چرا نتفلیکس‌های ایرانی تاکنون شکست خورده‌اند؟

با وجود سرمایه گذاری شماری از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های اقتصادی در حوزه VOD و IPTV، همچنان سایت‌های عرضه سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی و تلویزیون‌های اینترنتی تاکنون شکست خورده‌اند و دورنمای روشنی برای آنها قابل تصور نیست؛ شرایطی که متاثر از پنج عامل عرضه گسترده محتوای غیرمجاز، فروش دور از منطق اقتصادی محصول در این بسترها، عدم تولید محتوای اختصاصی گسترده و عدم رقابت منصفانه و عدم بکارگیری نیروهای متخصص توسط این وب‌سایت‌هاست.

به گزارش «تابناک»؛ با گسترش پهنای باند اینترنت در ایران که البته در قالب اینترنت و به قیمت ارزان در اختیار عموم مردم قرار نمی‌گیرد، فرصت‌های تازه‌ای برای نهادهای متولی در ایران فراهم شد که IPTV یکی از این فرصت‌هاست که ظاهراً بستر تحویلش به متقاضیان در بخش‌هایی از کشور فراهم است و در همین راستا، دورخیز صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد برای این بخش که می‌تواند به اثرگذاریِ تلویزیون باشد، به اوج خود رسیده است.

IPTV سیستمی است که در آن با استفاده از پهنای باند وسیع اینترنت، خدمات تلویزیون دیجیتال ارائه می‌شود. دسترسی به شبکه‌های اطلاع‌رسانی، حضور مجازی در کلاس‌های آموزشی، دریافت انواع خدمات بانکی، مطبوعاتی، پزشکی، بیمه و جا به جایی زمان در پخش برنامه‌های تلویزیونی تنها بخشی از انواع خدماتی است که از طریق زیرساخت‌های مخابراتی و پروژه IPTV قابل دریافت است.

آنچه از تعریف IPTV برمی آید، این پروژه می‌تواند پروژه‌ای مشترک میان صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باشد و البته در این میان، بخش خصوصی نیز نقش خود را دارد. وزارت ارتباطات زیر‌ساخت‌های لازم برای ارسال اطلاعات را فراهم می‌کند و وزارت ارشاد و صدا و سیما وظیفه تولید محتوا را بر عهده دارند. مشترکان هم می‌توانند از طریق مودم و پرداخت حق اشتراک ماهانه از خدمات تلویزیون تعاملی برخوردار شوند و به این خدمات عمدتاً VOD می‌گویند.

VOD مخفف Video On Demand (برنامه ویدئویی درخواستی ضبط شده) یکی از مجموعه خدمات قابل ارایه از طریق IPTV است. در VOD این امکان وجود دارد که فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی، مستندهای جذاب، برنامه های آموزشی و... در اختیار کاربران قرار بگیرد. معمولا در صفحه‌ای که برای نمایش لیست این ویدئوها به کاربر تعبیه می‌شود، تمهیداتی مثل جستجو بر اساس نام فیلم، بازیگران، کارگردان و همچنین اطلاعاتی در مورد قیمت، مدت زمان اجاره و قوانین مربوط به محتوا قرار می‌گیرد.

هم اکنون شماری VOD در فضای مجازی راه اندازی شده که هنوز نتوانسته‌اند به موفقیت جدی دست یابند. اگرچه برخی این شبکه‌ها حتی از موقعیت ویژه و انحصاری برای عرضه محتوا دست یافته‌اند اما با وجود این رانت‌ها، شاهد اتفاق مثبتی در این زمینه نبوده‌ایم و همه تلاش‌ها برای گسترش عرضه فیلم‌ها و سریال‌ها از طریق سایت‌های آنلاین تاکنون شکست خورده است.

این شکست در سال آینده نیز تداوم خواهد یافت و آهسته آهسته هلدینگ‌های عظیمی که سرمایه‌شان را به این سمت سوق داده‌اند، از این بازار خارج خواهند شد؛ مگر آنکه موانع توسعه وی او دی ها رفع شود. یکی از چهار عامل اصلی عدم توسعه نتفلیکس‌های ایرانی، عدم بکارگیری نیروهای متخصص در عرصه فیلم و سریال در بستر آنلاین است. اغلب اداره کنندگان این بسترها فاقد شناخت کافی هستند و به همین دلیل طرح‌های آنها معمولاً با شکست مواجه می‌شود.

عامل بعدی، عدم وجود یک رقابت منصفانه است. مشخص نیست چه شرکت‌هایی و تحت چه تدابیری موفق به دریافت مجوز IPTV و VOD شده‌اند و چرا شرکت تازه‌ای نمی‌تواند این پروانه را به سادگی دریافت نماید؟ عدم صدور پروانه فعالیت برای هر متقاضی و ساختار غیرشفاف صدور پروانه به شدت رقابت را انحصاری کرده و این بازار انحصاری قطعاً با موفقیت همراه نمی‌شود، کما اینکه ایجاد انحصار در سایر بخش‌های تولیدی کشور موفقیت چشمگیری را در پی نداشته است.

سومین عامل فروش گرانقیمت محتوای ویدیویی اعم از فیلم و سریال در چنین بستری است. عرضه گرانقیمت محتوا به اندازه‌ای که مخاطب ترجیح ندهد به جای دانلود غیرقانونی، نسخه باکیفیت را در بستر قانونی تماشا کند، تنها فرصت فروش مجاز محتوا را از میان می‌برد؛ رویکردی که پیش از این درباره فروش دی وی دی نیز مطرح بود. قیمت گذاری اشتباه محتوا در VOD عمدتاً متاثر از عاملِ عدم شناخت این بستر توسط سرمایه گذاران در چنین عرصه‌ای است. بنابر باید این سامانه‌ها در قیمت گذاری محتوا تجدیدنظر جدی داشته باشند و به شدت قیمت عرصه محتوا را کاهش دهند.

عامل چهارم، عرضه گسترده فیلم‌ها و سریال‌ها به صورت قاچاق و غیرقانونی در بستر مجازی است. این چالش در سراسر جهان وجود دارد اما بی‌تردید وسعت این عرضه در ایران به مراتب بیش از سایر کشورهاست. اتفاق قابل تامل اینکه برخی از آی اس پی‌ها یا عرضه کنندگان گسترده اینترنت از فعالیت این وب‌سایت‌ها سود می‌برند، چرا که هرچند این وب سایت‌ها عرضه غیرقانونی فیلم سینمایی بازار را نابود می‌کنند اما در عوض حجم کاربران اینترنت مصرف می‌شود!

عامل پنجم، مهم‌ترین عامل وضعیت کنونی تلویزیون‌های اینترنتی است و آن هم عدم تولید گسترده محتوای اینترنتی باکیفیت و منحصر به فرد است. اگر همه عوامل فوق الاشاره برطرف شود، بدون تمرکز بر رفع این چالش، وی او دی ها در ایران قدرت نخواهند گرفت. سریالی یا فیلمی که در شبکه نمایش خانگی توزیع شده، از قدرت لازم برای واداشتن مخاطب به خرید اشتراک VOD برخوردار نیست. تلویزیون‌های اینترنتی صرفاً با تولید محتوای اختصاصی در سال پیش رو توان تداوم حضورِ موفق در صحنه رقابت را خواهند داشت.