازی ۱۰۰ هزار شغل خالص در کشور ایجاد شده است. (۲ فروردین۹۶)
اجرای طرح کارورزی اولین اقدام دولت دوازدهم خواهد بود.
در طرح کارورزی اولین اقدام دولت دوازدهم خواهد بود. در شورای اشتغال این طرح را تصویب کردیم که در دو استان به‌صورت نمونه در حال اجرا است و از طریق این طرح ۷۰ درصد جوانانی که آموزش می‌بینند، جذب بنگاه‌ها می‌شوند. (۹ اردیبهشت۱۳۹۶)
سید ابراهیم رئیسی
صنعت ساختمان در کشور صنعتی است که بیشترین شغل را می تواند ایجاد کند
ما معتقدیم می‌توانیم در سال یک تا یک و نیم میلیون شغل در کشور ایجاد کرد و بحران بیکاری را کاملاً رفع کرد. صنعت ساختمان در کشور صنعتی است که بیشترین شغل را می تواند ایجاد کند؛ اگر صنعت ساختمان رونق پیدا کند شرایط برای اشتغال بهتر میشود. (۵ اردیبهشت۹۶)
توجه به پیشران های اقتصادی
باید به پیشران های اقتصادی مثل مسکن و کشاورزی توجه کرد، مسکن هم می تواند به حل مشکل بیکاری کمک کند و هم مشکلی بی مسکنی را حل خواهد کرد. طرح نکاشتن در کشاورزی نگاه غلطی است، ایران می تواند با بهره گیری از علم و فناوری و جوانان تحصیل کرده روستایی، قطب کشاورزی شود.
با همین اعتبارات داخلی میتوان اشتغال پایدار ایجاد کرد، ما تامین سرمایه خارجی و فاینانس را نفی نمی کنیم ولی نه نگاه کردن به خارج که آنها بیایند و مشکلات ما را بر طرف کنند که این نگاه در چهار سال گذشته باعث شده است که کشورمان در وضعیت کنونی باشد. با عنوان تعامل عزتمندانه می شود ارتباطاتی خارجی هم داشته باشیم(۲۲ اردیبهشت۹۶)
راه اندازی ۱۷ هزار واحد کارگاه های تعطیل شده
اولین اقدام برای اشتغالزایی باید راه اندازی کارگاه های تعطیل شده باشد که رقم آن ها بالغ بر ۱۷ هزار واحد تولیدی تعطیل است و باید کارگاه هایی که تعطیل و یا نیمه تعطیل هستند، فورا در مدار تولید قرار گیرند./ راه حل دوم در این زمینه سیاست تکمیل واحدهای نیمه تمام است واحدهای تولیدی در کشور ایجاد شدند که نیاز به سرمایه گذاری برای اتمام واحد دارند. (۱۸اردیبهشت۹۶)
استفاده از ظرفیت سه هزارکیلومتری ساحل دریا
نکته بعدی در زمینه رفع بیکاری، ایجاد اشتغال با استفاده از ظرفیت های مناطق و استان های کشور است چرا که این ظرفیت بسیار بزرگی است. ما کشوری هستیم که ساحل سه هزار کیلومتری با دریا داریم که حتی برخی کشورهای اروپایی این میزان را ندارد اما پرداخت برای تولید ناخالص آنها از این طریق است و حال ما باید ببینیم تا چه میزان در این عرصه فعالیم، این میزان دو درصد است آیا این برای کشور ما حق است؟ (۱۸اردیبهشت۹۶)
در هر وزارتخانه باید معاونت اشتغال فعال شود تا بتوانیم همه ظرفیت های کشور را پای کار بیاوریم. (۱۸اردیبهشت۹۶)
جلوگیری از قاچاق
امروزه در کشور ۱۸ هزار میلیارد دلار قاچاق صورت می گیرد که به روایتی این میزان ۳۰ هزار میلیارد دلار است، مگر نه این است که به ازای هر یک میلیارد دلار قاچاق می توان صد هزار فرصت شغلی ایجاد کرد، اگر ده میلیارد دلار از این میزان کم شود که قابل مدیریت هم هست ما می توانیم یک میلیون شغل در کشور ایجاد کنیم که امری کاملا قابل دستیابی است. (۱۸اردیبهشت۹۶)
ایجاد صنایع تبدیلی
به نظر ما ایجاد صنایع تبدیلی در کنار هر فعالیت کشاورزی می تواند رقمی بالغ بر ۴ تا ۵ هزار شغل ایجاد کند. واقعا صنایع تبدیلی می تواند برای کشور اشتغال ایجاد کند، قطعا این اشتغال، اشتغالی پایدار خواهد بود. (۱۸اردیبهشت۹۶)
جلوگیری از واردات کالاهایی که دارای مشابه داخلی هستند.
