کسانی که روزه بر آنها واجب نیست

مسأله 1725- كسي كه بواسطه پيري نمي تواند روزه بگيرد، يا براي او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست1، ولي در صورت دوم بايد براي هر روز يك مد كه تقريباً ده سير است گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد2.

1- بهجت: و چنانچه تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد، اقوي وجوب قضا است، و در صورتي كه نتواند تا رمضان بعد روزه را قضا كند واجب است براي هر روز يك مد طعام – كه تقريباً ده سير است – از گندم يا جو و مانند اينها صدقه بدهد و همچنين كسي كه توانايي قضاي روزه را داشته ولي به سبب ندانستن حكم، قضاي آن را تا رمضان بعد تأخير انداخته بايد علاوه بر قضاي روزه به مقداري كه گفته شد كفّاره بدهد.

زنجاني: پیرمرد و پیرزنی که نمی تواند روزه بگیرد یا برای او مشقّت دارد -اگرچه به حد حرج نرسد- روزه ماه رمضان بر او واجب نیست...

2- خوئي، تبريزي، سيستاني: بايد براي هر روز يك مد طعام گندم يا جو يا نان و مانند اينها به فقير بدهد.

گلپايگاني، صافي: بايد براي هر روز يك مد گندم يا جو و مانند اينها به فقيربدهد بلكه در صورت اول نيز بنابراحتياط لازم يك مد طعام بدهد.

زنجاني: بايد براي هر روز يك مد، به احتياط واجب حدود 900 گرم، طعام به فقير بدهد.

سبحانی: بايد براى هر روز 750 گرم آرد به فقير بدهد.

*****

مكارم: مسأله- مرد و زن پير كه روزه گرفتن براي آنها مشكل است مي توانند روزه را ترك كنند، ولي بايد براي هر روز يك مد (تقريباً 750 گرم) گندم يا جو و مانند اينها به فقير دهند و بهتر آن است بجاي گندم و جو، نان را انتخاب كنند و در اين صورت احتياط واجب اين است به اندازه اي باشد كه گندم خالص آن، مقدار يك «مد» شود.

وحید: مسأله- كسى كه به واسطه پیرى نمى تواند روزه بگیرد ، یا براى او مشقّت دارد ، روزه از او برداشته شده و در صورت دوم باید براى هر روز فدیه بدهد ، و فدیه یك مُد طعام است ، و احتیاط مستحبّ این است كه خصوص گندم را بدهد.

مظاهری: مسأله- كسى كه به واسطه پيرى يا مرض ديگر (مثل تشنگى زياد) نمى‏تواند روزه بگيرد يا براى او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست ولى در صورتى كه روزه براى او مشقّت دارد بايد براى هر روز 750 گرم گندم يا جو و مانند اينها يا قيمت آنها را به فقير بدهد، و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد بهتر است روزه‏هايى را كه نگرفته قضا نمايد.

مسأله اختصاصي

بهجت: مسأله 1363- بر پسر يا دختري كه تازه بالغ شده اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفّاره هم ندارد ولي قضا دارد.

مسأله 1726- كسي كه بواسطه پيري روزه نگرفته، اگر بعد از ماه رمضان بتواند1 روزه بگيرد، بنابراحتياط واجب2 بايد قضاي روزه هايي را كه نگرفته بجا آورد3.

1- زنجاني: بدون مشقّت...

2- گلپايگاني، سبحانی: بنابراحتياط لازم...

فاضل، صافي، نوري: بنابراحتياط مستحب...

[عبارت «بنابراحتياط واجب» در رساله آيات عظام: اراكي، و زنجاني نيست]

3- خوئي، سيستاني: احتياط مستحب آن است كه قضاي روزه هايي را كه نگرفته است بجا آورد.

تبريزي: لازم نيست روزه را قضا نمايد.

وحید: ، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.

بهجت، مظاهری: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1725.

*****

مكارم: مسأله- كساني كه به خاطر پيري روزه نگرفته اند اگر در فصل مناسبي كه هوا ملايم و روزها كوتاه است بتواند قضاي آن را بجا آورند احتياط آن است كه آن را قضا كنند.

مسأله 1727- اگر انسان مرضي دارد كه زياد تشنه مي شود و نمي تواند تشنگي را تحمّل كند يا براي او مشقّت دارد، روزه بر او واجب نيست1، ولي در صورت دوم2 بايد براي هر روز يك مد گندم يا جوومانند اينها به فقير بدهد3،واحتياط واجب4 آن است كه بيشترازمقداري كه ناچاراست آب نياشامد و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد،بنابراحتياط واجب بايدروزه هايي را كه نگرفته قضا نمايد.5

1- بهجت: ولي اگر تا رمضان بعد بتواند روزه بگيرد واجب است قضاي آن را بگيرد و در صورت عدم توانايي واجب است براي هر روز يك مد طعام از گندم و جو و مانند اينها صدقه بدهد.

سيستاني: ولي درصورت دوم بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و چنانچه بعد بتواند روزه بگيرد واجب نيست قضا نمايد.

