روزنامه آفتاب یزد در شماره شنبه 5 خرداد خود در گزارشی با عنوان عارف می‌آید از احتمال رقابت او با علی لاریجانی در انتخابات پیش روی ریاست مجلس خبر داده و نوشته است: سومین دوره انتخابات هیئت رئیسه مجلس دهم، چهارشنبه نهم خرداد انجام خواهد شد؛ انتخاباتی که تکلیف رئیس و نواب آن را برای ادامه راه مجلس تعیین خواهد کرد. علی لاریجانی حاکم بلامنازع در مجالس هشتم و نهم بود. او توانست در مجلس اصولگرای هشتم نمایندگان را قانع کند تا به ریاست حداد عادل پایان دهند. از آن زمان تاکنون لاریجانی شاید قوی‌ترین لابی را در خانه ملت داشته است. اما حالا فاکتور‌های خاصی در این انتخابات وجود دارد که معاون اول دولت اصلاحات یعنی محمدرضا عارف می‌تواند لاریجانی را پشت سربگذارد و به ریاست مجلس برسد.
او که در رشته برق مخابرات از دانشگاه استنفورد آمریکا دکترای خود را سال‌ها پیش گرفته در عرصه سیاسی و جریان اصلاحات نیز توانسته نمادی از وحدت را مخابره کند. آخرین آن، شب دوم خرداد بود که در یک ضیافت افطاری دو رقیب اصلی انتخابات دوم خرداد ۷۶ و دیگر چهره‌های اصولگرای معتدل و اصلاح طلب را دور هم جمع کرد تا پیامی از وحدت را مخابره کند. اما پیش از هر چیز باید از داستان انتخابات اسفند ۹۴ یعنی دهمین دوره انتخابات مجلس گفت. حسن روحانی در سال ۹۲ با ائتلاف اصلاحات و اعتدال و با ایثارگری عارف به ریاست جمهوری رسیده بود و فضای سیاسی کشور بار دیگر به سمت امید حرکت می‌کرد. از این روی بسیاری امیدوار بودند با منعطف شدن فضا فرصتی برای میدان داری کاندیدا‌های اصلاح طلب فراهم شود تا بعد از دو دوره مجلس مطلق اصولگرا شرایط عوض شود. هرچند برخی افراد اصلاح طلب که از قضا شناخته شده بودند بازهم از سد فیلتر تعیین صلاحیت عبور نکردند و از شرکت در انتخابات بازماندند. با این حال لیست امید اصلاح‌طلبان با وجود کمبود‌ها با ترکیبی از اصلاح طلب و اصولگرای معتدل بسته شد. نتیجه انتخابات تقریبا غیرقابل انتظار بود. از پیروزی سی بر صفر لیست امید در تهران گرفته تا رای بالای لیست امیدی‌ها در دیگر شهر‌ها حکایت از این داشت که این «امیدی‌ها» به سرلیستی محمدرضا عارف توانسته دست کم ۱۶۰ نماینده را به مجلس بفرستند و اکثریت را از آن خود کنند. اما با آغاز به کار مجلس، برخی که با کارت اصلاح طلبی به پارلمان راه یافته بودند پلاکارد «مستقلین» را بالای سر بردند و فراکسیونی با این نام را ایجاد کردند. فراکسیونی که تقریبا مهم‌ترین ابزار علی لاریجانی در بزنگاه‌های مجلس شده و دست «امیدی‌ها» را در برخی موارد کوتاه کرده است. از جمله در همان ابتدای کار مجلس درحالی دوگانه عارف و لاریجانی برای ریاست مجلس شکل گرفت. درنهایت لاریجانی با کمک برخی وزرای دولت روحانی به ریاست رسید تا او سه دوره پیاپی ریاست در مجلس را کسب کند. انتخابات دومین دوره هیئت رئیسه مجلس دهم پس از پیروزی روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ برگزار شد، اما دیگر عارف به میدان رقابت با لاریجانی نیامد و فراکسیون نمایندگان ولایی نیز از ریاست لاریجانی حمایت کرد. فراکسیون مستقلین هم که در واقع ابزار مدیریتی لاریجانی در مجلس دهم بود، انتخابات را علیرغم برخی قول و قرار‌ها که با فراکسیون نمایندگان ولایی داشت به گونه‌ای مدیریت کرد تا نائب رئیسی پزشکیان و مطهری بر مجلس مجددا تثبیت شود.