زمانی که کالایی تولید می شود اگر در داخل کشور زمینه مصرفش وجود داشته باشد نباید کالای خارجی وارد کنیم البته در این میان این نکته را باید متذکر شد که ما در ابتدا باید با صنوف تولید کنندگان به توافق برسیم تا کیفیت خود را بالا ببرند که آنها نیز حتما در این رابطه همکاری خواهند کرد و ما نیز می توانیم با کالای آنها هم تقاضای داخل را پاسخ دهیم هم زمینه صادرات آنها را فراهم کنیم/ دولت فعلی در ابتدای کار خود اعلام کرد که بازار کشور به بازار کالاهای چینی تبدیل شده است. در دولت های قبل از دولت فعلی سالانه ۵ میلیارد دلار از چین واردات داشتیم در حالی که امروز این رقم دو برابر شده است. (۱۸اردیبهشت۹۶)
محمد باقر قالیباف
می توان با ظرفیت های امروز سالانه پنج میلیون شغل در کشور ایجاد کرد
می توان با ظرفیت های امروز سالانه پنج میلیون شغل در کشور ایجاد کرد/ در حوزه نرم افزار و تولیدات فرهنگی نظیر بازی های رایانه ای می توان گام های بزرگی برداشت و با استفاده از جوانان می توان زمینه اشتغال بسیاری را فراهم کرد. (۲۳ اردیبهشت۹۵)
بازار مسکن پیشران اشتغال است. / مسکن با ۷۰ صنعت پیشین و ۵۲ صنعت پسین ارتباط دارد
قبل از ساخت ساختمان در ۷۰ بخش میتوان شغل ایجاد کرد و هنگام ساخت آن در ۵۲ حوزه میتوان اشتغالزایی کرد. در حوزه ساختمان رکود ما منفی ۱۶ است این درحالی است که بازار مسکن پیشران اشتغال است. در حوزه ساختمان در ۷۸ بخش اقتصادی تولید شعل می شود تا به ساخت ساختمان می رسیم. وقتی به ساختمان می رسیم ۵۶ بخش اقتصادی بعد از آن است، امروز به مسکن و ساخت نیاز داریم. (۲۳ اردیبهشت۹۵)
تسهیل فضای کسب و کار
باید در فضای کسب و کار تسهیل صورت گیرد. امروز برای دریافت مجوز یک نفر بعضا باید بیش از یک سال و نیم رفت و آمد کند. (۲۳ اردیبهشت۹۵)
تبدیل مسئله ریزگرد از تهدید به فرصت اشتغال زا
بخش بزرگی از منشا ریزگردها در داخل کشور را می توان با اجرای طرح مالچ پاشی و تثبیت شن های روان حل کرد و با تبدیل این تهدید به یک فرصت، اشتغال عمومی نیز ایجاد کنیم. (۱۹ اردیبهشت ۹۶)
اجرای سامانه ملی کارانه
در سامانه ملی کارانه همه جوانان بالای ۱۸ سال جویای کار با شروع می‌توانند در آن ثبت نام می‌کنند. پیش بینی شده است به این جویندگان کار مبلغ ۲۵۰ هزار تومان تا مدتی که در سامانه هستند پرداخت شود و بعد از جذب در کارگاه، این پول به کارگاه جذب کننده فرد پرداخت میشود. (۱۴ اردیبهشت ۹۶)
پرداخت ماهانه ۲۵۰ هزار تومان کارانه به بیکارن