وحید: ولى در صورت دوم باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد ، و احتیاط مستحبّ این است كه بیشتر از مقدارى كه ناچار است آب نیاشامد ، و چنانچه بعد از ماه رمضان بتواند روزه بگیرد ، روزه هایى را كه نگرفته قضا ندارد.

سبحانی: ولی در صورت دوم باید برای هر روز یک مد آرد گندم به فقیر بدهد و بهتر آن است که بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد ، و چنانچه بعد بتواند در روزهای کوتاه و هوای ملایم روزه بگیرد بنابراحتیاط روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.

2- گلپايگاني، صافي: و بلكه در صورت اول هم بنابراحتياط لازم...

[عبارت « درصورت دوم » در رساله آيت الله فاضل نيست]

3- خوئي، تبريزي، فاضل: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد...

زنجاني: در صورت دوم باید برای هر روز یک مد طعام به فقیر بدهد و احتیاط مستحب آن است که در طول روز بیشتر از مقداری که ناچار است آب نیاشامد و چنانچه تا ماه رمضان سال بعد عذرش برطرف شود باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.

4- خوئي، گلپايگاني، تبريزي، فاضل، صافي: احتياط مستحب...

5- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید...

اراکی، زنجانی،گلپایگانی، فاضل، صافي: باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.

نوري: بنابراحتياط مستحب باید روزه هایی را که نگرفته قضا نماید.

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1725.

*****

مكارم: مسأله- روزه بر كساني كه مبتلا به بيماري استسقاء هستند، يعني زياد تشنه مي شوند و توانايي روزه گرفتن را ندارند و يا براي آنها بسيار مشكل است، واجب نيست ولي بايد براي هر روز يك مد طعام كه در مسأله قبل به آن اشاره شد كفّاره بدهند و بهتر است كه پيش از مقدار ضرورت آب نياشامد و اگر بعداً بتواند قضا كنند احتياط واجب قضا كردن است.

مسأله 1728- زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش1 ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد2 و نيز اگر روزه براي خودش ضرر دارد، روزه براو واجب نيست3 و بنابراحتياط واجب بايد4 براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد . و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

1- سيستاني: خودش یا حملش...

2- سيستاني: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد. [پايان مسأله]

خوئي، تبريزي: بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد...

سبحانی: بايد براى هر روز يك مدّ آرد گندم به فقير بدهد...

3- اراکی، سبحانی: و باید برای هر روز یک مد طعام (سبحانی: یک مد گندم و یا آرد آن را ) به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باید قضا کند.

مكارم: [و] كفّاره هم ندارد، ولي بعداً قضا مي كند. [پايان مسأله]

4- خوئي، تبريزي: بنابراحتياط مستحب...

مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1729.

*****

گلپايگاني: مسأله- زني كه زاييدن او نزديك است و روزه براي حملش يا براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست . و بايد* براي هر روز بنابراحتياط لازم يك مد طعام به فقير بدهد. و روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد.

. بهجت: واجب است افطار نمايد و براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته، بعداً بايد قضا نمايد.

* صافي: در صورت اول بايد...

. صافي: ولي اگر روزه براي خودش ضرر دارد، رعايت اين احتياط لازم نيست، اگر چه بهتر است...

وحید: مسأله- زنى كه زاییدن او نزدیك است و روزه براى حملش یا خودش ضرر دارد ، روزه او صحیح نیست ، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مُد طعام به فقیر بدهد ، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هایى را كه نگرفته باید قضا نماید.

زنجاني: مسأله- زن بارداري كه روزه براي حملش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و نيز اگر روزه براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و بنابراحتياط مستحب بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و درهر دو صورت اگر تا ماه رمضان بعد بتواند بدون ضرر روزه بگيرد بايد روزه هايي را كه نگرفته قضا كند، بلكه به احتياط واجب اگر بعد از آن نيز بتواند روزه بگيرد، قضاي روزه بر او واجب مي شود.

فاضل: مسأله- اگر روزه گرفتن براي جنين زن حامله ضرر داشته باشد روزه بر او واجب نيست و بايد قضاي آن را بعداً بگيرد و اگر روزه گرفتن براي خود زن حامله ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و بايد قضاي آن را بعداً بگيرد و يك مد طعام نيز براي هر روز كه روزه نگرفته به فقير بدهد.

مسأله 1729- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است چه مادر بچه، يا دايه او باشد، يا بي اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه اي كه شير مي دهد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست، و بايد براي هر روز يك مد طعام يعني گندم يا جو و مانند اينها به فقير بدهد1 و نيز اگر براي خودش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست2 و بنابراحتياط واجب بايد 3براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايد قضا نمايد ولي اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد 4 (احتياط واجب آن است كه) بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

1- سبحانی: باید برای هر روز یک مد طعام یعنی آرد گندم به فقیر بدهد...

2- سبحانی: باید برای هر روز یک مد طعام یعنی آرد گندم به فقیر بدهد و در هر دو صورت روزه هایی را که نگرفته باشد قضا نماید.

