هفتاد سال خدمت به فرهنگ

دکتر محمدعلی موحد از جمله چهره‌های شاخص عرصه فرهنگ معاصرمان به‌شمار می‌آیند؛ در زمینه‌های مختلفی کار کرده‌اند که قسمت عمده آنها تحقیقاتی‌ست که در حوزه تاریخچه و جریان‌های مرتبط با نفت ایران انجام داده‌اند. در ارتباط با این بحث، تحقیقات بسیار ارزشمندی انجام داده‌اند که بخش مهمی از تاریخ معاصرمان را روشن می‌کند. از آنجایی که نفت یکی از مهم‌ترین منابع اقتصادی کشورمان به شمار می‌آید کاری که دکتر موحد در این عرصه انجام داده‌اند از اهمیت بسیاری برخوردار است.

تا قبل از کارهای مهمی که ایشان در ارتباط با نفت انجام داده‌اند ما با تاریخچه چندان روشنی از آن روبه‌رو نبودیم. از آنجایی که خود دکتر موحد در این جریانات حضور مستقیمی داشته‌اند به اطلاعات و یادداشت‌های دست اولی دسترسی داشته‌اند که منجر به ارائه آثار جامعی از سوی ایشان شده است. در همین راستا «خواب آشفته نفت» اثر بسیار مهمی‌ست که نقاط مبهم تاریخ نفت را روشن کرده و در برابر محققان قرار می‌دهد و اثر ارزشمند در تاریخ اجتماعی و اقتصادی‌مان به شمارمی آید.

البته فعالیت‌های دکتر موحد تنها به نفت محدود نمی‌شود چراکه در حوزه عرفان هم شاهد انتشار آثار سترگی به قلم و کوشش ایشان هستیم. آنچنان که در ارتباط با شمس تبریزی تا پیش از تصحیحی که دکتر موحد از مقالات شمس انجام داده‌اند و همین طور دیگر آثار تحقیقی-تألیفی دیگری که درباره این صوفی مطرح قرن هفتم منتشر کرده‌اند ما اطلاعات چندانی از او و زندگی‌اش نداشتیم.

به تازگی هم شاهد تصحیح ارزشمندی از سوی ایشان بر مثنوی مولانا بودیم که اواخر سال قبل با همکاری نشر هرمس منتشر شد. دکتر موحد این تصحیح را بر اساس مطالعه معتبرترین نسخه‌های موجود از مثنوی در ترکیه انجام داده‌اند، نسخه‌هایی که هنوز از بسیاری از آنها استفاده نشده است. ایشان تصحیح انتقادی بسیار دقیقی از مثنوی انجام داده‌اند، کاری که بی‌اغراق حاصل سال‌ها مطالعه و تحقیق است و فهرست بسیار دقیقی هم دارد.

هم‌اکنون هم مشغول شرح نوشتن بر دفتر نخست مثنوی هستند. درباره «فصوص‌الحکم» هم ترجمه و شرح بسیاردقیقی انجام داده‌اند که مدخل بسیار مفیدی برای افرادی‌ست که خواهان قدم نهادن به این عرصه هستند. دکتر موحد در کنار همه فعالیت‌های ارزشمندی که از ایشان سراغ داریم در فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم مشغول فعالیت هستند و ما سال‌هاست که از وجود ایشان در جلسات فرهنگستان بهره می‌بریم.علاوه بر این از اعضای برجسته مرکز شورای دایرةالمعارف مرکز اسلامی هستند و حضور ایشان در جلسات شورا نیز همواره راهگشا بوده است. ترجمه‌هایی که امروز از ایشان در اختیار داریم هم آثار بسیار ارزشمندی هستند که از جمله آنها می‌توان به ترجمه سفرنامه دو جلدی ابن بطوطه اشاره کرد، کافی‌ست به سراغ ترجمه‌های ایشان بروید تا با سبک نگارش بسیار خاصی از سوی ایشان روبه‌رو شوید. با اینکه در این مجال اندک امکان صحبت درباره بیش از هفت دهه فعالیت ارزشمند دکتر موحد نیست اما همین بس که بگویم او از چهره‌های اثرگذار عرصه فرهنگ و ادب و همچنین حقوق و نفت کشورمان به شمار می‌آیند، خداوند عمری طولانی به ایشان اعطا بفرماید.

* نویسنده، مترجم و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی

این مطلب نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.