ما در بحث اشتغال دو نوع کار داریم یک کار به دست جوانان که به دنبال این موضوع سامانه ملی کارانه را معرفی کردیم چرا که پیش از این مقام معظم رهبری اعلام کردند هر دولتی باشد باید به این امر بپردازند من هم اگر رئیس جمهور شوم از روز اول در این موضوع غفلت نخواهم کرد مسئله بعدی شغل عمومی‌است که باید از آن حمایت شود و آن را در حوزه‌های روستایی، صنعت، خدمات و آی تی توسعه داد. (۱۹ اردیبهشت۹۶) افرادی که به دلیل تعطیل شدن کارخانه‌ها بیکار شده‌اند تا زمان پیدا شدن شغلی مناسب ماهانه ۲۵۰ هزار تومان کارانه از دولت دریافت خواهند کرد/ فیلتر سایت ملی کارانه و ایجاد سایت کارورزی سرقت آشکار است (۲۰ اردیبهشت۹۶)
ایجاد یک میلیون و ۲۰۰ هزار شغل را در مناطق محروم و روستایی
امروز بدون شک مهم‌ترین بحران کشور بیکاری، گرانی و فقر است همگان باید برای محرومیت زدایی، ایجاد اشتغال و مبارزه با گرانی بسیج شویم. مردم دولت مردم به جای حرف، کار و به جای شعار عمل را برای خدمت به مردم به کار می‌گیرد، ما وعده ایجاد ۵ میلیون شغل را به مردم دادیم و با کمک همین دوستان جهادی‌مان یک میلیون و ۲۰۰ هزار شغل را در مناطق محروم و در روستاها ایجاد می‌کنیم. (۲۰ اردیبهشت۹۶)
ایجاد صنایع کوچک، توسعه کشاورزی و صنایع تبدیلی
می خواهم امروز به مردم عرض کنم که مطمئن باشند که بنده وعده ۵ میلیون شغل را در برنامه دولت مردم اجرا خواهم کرد. ۱٫۲ اشتغال زایی قطعا به مناطق محروم اختصاص خواهد یافت، این شغل ها از طریق صنایع کوچک، توسعه کشاورزی و صنایع تبدیلی انجام خواهد شد. (۲۲ اردیبهشت۹۶)
اسحاق جهانگیری
تبدیل دانشگاه‌ها به مراکز کارآفرینی
در بخش اشتغال و بیکاری، میلیون‌ها تحصیل‌کرده بیکار در این کشور وجود دارد. ما باید ظرفیت دانشگاهی کشور را به سمت منابع اشتغال‌زا سوق دهیم تا دانشگاه‌های ما تبدیل به مراکز کارآفرینی شوند. ( ۱۲ آبان ۹۵ )
صدها میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای ایجاد شغل در کشور نیاز است
صدها میلیارد تومان سرمایه‌گذاری برای ایجاد شغل در کشور نیاز است اما در بخش دولت با محدودیت‌های جدی مواجه هستیم. (۱۲ آبان ۹۵ )
تولید داخلی از اهمیت به‌‌سزایی برخوردار است و باید بر روی فرهنگ مردم کار شود تا از کالاهای ایرانی استفاده کنند و بدانند استفاده از کالاهای داخلی به معنای به‌کارگیری جوانان در کارگاه‌هاست و استفاده از کالای خارجی به معنای ایجاد شغل برای جوانان سایر کشورهاست. (۳۰ اسفند ۹۵ )
گردشگری خارجی حوزه مناسبی برای ایجاد اشتغال است
گردشگری حوزه مناسبی برای ایجاد اشتغال است. گردشگری به سرمایه کمی نیاز دارد، اما شغل زیادی ایجاد می‌کند و باید به سمتی حرکت کنیم که گردشگران خارجی وارد کشور شوند.