3- اراکی: روزه بر او واجب نیست و باید ...

4- اراکی: بچه را به او بدهد و روزه بگیرد....

*****

گلپايگاني، صافي: مسأله- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است. چه مادر بچه يا دايه او باشد و يا بي اجرت شير دهد، اگر روزه براي بچه يا براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد* براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد* و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بايدقضا نمايد. ولي اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه از پدر يا مادر بچه يا از كس ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، احتياط واجب آن است كه * بچه را به او بدهد و روزه بگيرد..

. زنجانی: زنی که بچه شیر می دهد...

* صافي: و در صورت اول بايد...

*خوئي، تبريزي، زنجاني: اگر روزه براي بچه اي كه شير مي خورد ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد و نيز اگر براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بنابراحتياط مستحب براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد...

* فاضل: اگر روزه براي بچه اي كه شير مي خورد ضرردارد روزه بر او واجب نيست و نيز اگر براي خودش ضرر دارد روزه بر او واجب نيست و بايد براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد...

.سيستاني: ولي بنابراحتياط واجب اين حكم اختصاص به موردي دارد كه شير دادن بچه منحصر به همين راه باشد، و اما اگر راه ديگري براي شير دادن بچه باشد – مثلاً چند زن در شير دادن او شركت كنند يا از شير دادن با شيشه و پستانك كمك بگيرد- ثبوت اين حكم محل اشكال است.

. زنجاني: در هر دو صورت اگر تا ماه رمضان بعد عذرش برطرف شود و بتواند قضا كند، بايد روزه هايي را كه نگرفته قضا كند، بلكه اگر بعد از آن نيز عذرش برطرف شد بنابراحتياط واجب بايد قضا كند.ولی اگر کسی پیدا شود و بتواند روزه بگیرد و بچه را شیر دهد یا روزه گرفتن برای او واجب نباشد احتیاط واجب آن است که شیردادن بچه را به او بسپارد و روزه بگیرد و در این مسأله فرقی نیست که زنی که بچه را شیر می دهد با اجرت بچه را شیرمی دهد یا بدون اجرت.

* خوئي، فاضل، تبريزي: واجب است...

. تبريزي: و همچنين است بنابراحتياط اگر مادر بتواند بچه خود را از شير خشك معمولي غذا دهد.

بهجت: مسأله- زني كه بچه شير مي دهد و شير او كم است، چه مادر بچه باشد يا دايه او، چه با اجرت شير بدهد يا بي اجرت، اگر روزه بري خودش يا بچه اي كه شير مي دهد ضرر دارد، واجب است افطار كند و براي هر روز يك مد طعام به فقير بدهد، و در هر دو صورت روزه هايي را كه نگرفته بعد از برطرف شدن عذر، بايد قضا نمايد، و اگر كسي پيدا شود كه بي اجرت بچه را شير دهد، يا براي شير دادن بچه ، از پدر يا مادر بچه يا از شخص ديگري كه اجرت او را بدهد اجرت بگيرد، واجب است كه بچه را به او بدهد و روزه بگيرد.

وحید: مسأله- زنى كه بچّه شیر مى دهد و شیر او كم است ، چه مادر بچّه باشد یا غیر مادر ، با اجرت شیر بدهد یا بدون اجرت ، اگر روزه براى بچّه اى كه شیر مى دهد یا خود او ضرر دارد ، روزه او صحیح نیست ، و در صورت اوّل باید براى هر روز یك مد طعام به فقیر بدهد ، و همچنین بنابر احتیاط مستحبّ در صورت دوم ، و روزه هائى را كه نگرفته باید قضا نماید ، و این حكم در صورتى است كه شیر خوردن این بچّه از راه دیگرى میسّر نباشد ، و اگر میسّر باشد واجب است آن زن روزه بگیرد.

مكارم: مسأله- زناني كه بچه را شير مي دهند خواه مادر بچه باشند يا دايه، اگر روزه گرفتن باعث كمي شير آنها و ناراحتي بچه شود و روزه بر آنها واجب نيست، ولي براي هرروز همان كفّاره (يك مد طعام) واجب است، بعداً نيز بايد روزه را قضا كنند، اما اگر روزه براي خودشان ضرر داشته باشد، نه روزه واجب است و نه كفّاره، ولي بايد بعداً روزه هايي را كه نگرفته اند قضا نمايند. اگر كسي پيدا شود كه بدون اجرت، بچه را شير دهد يا شخصي پيدا شود كه اجرت دايه را بي منت بپردازد، در اين صورت روزه گرفتن واجب است.

مظاهری: مسأله- - زنى كه باردار است و يا زنى كه بچّه شير مى‏دهد، اگر روزه براى او يا بچه‏اش ضرر دارد، روزه بر او واجب نيست و چنانچه تا ماه مبارك رمضانِ بعدى قدرت بر گرفتن روزه‏ها نداشته باشد، قضا هم ندارد. ولى در صورت استطاعتِ مالى بايد براى هر روز معادل 750 گرم گندم يا جو و مانند اينها يا قيمت آنها را به فقير بدهد.