کشته شدن علی عبدالله صالح، استقراض برای نجات دریاچه ارومیه، رواج «خوابگاه کارمندی» در تهران، دانه درشتهای بانکی چه میکنند؟، جایگاه ویژه اروپا در دیپلماسی اقتصادی ایران، ارقام مهم بودجه ۹۷ و یادداشتها و گزارشهایی با محوریت روز دانشجو، از موضوعاتی است که روزنامههای امروز به آن پرداخته اند.
به گزارش «تابناک»، روزنامههای امروز سه شنبه چهاردهم آذرماه در حالی بر پیشخوان مطبوعات کشور قرار گرفتند که در آستانه روز دانشجو و میلاد باسعادت پیامبر اکرم (ص) یادداشتها و گزارشهایی با این دو موضوع در بیشتر آنها منتشر شده است؛ اما کشته شدن علی عبدالله صالح، یکی از اصلیترین محورهای خبری روزنامههای امروز است که در صفحات نخست آنها به شکل برجستهای و با تیترها و عناوین متنوعی بازتاب یافته است.
روزنامه شرق با درج تصویری از سه دیکتاتور خاورمیانه که دو تن از آنها به طرز فجیعی کشته شده اند، عنوان «سرنوشت خونین عهدشکن» را تیتر کرد و عصر ایرانیان با چاپ آخرین تصویر ثبت شده از عبدالله صالح، «چشم فتنه در یمن کور شد» را تیتر کرد.
روزنامه کیهان نیز که تیتر یک خود را به همین موضوع اختصاص داده، عنوان گزارش اصلی خود را «مهره امارات و آلسعود کشته شد/ فتنه صنعا ناکام ماند» انتخاب کرده است.
روزنامه خراسان، اما با یادآوری کشته شدن معمر قذافی عنوان «فرجام صالح به سبک قذافی» را برای خبر کشته شدن رئیس جمهور سابق یمن در صنعا برگزیده است.
در ادامه تعدادی از یادداشت ها، گزارشها و سرمقالههای روزنامههای امروز با عناوین مختلف را مرور میکنیم؛
سرنوشت خونین عهدشکن
شرق در کنار تصویر سه دیکتاتور مصر، لیبی و یمن در گزارشی به مناسبت کشته شدن علی عبدالله صالح نوشت: جنگ خیابانی در یمن در حالی وارد ششمین روز خود میشود که این کشور جنگزده به دوران بدون علی عبدالله صالح قدم میگذارد؛ مردی که برای نزدیک به سه دهه قدرت را در این کشور در دست داشت. از ظهر روز دوشنبه اخبار ضدونقیضی درباره کشتهشدن علی عبدالله صالح، رئیسجمهور سابق این کشور، به دست حوثیها (انصارالله) شنیده میشد؛ بااینحال کنگره سراسری مردمی با تکذیب ادعای انصارالله، بر کشتهشدن حسین الحمیدی، رئیس تیم حفاظتی صالح، در جریان بمباران منزل او تأکید میکرد؛ اما انتشار فیلمی که در آن جسد بیجان صالح پیچیده در پتویی به وسیله چند مرد مسلح جابهجا میشد، حجت را بر همه تمام کرد و تنها چند ساعت بعد، منابعی در حزب کنگره ملی یمن خبر کشته شدن علی عبدالله صالح، دبیرکل این حزب و رئیسجمهوری سابق یمن را تأیید کردند.
انصارالله که پیشتر صالح را بهخاطر عهدشکنی و وعدهاش مبنی بر مذاکره با ائتلاف عربی به خیانت متهم کرده بودند، به نظر خیلی زود انتقام خود را گرفتند. با کشتهشدن صالح به نظر اوضاع در یمن نیز دستخوش تحول بزرگی خواهد شد. تا پیش از مرگ صالح، قبایل طرفدار او در تلاش برای حفظ مناطق تحت کنترل خود در برابر حوثیها بودند. از دیگر سو، منصور هادی نیز به نیروهای وفادار به خود دستور داده تا به سمت پایتخت حرکت کنند. حال با این تحول جدید مشخص نیست که اوضاع در یمن چگونه رقم بخورد. از دیگر سو گفته میشود حوثیها با عقبراندن نیروهای وفادار به صالح رفتهرفته بار دیگر کنترل صنعا را در دست میگیرند. درهمینباره گفته میشود که دیگر نقاط کلیدی پایتخت ازجمله ساختمان محل سکونت احمد عبدالله صالح، فرزند صالح و همچنین مسجد الصالح نیز به تصرف حوثیها درآمده باشد. از دیگر سو، اشرف لقمان، سخنگوی ارتش یمن وابسته به انصارالله، مدعی شده است که نیروهای ارتش کنترل کامل صنعا را در دست دارند.
