فتاوای آیت الله العظمی تبریزی (قدس سره)
سؤال: ایا در هنگام اعتکاف ، به قصد عمل راجحه برای غسلهای مستحبی مثل غسل عمل ام داوود یا غسل جمعه می توان از مسجد خارج شد ؟
جواب: بسمه تعالی معتکف نمی تواند برای انجام غسل مستحبی از مسجد خارج شود
سؤال: شـخـصـی در حال اعتکاف احتیاج به طهارت پیدا می کند ومجبور است خارج مسجد رود اگر طهارت در نزدیک ترین محل مستلزم توقف زیاد در خارج مسجد باشد ، می تواند به جایی دیگر برود که زمان کمتری معطل می شود؟
جواب: بسمه تعالی در فرض زمان کمتر مانعی ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: اعـتـکـاف چـیست ؟آیا توقف در مسجد بدون قصد عبادت اعتکاف به شمار می آید یا قصد عبادت هم لازم است ؟
جواب: بسمه تعالی ـ اعـتـکـاف توقف در مسجد است ( با شرایطی که در پاسخ های آیندهذکر می شود ) و لازم نیست به قصد عبادت دیگری باشد ، گرچه احتیاط مستحب است ، واللّه العالم
سؤال: اعتکاف واجب است یا مستحب ؟
جواب: بسمه تعالی اعتکاف فی نفسه مستحب است و به واسطه نذر و شبه آن واجب می شود ، واللّه العالم .
سؤال: آیا اعتکاف را به نیابت از کسی که مرده است و یا زنده است می توان انجام داد ؟
جواب: بسمه تعالی به نیابت از میت مانعی ندارد ، ولی به نیابت از حی اشکال دارد ،واللّه العالم
سؤال: شرایط اعتکاف چیست ؟
جواب: بسمه تعالی شـرایط صحت اعتکاف عبارت است از :ـ ایمان ،ـ عقل ،آنیت قربت ،ـ روزه ،ـ کمتر از سـه روز نـبـاشـد ،ـ در مـسـجـدجـامـع شهر باشد ،ـ اذن کسی که در جواز اعتکاف اذن او معتبراست ،ـ ادامه دادن توقف در مسجدی که اعتکاف را در آن شروع کرده و خارج نشدن از آن مسجد ، واللّه العالم .
سؤال: آیا در اعتکاف قصد وجوب ( اگر واجب باشد ) و یا قصداستحباب لازم است یا خیر ؟
جواب: بسمه تعالی لازم نیست ، واللّه العالم .
سؤال: زمان نیت اعتکاف چه وقتی می باشد ؟آیا اول شب می شود نیت کرد ؟
جواب: بسمه تعالی زمان نیت اعتکاف وقت شروع اعتکاف است که طلوع فجرمی باشد و با استمرار نیت از اول شب هم مانعی ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: اگر از روی اشتباه برای اعتکاف وجوبی نیت استحباب ( و بالعکس ) نماید تکلیف چیست ؟
جواب: بسمه تعالی ضرری به اعتکاف ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: آیا مسافر می تواند معتکف شود ؟
جواب: بسمه تعالی چـنانچه بتواند روزه بگیرد مثل این که روزه در سفر را نذرکرده یا برای حاجت سه روز در مدینه روزه بگیرد ، اعتکاف اومانعی ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: آیا کسی می تواند نذر کند که در شهری دیگر معتکف شود
جواب: بسمه تعالی مانعی ندارد ، باید روزه اش در آنجا صحیح باشد .و نذر اعتکاف در شهر دیگر نذر روزه نیست ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر کـسـی زمـانـی نـیت اعتکاف کند که روز عید ـ که روزه درآن حرام است ـ بین ایام اعتکافش واقع شود چه حکمی دارد ؟
جواب: بسمه تعالی اعتکاف مزبور باطل است ، واللّه العالم .
سؤال: آیا بیشتر ازروز می توان اعتکاف کرد به طوری که آن زیاده قسمتی از یک روز یا قسمتی از یک شب باشد ؟
جواب: بسمه تعالی مانعی ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: کسی که پنج روز در اعتکاف بوده ، آیا روز ششم بر اوواجب است یا خیر ؟
جواب: بسمه تعالی واجب است ، واللّه العالم .
سؤال: منظور از روز در اعتکاف چیست ؟
جواب: بسمه تعالی از طلوع فجر تا مغرب است ، واللّه العالم .
سؤال: آیا در محقق شدن اعتکافروز تلفیقا کافی است یاخیر ؟
جواب: بسمه تعالی کافی نیست ، واللّه العالم .