ولایی‌ها از لاریجانی بریدند
حالا انتخابات سوم شرایط خاص خودش را دارد. فراکسیون ولایی که در دو سال اخیر با لاریجانی همراه شده به نظر می‌رسد دیگر نمی‌خواهد این رویه را ادامه دهد. از نظر آن‌ها لاریجانی مجلس را بیش از همیشه به سمت همراهی با دولت روحانی سوق داده و پارلمان دیگر حکم بازوی نظارتی بر دستگاه اجرایی را از دست داده است.
وجود برخی دیدگاه‌های تند در این فراکسیون نسبت به حسن روحانی به حدی است که حتی در برخی موارد سخن از استیضاح رئیس جمهور کرده‌اند. اما آن‌ها حتی لاریجانی را مانع سوال از رئیس جمهور می‌دانند. طرح سوال از رئیس‌جمهور به‌تعداد لازم امضا دارد و طبق قانون باید اعلام وصول شود، اما متاسفانه آقای رئیس مجلس بنا به دلایلی که بنده نمی‌دانم، مانع اعلام وصول این طرح شده است. (حسینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده مردم شاهین‌شهر، گفتگو با خبرگزاری تسنیم، دی‌ماه ۹۶) همین نگرش نشان می‌دهد آن‌ها دیگر تمایلی ندارند که هموار کننده ریاست علی لاریجانی باشد که در نهایت به روحانی نزدیک است. فارغ از اینکه لاریجانی با چه اهدافی نزدیکی به دولت را در دستور کار خود دارد، اما آنچه مشخص است اینکه ولایی‌ها تغییر رویه داده‌اند. همین چند روز پیش حسینعلی حاجی‌دلیگانی نماینده اعضای فراکسیون ولایی (اصولگرایان) درباره تصمیم این فراکسیون گفته: «هنوز جلسات این فراکسیون در این رابطه به یک جمعبندی مشخص نرسیده است.» او ادامه داد: «به اعتقاد من لزومی ندارد ما با دو فراکسیون دیگر ائتلاف کنیم، بلکه باید به کارایی افراد نگاه کنیم؛ به نظرم فراکسیون ولایی باید برای همه کرسی‌های هیئت رئیسه گزینه معرفی کند.» حاجی دلیگانی در پاسخ به این سوال که آیا فراکسیون ولایی برای کرسی ریاست هم گزینه‌ای دارد، گفت: «بله حتما گزینه وجود دارد. لازم است پس از بحث و بررسی یک نفر را با اجماع به عنوان نامزد ریاست معرفی کنیم. اگر کسی از فراکسیون ولایی کاندیدای ریاست نشود، من حتما کاندیدا می‌شوم.» همچنین رئیس فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس گفت: «در روز‌های آینده و تا روز انتخابات هیئت رئیسه پارلمان فرصت داریم لیست خود را اعلام کنیم که قطعاً لیست خوب و واحدی ارائه خواهیم کرد.» حمیدرضا حاجی بابایی تصریح کرد: «مهم نیست این فراکسیون چه کرسی‌هایی را در هیئت رئیسه به دست آورد، ما تاکید داریم مردم بدانند نمایندگان ولایی تا چه میزان در تصمیماتی که در مجلس گرفته می‌شود تاثیرگذار هستند لذا همه تصمیم‌ها به نام ما تمام نشود.» این گفته در واقع کنایه‌ای به این موضع است که اصولگرایان باید راه خود را لاریجانی و عواقب مدیریت او جدا کنند.