هرچند آغاز درگیریها میان نیروهای وفادار به صالح و حوثیها در روز چهارشنبه هفته گذشته، آخرین ضربه به ائتلاف صالح و عبدالمالک حوثی، رهبر انصارالله، بود؛ اما طبق گفته محمد علی العماد، سردبیر یکی از روزنامههای وابسته به انصارالله، نشانههای خیانت صالح از مدتها پیش آشکار شده بود و حوثیها به ارتباطات پنهانی او با ائتلاف عربی پی برده بودند. از دیگر سو، ائتلاف صالح و حوثیها از همان ابتدا نیز بسیار شکننده به نظر میرسد. صالح در مقام رئیسجمهوری یمن و قبل از آنکه در جریان بهار عربی در سال ٢٠١١ از قدرت کنار برود، در چند نوبت با حوثیها وارد جنگ شده بود. از دیگر سو حملات هوایی ائتلاف عربی به رهبری عربستان سعودی در دفاع از صالح و علیه مواضع حوثیها هم چنان ادامه دارد. جنگندههای این ائتلاف یکشنبه فرودگاه متروکه و ساختمان وزارت داخلی این کشور را بمباران کردند. آنطور که محمد عبدالسلام، سخنگوی حوثیها، به «آسوشیتدپرس» گفته است، نیروهای ائتلاف در صنعا عواملی را دارند که به جنگندههای ائتلافگرا میدهند. حال با مرگ صالح به نظر امید ائتلاف عربی که به چراغ سبز صالح برای شکست حوثیها دل خوش کرده بود، خیلی زود به یأس بدل میشود. کشورهای عربی ازجمله عربستان و امارات متحده با هدف استقرار مجدد دولت منصور هادی در یمن از سال ٢٠١٥ میلادی وارد مداخله خونین در این کشور شدهاند. طبق اعلام کمیته بینالمللی صلیب سرخ، حداقل ١٢٥ نفر در این درگیریها کشته و بیش از ٢٠٠ نفر در این درگیریهای پنج روز زخمی شدهاند.
البته بدون تردید مرگ صالح به معنای پایان نبرد خیابانی و حملات هوایی ائتلاف در صنعا نخواهد بود. با اینکه تصاویری از جنگهای خیابانی در صنعا در دست نیست؛ اما طبق گفته شاهدان عینی، اجساد کشتهشدگان، بخشی از خیابانهای کانون درگیری را فرش کرده است.
جنبش دانشجویی در دوره گذار
غلامرضا ظریفیان، معاون وزیر علوم دولت اصلاحات طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: جنبش دانشجویی یکی از مستمرترین، پایدارترین و تاثیرگذارترین جنبشهای اجتماعی و مدنی ایران است. حذف این جنبش قدیمی و ریشهدار از تاریخ معاصر ایران بخش قابل توجهی از تحولات سیاسی را مغفول میگذارد. رد پای این جنبش از ابتدای راه تاکنون در تمامی تحولات بزرگ و مهم سیاسی، اجتماعی ایران مشاهده میشود. علت این امر جایگاهی است که جنبش دانشجویی به واسطه ضعف نهادهای مدنی دیگر، از سال ١٣٢٠ یا حتی بعد از تأسیس دانشگاه تهران به دست آورده است.