سؤال: آیا اعتکاف فقط باید در مسجد جامع شهر باشد ؟و اگر درشهری مسجد جامع متعدد است تکلیف چیست ؟
جواب: بسمه تعالی اعـتـکاف باید در مسجد جامع شهر باشد و اگر مسجد جامع درشهری متعدد شد می توان در هر یک از آنها اعتکاف نمود ، واللّه العالم .
سؤال: آیا در اعتکاف زن اجازه شوهر و در اعتکاف فرزند اجازه ولی لازم است ؟
جواب: بسمه تعالی اگـر خـروج زن از منزل جایز باشد اعتکاف او مشروط به اذن نیست ، لکن باید منافی با حق شوهر نباشد .و در اعتکاف فرزنداجازه والدین لازم نیست ، واللّه العالم .
سؤال: اگر کسی از روی فراموشی محل اعتکاف را ترک کند ،اعتکافش چه حکمی دارد ؟
جواب: بسمه تعالی ظاهر این است که اعتکافش باطل می شود ، واللّه العالم .
سؤال: انـجـام غـسـل در مـسـجـد بـرای معتکف چه حکمی دارد ؟وآیا بین غسل جنابت و غسل مستحبی دیگر فرقی وجود داردیا خیر
جواب: بسمه تعالی چـنـانـچـه مکث او در مسجد حرام نباشد ـ مثل مستحاضه و کسی که غسل مس میت بر عهده او مـی باشد ـ اگر بتواند در مسجدغسل کند و موجب تلویث مسجد نباشد باید در مسجد غسل کند ،والا بـایـد در خـارج مـسـجد غسل کند لکن برای غسل مستحب نمی توان از مسجد خارج شد .و چنانچه مکث در مسجد حرام باشد مثل جنب اگر زمان غسل کردن در مسجد اکثر از زمان خروج نـباشد و بتواند در مسجد غسل کند ـ و موجب تلویث مسجد نباشد ـ باید در مسجد غسل کند و الا باید خارج شود ودر خارج از مسجد غسل کند ، واللّه العالم .
سؤال: اگر کسی در بین اعتکاف مرتد شود اعتکافش چه حکمی پیدا می کند ؟
جواب: بسمه تعالی اعتکافش باطل است ، واللّه العالم .
سؤال: آیا برگشت نیت از اعتکاف به غیر آن جایز است یاخیر ؟
جواب: بسمه تعالی عدول از اعتکاف به اعتکاف دیگر جایز نیست ، واللّه العالم .
سؤال: آیـا روزه اعـتـکـاف فقط باید به قصد اعتکاف باشد یا روزه استیجاری و تبرعی هم می تواند بگیرد ؟
جواب: بسمه تعالی لازم نیست به نیت اعتکاف باشد با هر روزه ای می توان اعتکاف کرد ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر کـسـی نـذر کند که اعتکاف انجام دهد ، آیا می تواند درایام اعتکاف روزه استیجاری بگیرد ؟
جواب: بسمه تعالی مانعی ندارد ، واللّه العالم .
سؤال: آیا اعتکاف مستحبی را می توان قطع کرد ؟
جواب: بسمه تعالی قـبل از تمام شدن دو روز ، قطع آن مانعی ندارد .و بعد از آن اتمامش واجب است و نمی توان قطع کرد ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر نـذر کـنـد در ایام معینی معتکف شود و در اعتکاف روزه هم بگیرد ، آیا می تواند روزه واجب به نذر دیگر یا اجاره رابگیرد ؟
جواب: بسمه تعالی مانعی ندارد ، واللّه العالم ،
سؤال: اگـرروز یـا بـیـش ازروز معین را برای اعتکاف نذر کند وناگهان روز سومش با عید تلاقی کند اعتکافش چه حکمی دارد ؟
جواب: بسمه تعالی نذرش باطل است ، واللّه العالم .
سؤال: اگر کسی نذر روز ورود زید را ( مثلا ) معتکف شود نذر اوچه حکمی دارد ؟
جواب: بسمه تعالی نـذر او صحیح است وو باید روزهایی که احتمال ورود زید رامی دهد معتکف شود .و در روزی که زید آمد باید اعتکاف آن روزرا تمام کند و دو روز دیگر به آن ضمیمه کند ، واللّه العالم .
سؤال: اگر کسی اعتکاف یک ماه را نذر کند ، آیا شب اول هم جزء همان ماه است ؟
جواب: بسمه تعالی شب اول هم جزء آن ماه است ، واللّه العالم .