مستقلین بازوی لاریجانی!
در دیگر فراکسیون یعنی مستقلین تکلیف مشخص است. مهرداد لاهوتی در توضیح نظر فراکسیون مستقلین ولایی درباره انتخابات هیئت رئیسه مجلس دهم در سال سوم کاری، گفت: «نگاه فراکسیون مستقلین این است که برای ارائه لیست مشترک با دو فراکسیون دیگر به اجماع برسد البته این فراکسیون معتقد است که برای ریاست مجلس گزینه قوی‌تر و بادرایت‌تر از آقای لاریجانی وجود ندارد بنابراین قطعا گزینه ما برای ریاست، ایشان است.» مستقلین در موضوعات حساس مجلس دهم توانسته خود را به عنوان بازوی توانمندی معرفی کند که با لابی‌های گسترده‌ای که از یک سو با دیگر فراکسیون‌ها و از سوی دیگر با لاریجانی دارد مثمر ثمر بوده اند.
بازگشت عارف به رقابت؟
اما حالا نگاه‌ها به فراکسیون امید است. این گروه از نمایندگان که با تَکرار به پارلمان آمدند و از «امید» سخن گفتند در سه سال گذشته با این پرسش مواجه شده اند که چرا نتوانستند امید را به موکلان خود یعنی مردم تزریق کنند؟ انگشت اتهام به سوی آن عده از امیدی‌ها است که در دوره انتخابات در لیست اصلاح طلبان جا خوش کردند با ورود به مجلس رنگ عوض کردند و مستقل شدند! همین موضوع موجب شده تا تیغ فراکسیون امیدی در مواردی مختلفی نبرد! مهم‌ترین آن در انتخابات ریاست مجلس بود. حالا به نظر می‌رسد برای این دوره از انتخابات هیئت رئیسه و ریاست مجلس بار دیگر فراکسیون امید خیز برداشته است. سید ابوالفضل موسوی بیوکی، عضو فراکسیون امید مجلس با اشاره به نشست امیدی‌ها اخیرا گفت: «در این جلسه برخی از اعضا اصرار داشتند تا محمدرضا عارف رئیس فراکسیون کاندیدای ریاست مجلس شود که او با این موضوع مخالفت نکرد و تصمیم‌گیری در این باره را به جلسه روز یکشنبه هفته آینده مجمع عمومی موکول کرد. وی با بیان اینکه این جلسه حول محور انتخابات هیئت رئیسه مجلس بود، ادامه داد: «قرار شد در روز‌های آینده کمیته‌ای که برای انتخابات هیئت‌رئیسه مجلس تشکیل شده گزارشاتی را به اعضا ارائه کنند تا هیئت رئیسه فراکسیون در این زمینه تصمیم نهایی را اتخاذ کند.» حال باید دید ارزیابی‌های فراکسیون امید به چه نتیجه‌ای خواهد رسید. اما چند نکته در این باره حائز اهمیت است. از سوی فراکسیون ولایی که در دو انتخابات اخیر از لاریجانی حمایت کرده استراتژی خود را تغییر داده و این موجب می‌شود تا لاریجانی بخشی از رای خود را از دست بدهد. رابطه لاریجانی و اصولگرایان به شکل تصاعدی به سمت بدتر شدن است. از جمله در یکی از انتقادات محافظه کاران به لاریجانی، روزنامه کیهان پیش از این نوشته بود: «طبق نص صریح قانون اساسی، دولت باید از سوی خانه ملت بازخواست و هدایت شود. اما ائتلاف مدعیان اصلاح‌طلبی و اعتدال و شبه‌اصولگرایی، تقریبا این شان نظارتی را تعطیل کرده و مجلس را به میزان زیادی از موضوعیت انداخته‌اند. چنین کارکردی در دهمین سال ریاست آقای لاریجانی، یک پسرفت حتی در مقایسه با نوع تعامل سختگیرانه تیم وی در قبال دولت نهم و دهم است. همه این ناکارآمدی‌ها، پای رئیس مجلس و ائتلاف همسو با وی نوشته خواهد شد.» در