جنبشهای اجتماعی در کشورهای مدرن معمولا تحت تاثیر احزاب یا انجمنهای صنفی و سندیکاها قرار دارند، اما در ایران به خاطر ضعف تحزب و اصناف، دانشگاه نقش مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی کشور ایفا کرد. نخستین نقشآفرینی دانشگاه بین سالهای ١٣٢٠ تا ١٣٣٢ بود و ٤٥٠٠ نفر از جمعیت ٦ هزار نفره دانشگاه در تظاهراتی در حمایت از نهضت ملی شرکت کردند. بعد از کودتای سال ١٣٣٢ که بخش قابل توجهی از رهبران سیاسی دستگیر، متواری یا منزوی شدند؛ دانشگاه توانست از شوک سیاسی کودتا خارج شده و بر فضای امنیتی حاکم بر جامعه غلبه کند. ماجرای بازگشایی سفارت انگلیس و سفر نیکسون برای دریافت دکترای افتخاری مورد واکنش شدید دانشگاه قرار گرفت و منجر به رقم خوردن حادثه ١٦ آذر شد. این حادثه از آن پس به نماد دفاع از عدالت، استقلال، آزادیخواهی و مبارزه با استبداد و زیادهخواهی ابرقدرتها تبدیل شد. در همه سالهای گذشته این روز گرامی داشته شده و بعضا امنیتی بودن فضای دانشگاه نیز در این روند خللی وارد نکرده است. دانشگاه در تحولات سیاسی بعد همچون خرداد ٤٢ و انقلاب اسلامی نیز نقشآفرین بود. جنبش دانشجویی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وارد عرصههای خیلی جدیدتری شد.
دو شعار و مفهوم اصلی عدالت اجتماعی و مبارزه با امپریالیسم سبب شده بود که فعالیتهای دانشجویی در درون انقلاب حل شود، بعد از آن نیز بخش عظیمی از دانشجویان و فعالان این حوزه درگیر جنگ شده بودند، نهایتا در دهه دوم انقلاب شاهد احیای جنبش دانشجویی زیر چتر بزرگ تحکیم وحدت بودیم. این جنبش در دوره سازندگی خیلی فعالتر شد و بیشتر نقد دولت را در دستور کار داشت. جنبش دانشجویی در دولت اصلاحات به اوج رسید. از ابتدای تشکیل دولت اصلاحات و سالهای بین ٧٦ تا ٧٨ دانشگاه در عرصه جدی فعالیتهای سیاسی، اجتماعی وارد شد. تشکلهای دانشجویی بیشتر شد و نشریات دانشجویی گسترش یافت. جنبش دانشجویی تا پیش از حادثه تلخ ١٨ تیر ٧٨ در دانشگاه فعال و در بیرون از دانشگاه تاثیرگذار بود.
حادثه کوی دانشگاه جنبش دانشجویی را با بحران مواجه کرد و گفتمان عدالتخواهی به گفتمان آزادیخواهی و دموکراسیخواهی تبدیل شد.
بزرگ شدن بدنه دانشگاه نیز از جمله عوامل دیگری بود که در مسیر جنبش دانشجویی تغییراتی ایجاد کرد. افزایش تعداد دانشجویان نسبت به ابتدای انقلاب و بزرگ شدن بدنه دانشگاه سبب شد که جنبش دانشجویی معطوف به سیاست به جنبش دانشجویی معطوف به اجتماع تبدیل شود. انجمنهای علمی، کانونهای فرهنگی، تشکلهای زیست محیطی، تشکلهای ورزشی و... در درون جنبش دانشجویی شکل گرفت و این جنبش فراز و نشیبهای جدی را از سر گذراند.
جنبش دانشجویی در دولت نهم و دهم با یک توقف جدی رو به رو شد زیرا در این دوره به فعالیت دانشجویی به عنوان یک فرصت نگریسته نشد و حتی آن را تهدید میشمردند. از همین رو شاهد برخوردهای امنیتی و برخوردهای کاهنده با جنبش دانشجویی بودیم. تعداد بسیاری از تشکلهای دانشجویی منحل شده یا غیرفعال شدند. شاهد ستارهدار کردن دانشجویان بودیم و میتوان گفت که دوره سختی بود. در دولت تدبیر و امید نیز تلاشهایی شده و از امنیتی بودن فضای دانشگاه کاسته شده است.