سؤال: اگر اعتکاف یک ماه را نذر کند و ماه ناقص باشد تکلیف اوساقط می شود یا نه ؟
جواب: بسمه تعالی ساقط می شود ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر کسی نذر کند به مقدار یک ماه معتکف شود ، آیامی تواند اعتکافهای یک روزه به طور متفرق بگیرد ؟
جواب: بسمه تعالی در فـرض مـزبـور می تواند ده اعتکاف سه روزه به طور متفرق انجام دهد .و چنانچه نذر کند سی اعتکاف ایجاد کند باید سی بار یک روزه معتکف شود ، و به هر یک از آن روزها دو روز دیگرضمیمه کـنـد کـه مجموع ایام اعتکاف نود روز می شود .واگر نذرکند یک روز تنها را معتکف شود بدون ضمیمه کردن دو روزاعتکافش باطل است ، واللّه العالم .
سؤال: اگر کسی نذر کند روزهای معینی را معتکف باشد و از آن ایام معین تخلف نماید ـ یک روز یا بیشتر ـ آیا قضا بر او واجب است یا خیر ؟
جواب: بسمه تعالی بنابر احتیاط قضای آن واجب است ، و اللّه العالم .
سؤال: اگر اعتکاف چهار روز را نذر کند و پیوستگی آن چهار روزرا شرط ننماید و روز چهارم را بر خلاف نذرش عمل کند ، و ازاعتکاف خارج شود ، وظیفه اش چیست ؟
جواب: بسمه تعالی باید اعتکاف آن روز را به جا آورد و دو روز دیگر به آن ضمیمه کند ، واللّه العالم .
سؤال: اگر زمان معینی را برای اعتکاف نذر کند ، ولی آن اعتکاف را به جهت فراموشی یا نافرمانی یا زیادی اضطرار ترک نماید ،قضا بر او واجب است یا حیر ؟
جواب: بسمه تعالی بنابر احتیاط قضای آن را به جا آورد ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر کـسـی نـذر کـنـد مـاه شعبان را از اول تا آحر معتکف شود ،اما به دلیل ابری بودن یا محبوس بودن ابتدا و انتهای ماههاراتشخیص ندهد تکلیف او چیست ؟
جواب: بسمه تعالی روزی را که شک دارد که آخر ماه رجب است یا اول ماه شعبان بنا می گذارد بر این که از ماه رجب اسـت و اعتکاف آن روز لازم نیست و روزی را که شک دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان بنا می گذارد بر این که اخر ماه شعبان است و باید آن روز را هم معتکف شود ، واللّه العالم .
سؤال: آیا در اعتکاف وحدت مسجد شرط است حتی اگر دومسجد به هم پیوسته و متصل باشند ؟
جواب: بسمه تعالی وحـدت مـسـجد شرط است و دو مسجدی که به هم متصل هستنداگر یک مسجد حساب شوند اعتکاف در آن دو مانعی ندارد ، و اگردو مسجد حساب شوند جایز نیست ، واللّه العالم .
سؤال: مـکـانـهـایی که شک داریم جزء مسجد است یا نه ـ مثل بام وسرداب و آن قسمتهایی که به مسجد افزوده شده ـ حکم آن چیست؟
جواب: بسمه تعالی بر مکان مشکوک حکم مسجد بار نمی شود واعتکاف در آن جایزنیست ، واللّه العالم .
سؤال: اگـر مـحل خاصی از مسجد را برای اعتکاف خود معین نماید ، آیا قصد چنین تعینی تحقق می یابد یا خیر ؟
جواب: بسمه تعالی قصد مزبور اثری ندارد وتعین پیدا نمی کند ، واللّه العالم .
سؤال: مسجد جامع بودن محلی به چه وسیله ای و از چه راهی محرز می شود ؟آیا حکم حاکم کافی است یا خیر ؟
جواب: بسمه تعالی به علم ، اطمینان ، و اشتهار بین اهل بلد ، و نیز به بینه و بلکه به خبر عدل و ثقه هم ثابت می شود .و هـمچنین در صورتی که حاکم در مورد ترافع ، حکم به مسجد بودن مکانی بکند مسجدبودن آن ثابت می شود ، واللّه العالم
استفتائات ج2:
سؤال 636 -آيا شخص معتكف مى‌تواند براى غسل مستحب و يا غسل عمل ام داود يا نماز جمعه از مسجد خارج شود؟
جواب: بسمه تعالى -براى امور ذكر شده نمى‌تواند خارج شود، و اللّه العالم.