سالانه به ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کشور نیاز داریم
سرمایه‌گذاری پیش‌نیاز اشتغال است و نیازمند سرمایه‌گذاری در کشور هستیم و باید منابع سرمایه‌گذاری تامین شود و سالانه به ۱۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در کشور نیاز داریم. (۳۰ اسفند ۹۵ )
سید مصطفی میرسلیم
آموزش کارآمدی و مهارت به تولیدکنندگان راهبردی مهم برای اشتغالزایی
ما نمی توانیم به هر قیمتی از کالای داخلی نامرغوب به ضرر مصرف کنندگان پشتیبانی کنیم؛ آنها باید ابتدا چگونگی بهبود کیفیت را یاد بگیرند؛ اهمیت آموزش کارآمدی و مهارت را نباید نادیده گرفت. دولت با آموزش های فنی و حرفه ای کمک شایانی می تواند در این باره انجام دهد. بسیاری از روش های قدیمی تولید منسوخ شده و باید جایگزین شود( ۲۷ فروردین ۹۶)
برنامه من اجرای قانون کار و تأمین اجتماعی است
در کشور مجموعه‌ای از مشکلات وجود دارد که بخاطر سیاست کاری برخی افراد است. ما قانون کار را تصویب کردیم اما چه شد؟ برنامه من اجرای قانون کار و تأمین اجتماعی است، شرافت باید در کار باشد نه صدقه گیری. (۲۰ اردیبهشت۹۶)
سید مصطفی هاشمی طبا
گردشگری می‌تواند مساله بیکاری را رفع کند
باید کیفیت مطلوب از طریق اتوماسیون فراهم شود. صنعت جایی نیست که بتوان در آن اشتغال فراوان ایجاد کرد و بیکاری را با آن برطرف کرد. کشاورزی هم همینطور است. موضوعی که می‌تواند مساله بیکاری را رفع کند، گردشگری و ایران گردی است. (۷ اردیبهشت ۹۶)
بنده اصرار دارم که شغل اصلی از طریق توریسم در این مملکت صورت بگیرد و تمام صحبت هایی که دوستان می گویند مبنی بر اینکه ما سالی یک میلیون شغل ایجاد می کنیم، اما بنده می گویم در عرض یک ماه یک میلیون شغل ایجاد می کنم، یک قالب خشت زنی درست می کنم و در اختیار مردم قرار می دهم. (۲۱ اردیبهشت۹۶ )
برای یک میلیون شغل، ۲۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز داریم
مهم‌ترین موضوع در اشتغال کشور استفاده از سرمایه‌ها و تجمیع آنان است. مدرنیزاسیون کشاورزی، ایجاد تسهیلات مناسب برای گردشگران و اتوماسیون صنایع سه محور اصلی برای ایجاد شغل است. برای هر شغل ۲۰۰ میلیون سرمایه نیاز است و مجموع سرمایه‌گذاری برای یک میلیون شغل ۲۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز داریم و این توسط سرمایه‌گذاران خارجی، داخلی و بانک‌ها تأمین شود. (۱۹ اردیبهشت ۹۶)
اصلاح مسائل زیست محیطی کشور خود اشتغالزایی وسیعی به دنبال دارد.
ما نمی توانیم فقط بر روی منبر رفته و حرف های بی خود بزنیم و بعد انتظار داشته باشیم اقتصاد، صنعت و کشاورزی شکوفا شوند. اصلاح مسائل زیست محیطی کشور خود اشتغالزایی وسیعی به دنبال دارد. (۲۱ اردیبهشت۹۶ )
جمع‌بندی
با توجه به نظرات نامزدهای ریاست جمهوری، دو رویکرد در خصوص حل معضل بیکاری وجود دارد؛ به طوری که آقایان روحانی، جهانگیری و هاشمی طبا اولویت ایجاد اشتغال با توجه به منابع محدود داخل کشور استفاده از منابع خارجی از طریق جذب سرمایه گذار خارجی، توسعه گردشگری خارجی است اما از سوی دیگر آقایان رئیسی، قالیباف و میرسلیم معتقدند، اولویت با مناسب‌سازی محیط کسب و کار و فعال کردن پیشرانهای اقتصادی همچون مسکن، صنعت و کشاورزی با همین منابع داخلی است.