ذیل همین نگاه به لاریجانی خبرگزاری مهر در گزارشی در هفته گذشته نوشت: «فراکسیون نمایندگان ولایی برای ریاست مجلس نامزد معرفی خواهد کرد، اگرچه می‌دانند نامزد این فراکسیون تنها ۶۰ تا ۷۰ رای در مجلس خواهد داشت و لاریجانی مجددا بر کرسی ریاست تکیه می‌زند، اما می‌خواهند به پایگاه اجتماعی خود که نسبت به عملکرد ضعیف مجلس انتقاد دارند اعلام کنند، فراکسیون نمایندگان ولایی در مجلس دهم اقلیت هستند و تصمیم گیری‌های مجلس دهم در مورد موسسات مالی و اعتباری، نوسانات بازار ارز، استیضاح وزرا و سوال از رئیس‌جمهور و لوایح چندگانه و نظارت ضعیف بر دولت ناشی از عملکرد این فراکسیون نیست.» در این شرایط شاید فضای بهتری برای رقابت محمدرضا عارف با لاریجانی نیز فراهم شود. در واقع این نگاه اصولگرایان به رئیس فعلی مجلس موجب می‌شود تا او برای اولین بار در سال‌های اخیر اکثریت رای خود در مجلس را از دست خواهد داد. شکست اکثریت برای لاریجانی فرصت مناسبی برای فراکسیون امید و عارف باشد؛ رقابتی که می‌تواند «امیدی‌ها» را سرانجام به خواسته خود یعنی در دست گرفتن نبض پارلمان برای حرکت به سمت خواسته‌های مردم برساند. در همین حال محمدرضا عارف نماینده مردم تهران در مجلس، درباره احتمال نامزدی وی در جایگاه رئیس در انتخابات هیئت رئیسه مجلس در سال سوم مجلس دهم، اظهار داشت: «موضع ما، موضع جمعی است و من هم به عنوان یک فرد از فراکسیون امید هر تصمیمی که گرفته شود، می‌پذیرم و موظف به اجرای آن هستم.» او افزود: «در حال حاضر نیز دوستان ما دارند شرایط را بررسی می‌کنند و با فراکسیون‌های دیگر مجلس مذاکره و عملکرد هیئت رئیسه را هم مورد ارزیابی قرار می‌دهند و اقداماتی را که فراکسیون امید به عنوان یک مجموعه تاثیرگذار در مجلس باید دنبال کند، در دست بررسی دارند.» رئیس فراکسیون امید مجلس با بیان اینکه راهبردهایمان را فعلا نمی‌گوییم، در خصوص مهم‌ترین نیاز و چالش امروز هیئت رئیسه پارلمان تصریح کرد: «بحث جدی امروز مجلس، کارآمدتر کردن آن در تصمیمات است تا یک خروجی قابل دفاع از طرف مجلس در تصمیمات کلان کشور وجود داشته باشد.» پیش از این جلال میرزایی، رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید مجلس نیز در روز پنجشنبه رسما از احتمال کاندیداتوری محمدرضا عارف برای ریاست مجلس در انتخابات هیئت رئیسه اجلاسیه سوم خبر داد و گفته بود: «هر روز درخواست‌ها از عارف برای حضور در عرصه رقابت بیشتر و بیشتر می‌شود.» نکته دیگر را باید در نزدیکی به انتخابات مجلس در سال ۹۸ دانست. نمایندگانی که پرچم عوض کردند و با کارت لیست امید وارد فراکسیون مستقلین شدند حالا می‌دانند که برای انتخابات جدید از نام «مستقلین ولایی» آبی برای آن‌ها گرم نخواهد شد و احتمالا با عدم اقبال مردم باید با بهارستان وداع کنند. در این شرایط به نظر می‌رسد تمایل به نزدیک به فراکسیون امید و چه بسا رآی به نفع محمدرضا عارف در بخشی از این نمایندگان هویدا شود. موضوعی که منجر به افزایش وزنه رئیس فراکسیون امید برای دستیابی به ریاست مجلس خواهد شد.