نکته اینجا است که در دوره جدید از جنبش دانشجویی با مسائل جدیدی همچون گسترش رسانههای مجازی، تغییرات نسل و... مواجه هستیم. گسترش فضای مجازی تا حدی از میزان اثرگذاری فعالیتهای دانشجویی کاسته است. سلایق متفاوت نسل جدید نیز تغییرات را ایجاد میکند. در مجموع جنبش دانشجویی در حال گذار به مرحلهای است که با گذشته متفاوت است. از آنجایی که هنوز جنبش دانشجویی به مرحله جدید خود نرسیده است گاهی تصور میشود که این جنبش دچار رکود و سکون شده است.
به اعتقاد من جنبش دانشجویی راکد و بیاثر نشده است و تنها در شرایط ویژه و دوره گذار قرار دارد. باید منتظر ماند و دید که این جنبش با تغییرات جدید چطور کنار میآید و چه مسیری را در پیش میگیرد.
جابهجایی «نقد» با «نفی» بزرگترین مشکل اصلاحات
مدیرمسئول روزنامه «جوان» با بیان اینکه در دوران اصلاحات جای نقد و نفی عوض شد، گفت: طبیعتاً هیچ حاکمیتی، نفی خودش را برنمیتابد.
دکتر عبدالله گنجی در مراسم ویژه روز دانشجوی دانشگاه امیرکبیر، عنوان کرد: یکی از موضوعاتی که فعالیتهای غیرعلمی را برای دانشجو ممکن کرده، انرژی و تحرک اوست. نکته مهم دیگر، عدممنفعتطلبی دانشجو و دوری از باندهای قدرت و ثروت است که خود این موضوع تولید مرجعیت میکند. وی در بخش دیگری از صحبتهای خود با بیان اینکه موضوعی که مورد غفلت واقع شده، «نگاه روانشناختی» به دانشجو است، اظهار داشت: تصمیمسازان و تصمیمگیران مملکت، باید به جای نگاه سیاسی و امنیتی به دانشجو، از لحاظ روانشناختی او را مورد بررسی قرار دهند. گنجی، جنس دانشجو را «نظارتگریز» عنوان کرد و ادامه داد: این موضوع، بیش از اینکه سیاسی باشد، روانشناختی است.
وی با بیان اینکه نگاه دانشجو به قدرت معمولاً توأم با سوءظن است و گاهی اوقات به جای نقد، نفی میکند، تصریح کرد: یکی از اتفاقاتی که در دوران اصلاحات رخ داد، این بود که جای «نقد» و «نفی» عوض شد و طبیعتاً هیچ حاکمیتی، نفی خودش را برنمیتابد. این فعال سیاسی با بیان اینکه باید نفی را به سمت نقد ببریم، تأکید کرد: دانشگاه و دانشجو در این حیطه رشد کرده است.
مدیرمسئول روزنامه «جوان»، تأثیرپذیری دانشجو و پذیرش مرجعیت خارج از دانشگاه را یکی از ویژگیهای دانشجو دانست و یکی از عوامل این موضوع را «عینیگرایی» دانشجو عنوان کرد. گنجی، یک آسیب دانشجویان مذهبی را این دانست که متناسب با حقانیتی که به آن قائل هستند، رفتار نمیکنند و در این خصوص گفت: اینکه در دفاع از حقانیتی که به آن قائل هستیم، کنشهای تند انجام دهیم یک نقطه ضعف است. این موضوع باعث شده که ما برخی مسائل روبنایی را ببینیم و از مسائل عمیق غفلت کنیم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: اگر به یکی از بزرگان ما توهین بشود، ناراحت میشویم و موضع میگیریم، اما اگر کتابی نوشته شود که در مقابل مدل حکومتی نظام اسلامی، مدل ارائه دهد، از آن بیخبر هستیم چراکه مسائل عاطفی، میدانی و خبری را بهتر دنبال میکنیم. مدیر مسئول روزنامه «جوان» سپس این موضوع را یک رنج توصیف کرد و پیشنهاد کرد که باید در پرداختن به لایههای زیرین، یک نهضت راهاندازی شود.