سؤال 637 -نظر مرجع عاليقدر السيد الخوئى اين بود كه براى اقامۀ شهادت معتكف نمى‌تواند از مسجد خارج شود، مراد چيست؟
جواب: بسمه تعالى -در صورتى كه كسى باشد اقامۀ شهادت كند كه اقامۀ شهادت موقوف به شهادت معتكف نباشد، نمى‌تواند خارج شود، و اللّه العالم.
سؤال 638 -ملاك ضرورت و حاجت براى خارج شدن از مسجد براى معتكف چيست؟ مثلا كسى براى غسل واجب از مسجد خارج مى‌شود، آيا مى‌تواند براى صابون زدن قدرى تأخير نمايد؟
جواب: بسمه تعالى -به مقدار انجام غسل مى‌تواند خارج شود و تأخير براى صابون زدن و امثال آن اشكال دارد، و در طريق نبايد توقف كند ولى دويدن لزومى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال 639 -آيا براى معتكف خروج از مسجد اگر كم باشد مثل چند قدم اشكال دارد؟
جواب: بسمه تعالى -خروج از مسجد براى معتكف جايز نيست چه كم باشد يا زياد، و اللّه العالم.
سؤال 640 -اگر در اعتكاف يكى از مبطلات آن سهوا انجام داده شود آيا صحت اعتكاف به حال خود باقى است يا خير؟
جواب: بسمه تعالى -صحت اعتكاف در فرض مزبور محل اشكال است و به قصد رجاء آن را تمام مى‌كند، و اللّه العالم.
سؤال 641 -چه چيزهايى بر معتكف حرام است؟
جواب: بسمه تعالى -باطل كردن روزه در روز سوم اعتكاف و خروج از مسجد بدون مجوزات خروج و عمل زناشويى حتى در شب و استمناء و تجارت نمودن و بحث نمودن به قصد اظهار فضيلت و غلبه نه به انگيزۀ اظهار حق جايز نيست، و اللّه العالم.
سؤال 642 -اگر معتكف (در غير محل اعتكاف) در نماز جمعه شركت كند آيا مى‌تواند به اندازۀ نماز عصر تأخير كرده و نماز عصر را نيز با خطيب جمعه بخواند؟ و يا بايد بعد از جمعه فورا به محل اعتكاف برگردند؟
جواب: بسمه تعالى -مكث زايد بر شركت در نماز جمعه محل اشكال است، و اللّه العالم.
سؤال 643 -اگر غذا خوردن در مسجد موجب كسر شأن شخص معتكف باشد، آيا مى‌تواند در بيرون از مسجد غذا بخورد؟
جواب: بسمه تعالى -معتكف براى خوردن غذا نمى‌تواند از مسجد بيرون برود بلكه در مسجد غذا بخورد، و غذا خوردن معتكف در مسجد موجب كسر شأن نمى‌شود، و اللّه العالم.
سؤال 644 -آيا لازم است اعتكاف در مساجد اربعه باشد؟ و آيا اعتكاف در مساجد جامع شهرها صحيح است؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف در مساجد جامع شهرها مشروعيت دارد و اختصاص به مساجد اربعه ندارد، و اللّه العالم.
سؤال 645 -آيا براى معتكف جايز است خروج از مسجد براى شركت در درسهاى حوزه؟
جواب: بسمه تعالى -جايز نيست، و اللّه العالم.
سؤال 646 -آيا محوطۀ اطراف مسجد براى اعتكاف حكم مسجد دارد؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه جزء مسجد نباشد نمى‌شود، و اللّه العالم.
سؤال 647 -معتكف در روز سوم اعتكاف از مسجد خارج مى‌شود، آيا تنها قضاء لازم است يا كفاره هم بايد بدهد؟
جواب: بسمه تعالى -گرچه اين كار جايز نيست ولى به تنهايى موجب كفاره و يا قضاء نيست، و اللّه العالم.
سؤال 648 -حكم اعتكاف مسافر در مساجد مدينه و كوفه، مسجد الحرام، سهله چگونه است؟
جواب: بسمه تعالى -شخص مسافر اگر بخواهد معتكف بشود مى‌تواند نذر روزه در سفر بكند. و كسى كه روزۀ واجب بر عهده او نيست مى‌تواند بدون نذر هم در مدينۀ منوره روزهاى چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه را براى حاجت روزه بگيرد. و اگر روزۀ واجب به عهدۀ اوست، نذر روزۀ مستحب در سفر بكند و بدون نذر روزۀ مزبور محل اشكال است ولى به قصد رجاء مانعى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال 649 -معاملۀ معتكف چه حكمى دارد؟ و آيا فرقى بين نقد و نسيه وجود دارد؟
جواب: بسمه تعالى -در عدم جواز معامله براى معتكف بين معاملۀ نقد و نسيه فرق نيست و اگر معتكف ضرورتى به خريد داشته باشد كسى را وكيل كند و وكيل براى او بخرد، و اللّه العالم.