لابی گسترده نیاز است
با این حال تغییر ریاست مجلس چقدر می‌تواند تاثیر گذار باشد و در شرایط فعلی محمدرضا عارف به عنوان رئیس فراکسیون امید تا چه حد شانس دارد طلسم ده ساله ریاست علی لاریجانی را بشکند؟ این‌ها سوالاتی بود که از یک نماینده پیشین مجلس پرسیدیم. جلال جلالی زاده گفت: «با توجه به زمزمه‌هایی که وجود دارد مبنی بر عدم حمایت فراکسیون ولایی از علی لاریجانی به نظر می‌رسد فراکسیون امید می‌تواند نقش آفرینی موثری را داشته باشد.» این نماینده مجلس درباره گمانه‌زنی‌هایی برای حضور محمدرضا عارف به عنوان کاندیدای ریاست مجلس گفت: «حضور آقای عارف می‌تواند تاثیرگذار باشد و دستیابی فراکسیون امید به این جایگاه مثمرثمر خواهد بود. به رغم اینکه عارف با حضور خود شانس مناسبی برای تصدی پست ریاست مجلس دارد، اما یک نکته را باید توجه کرد که فراکسیون امید و شخص او باید چانه زنی‌های گسترده‌ای را انجام دهند تا این اتفاق رخ دهد.» او تصریح کرد: «با اینکه فراکسیون ولایی گفته از لاریجانی حمایت نمی‌کند، اما باید دید در عمل وقتی دوگانه عارف و لاریجانی شکل بگیرد آن‌ها چگونه اقدام خواهند کرد که ممکن است بار دیگر به لاریجانی متمایل شوند.» از این نماینده پیشین مجلس درباره اینکه جایگاه ریاست مجلس چقدر می‌تواند در عرصه سیاسی کشور تاثیرگذار و مهم باشد سوال کردیم که در پاسخ گفت: «دستیابی به پست ریاست مجلس هم در داخل پارلمان و هم در فضای سیاسی بیرون پراهمیت است. در مجلس نشان از جایگاه و تاثیرگذاری فراکسیون‌ها دارد و در ابعاد دیگر سیاست نیز رئیس مجلس به عنوان یکی از سران سه گانه قوا نقش مهمی در جهت دهی به سیاست‌های کلان دارد، در ارتباط مجلس و دولت، تصویب لوایح و طرح‌ها و در مجموع سیاست داخلی و خارجی ریاست مجلس می‌تواند تاثیرگذار باشد.» جلالی زاده در پایان خاطرنشان کرد: «به دلیل اهمیت جایگاه ریاست مجلس اگر عارف حضور یابد و پیروز شود نه تنها تزریق امید به مردم و جریان اصلاحات خواهد بود بلکه فضا را برای اداره بهتر مجلس در راستای دستیابی به اهدافی که لیست امید بر مبنای آن تشکیل شد فراهم می‌کند.»
به نظر می‌رسد حالا سه سال بعد از تشکیل مجلس دهم حساسیت برای انتخاب هیئت رئیسه به اوج خود رسیده و باید منتظر ماند که سرنوشت خانه ملت این بار به دست چه کسانی رقم خواهد خورد. تغییر فضای مجلس به نفع «امید» می‌تواند فرصتی مغتنم برای تغییر نسبی شرایط خانه ملت باشد و فضا را برای بهبود و ترمیم مجلس در انتخابات ۹۸ فراهم کند.
همه اخبار و تحلیل های مربوط به سوژه روز «انتخابات هیئت رئیسه مجلس» را اینجا بخوانید.
عارف در بدترین زمان می خواهد رئیس شود علی لاریجانی زیر فشار احمدی نژاد میخواهد در برود و در بدترین شرایط میدانی را که خود مقصر قسمت زیادی از آن است راترک کند 