دکتر گنجی در پاسخ به سؤالی درباره آینده جریان اصلاحات و نسبت آن با اعتدال، اصلاحطلبی را دارای سه طیف عنوان کرد؛ یک طیف، به نظام نقد دارد و قله نقدشان نیز شورای نگهبان است و مدعی هستند که تفسیر تنگنظرانهای از قانون اساسی ارائه میدهد. بسیاری از افرادی که در این طیف قرار میگیرند، مانند پزشکیان و کواکبیان دارای مسئولیت هستند. از نظر ما، اینها اصلاحطلب نیستند، برخیها نیز به خاطر اینکه این افراد نظام را قبول دارند، آنها را اصلاحطلب بدلی مینامند. گنجی، جمهوریخواهان سکولار را دسته دوم اصلاحطلبان خواند و اظهار داشت: ۹۰ درصد آنها از کشور رفتهاند و نظام را دیکتاتوری صالحان میدانند که این خود یک تناقض است، زیرا این چگونه صالحی است که دیکتاتور است.
وی طیف اصلی اصلاحطلبها را «حلقهکیان» عنوان کرد که تعداد آنها ۳۰-۲۰ نفر است و اظهار داشت: این افراد میگویند در ایران امکان تشکیل نظام سکولار وجود ندارد و ما باید نظام اسلامی را بپذیریم، اما نقش ولایتفقیه باید مثل ملکه انگلیس باشد. در سند تعامل پنج ساله حزب مشارکت بر این مسئله تصریح شده و کتابی هم تحت عنوان «مشروطیتخواهی» نوشته شده است. اعتدال فاقد ویژگیهای یک جریان است.
سخنران مراسم روز دانشجوی دانشگاه امبیرکبیر، اعتدلال را فاقد ویژگیهای یک جریان توصیف کرد و اظهار داشت: اعتدال یک روش است، مثل روش تعامل با کشورهای مختلف. اعتدال، ممکن است به جهت اشتراک منافع، قرابتی با اصلاحطلبی پیدا کند، اما با اصلاحطلبی به معنای قِسم سوم آن (جمهوریخواهان) فاصله بسیار زیادی دارد. روحانی بهدلیل نداشتن پایگاه اجتماعی به عقبه اجتماعی اصلاحطلبان نیاز دارد.
کلاف سردرگم گرانی خودروهای وارداتی
روزنامه «ایران» از وضعیت بازار خودرو پس از بسته شدن سامانه ثبت سفارش گزارش داد و نوشت: «برخی فعالان بازار خودرو، بسته شدن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو را دلیل افزایش قیمت خودروهای وارداتی دانستهاند.
«مدیرکل مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت: جهش قیمت خودرو ارتباطی با بستهشدن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو ندارد و دلیل اصلی افزایش قیمتها اظهارنظرهای غیرکارشناسی است. در یک ماه اخیر قیمت خودروهای وارداتی ترمز بریده و حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد رشد کرده است. وقتی علت این رشد بیسابقه را از نمایشگاهداران پرسیدم، همگی یکدلیل را عنوان میکردند؛ بسته شدن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو. بسیاری از خودروهای وارداتی نیز اصلاً در بازار موجود نبود و اگر هم در نمایشگاه خودرویی یک دستگاه از آن یافت میشد قیمتش نزدیک به ۲۰ درصد بیشتر از ماه آبان بود.
حسینی، یکی از فعالان این بازار در گفتوگو با خبرنگار «ایران» اظهار کرد: قیمت خودروهای وارداتی بیشتر از رقم فعلی نیز خواهد شد. چراکه تعداد آنها محدود شده و پاسخگوی تقاضای کشور نیست. او میگوید: ممکن است در یک ماه آینده سامانه ثبت سفارش واردات خودرو مجدداً باز شود.
یکی دیگر از نمایشگاه داران معتقد است که افزایش قیمت خودروهای وارداتی نتیجه رانت و دلالی واردکنندگان است. رحیمی به «ایران» گفت: سامانه ثبت سفارش واردات خودرو تیرماه بسته شد. انتظار میرفت که اگر قرار است قیمتها رشد کند، این اتفاق از بهمن ماه رخ دهد. اما الان عرضه بسیار محدودتر از انتظارات است و همین موضوع قیمت را افزایش داده است.
او ادامه داد: من فکر میکنم که برخی واردکنندگان خودرو با هدف تحت فشار قرار دادن دولت برای بازگشایی ثبت سفارش واردات خودرو، عرضه این محصولات به بازار را متوقف کردهاند.
تقریباً اغلب نمایشگاه داران همین موضوعات را در مورد علت افزایش قیمت خودروهای وارداتی عنوان میکنند. بازار خودروهای وارداتی داغ شده و معلوم نیست که چرا سازمان حمایت از مصرفکنندگان و تولیدکنندگان با متخلفان بازار برخورد قاطعی نمیکند.
برای بررسی آخرین وضعیت سامانه ثبت سفارش واردات خودرو سراغ مدیرکل مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت رفتیم. او معتقد است که جهش قیمت خودروهای وارداتی ارتباطی با بستهشدن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو ندارد و دلیل اصلی این افزایش قیمتها اظهارنظرهای غیرکارشناسی در خصوص بسته شدن سامانه ثبت سفارش است؛ اینکه برخی از افراد بدون اطلاع میگویند دولت واردات خودرو را متوقف کرده و اجازه واردات خودرو را نمیدهد. علی علیآبادی فراهانی در گفتوگو با «ایران» ادامه داد: تیرماه امسال برای ساماندهی واردات خودرو و ضریب آن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو بسته شد، اما این اتفاق هیچ تأثیری بر میزان واردات خودرو به کشور نداشت.
به گفته این مقام مسئول در ۸ ماه نخست امسال حدود ۵۴ هزار دستگاه خودرو لوکس وارد کشور و ترخیص شده است. در حالی که در مدت مشابه سال قبل فقط ۴۵ هزار دستگاه وارد شده بود و این موضوع بیانگر افزایش ۹ هزار واحدی واردات خودروهای لوکس به کشور است. او ادامه داد: امسال عرضه خودروهای وارداتی حتی از سال قبل نیز بیشتر شده است. در چنین شرایطی درست نیست که قیمتها بدون تغییر عوامل ساختاری رشد کند.
مدیرکل مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت عقیده دارد که میزان واردات خودرو در ۸ ماهه نخست امسال نه تنها کافی بوده بلکه بیشتر نیز شده است. او میگوید: ما انتظار داشتیم که قیمت خودروهای وارداتی با کاهش نیز مواجه شود.
علی آبادی فراهانی با اشاره به اعتبار ۶ ماهه ثبت سفارشها اظهارکرد:آخرین ثبت سفارش تا دیماه اعتبار دارد و بسته بودن سامانه ثبت سفارش واردات خودرو به منزله توقف واردات نیست. چراکه بعد از دستور دولت این سامانه مجدداً باز خواهد شد.
مدیرکل مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت میگوید: سامانه ثبت سفارش واردات خودرو بسته و قرار شد دستورالعملی که از وزارت صنعت، معدن و تجارت به دولت پیشنهاد شده بود و در سال جدید نیز پیشنهاد جدیدی به آن اضافه شده، در دولت بررسی شود و بعد از ابلاغ دولت این سامانه مجدداً باز شود. او تصریح کرد: این موضوع به منزله توقف واردات نیست و بعد از ابلاغ دستور دولت سامانه مجدداً باز خواهد شد. اما در شرایط فعلی با متخلفان برخورد میشود.
از علی آبادی فراهانی در مورد اینکه چرا واردکنندگان خودروهای لوکس عرضه را محدود کردهاند پرسیدم. پاسخش این بود: «از خودشان بپرسید. واردات خودرو کشور کم نیست، اما اینکه چرا در بازار خودرو وارداتی کم شده و قیمتها را افزایش دادهاند، جای بحث است.»
او ادامه داد: بر اساس آمار در سالهای گذشته متوسط سالی ۵۰ الی ۷۰ هزار دستگاه خودرو وارد کشور شده و اینکه در ۸ ماه نخست امسال ۵۴ هزار دستگاه خودرو وارد شده، بیانگر کفایت واردات خودرو تا این لحظه است.
مدیرکل مقررات صادرات و واردات سازمان توسعه تجارت تأکید کرد: به هر حال هر گونه اقدام مغایر با ضوابط مذکور باید از طریق مراجع ذیصلاح مورد رسیدگی قرار بگیرد.