سؤال 650 -اعتكاف كردن در غير مسجد جامع به قصد رجاء چه صورتى دارد؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف بايد در مسجد جامع شهر باشد و مشروعيت اعتكاف در غير مسجد جامع شهر ثابت نشده است، و اللّه العالم.
سؤال 651 -كسى كه به سنّ بلوغ نرسيده است اعتكاف او مشروعيت دارد يا خير؟
جواب: بسمه تعالى -اگر مميّز باشد اعتكاف او مشروع است، و اللّه العالم.
سؤال 652 -آيا معتكف مى‌تواند قسمتى از اعتكاف را در يك مسجد جامع و قسمتى ديگر را در مسجد جامع ديگر بجا آورد؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف بايد در يك مسجد باشد، در دو مسجد مشروع نيست، و اللّه العالم.
سؤال 653 -اعتكاف شيعه در عبادت‌گاه‌هاى ديگر اهل كتاب و يا مسجد جامع مخالف چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف بايد در مسجد جامعى باشد كه در آن جماعت صحيحى برقرار شده و اعتكاف در غير آن مشروع نيست، و اللّه العالم.
سؤال 654 -گرفتن ناخن و يا كندن مو (اصلاح سر و صورت) در حال اعتكاف چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى -بنابر احتياط مستحبى اين امور ترك شود، و اللّه العالم.
سؤال 655 -اعتكاف در چه اوقاتى واجب و در چه اوقاتى مستحب مى‌شود؟
جواب: بسمه تعالى -اگر شروع اعتكاف مستحب بوده، روز سوم واجب مى‌شود. و نيز با اجير شدن يا نذر و عهد، واجب مى‌شود، و اللّه العالم.
سؤال 656 -حكم اعتكاف در غير مسجد جامع (مثل حسينيه و مسجد محله) در صورتى كه مسجد جامع را براى تجديد بنا خراب كنند و يا جا براى اعتكاف در مسجد جامع نباشد چيست؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف در مساجد ديگر كه در سال حد اقل يكى دو بار اهالى شهر در آن نماز مى‌خوانند مانعى ندارد، و اعتكاف در حسينيه صحيح نيست، و اللّه العالم.
سؤال 657 -اگر معتكف عادت به اين داشته باشد كه اگر فكر كند، جنب مى‌شود، و اگر در اعتكاف به فكرى فرو رفت و بعد از حركت منى خارج نشد و جذب شد، حكم اعتكاف او چگونه است؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه احتمال خروج منى را بدهد، روزه‌اش باطل و اعتكافش نيز باطل مى‌شود ، و اللّه العالم.
سؤال 658 -حكم خروج معتكف از مسجد براى تشييع جنازۀ مؤمن و توديع و استقبال برادر مؤمن چيست؟
جواب: بسمه تعالى -خروج براى تشييع جنازه مانعى ندارد و براى توديع و استقبال جايز نيست، و اللّه العالم.
سؤال 659 -خروج معتكف از مسجد براى تهيۀ غذا و شستن لباسها و ظروف خود چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى -چنانچه بتواند كسى را براى اين كارها بگمارد، خودش نمى‌تواند از مسجد خارج شود و آنها را انجام دهد؛ و در غير اين صورت، به مقدار ضرورت مى‌تواند از مسجد خارج شود و بعد از انجام كار به مسجد برگردد، و اللّه العالم.
سؤال 660 -قسمتى از بدن در حال اعتكاف خونى شده است، آيا ازالۀ آن در بيرون مسجد ضرورت دارد؟
جواب: بسمه تعالى -تأخير آن مانعى ندارد بلكه به احتياط واجب بايد وقتى كه براى ضرورتى مثل قضاء حاجت خارج مى‌شود تطهير نمايد، و اللّه العالم.
سؤال 661 -نجس كردن مسجد در حال اعتكاف چه حكمى دارد؟
جواب: بسمه تعالى -ضررى به اعتكافش نمى‌رساند، و اللّه العالم.
سؤال 662 -آيا معتكف مى‌تواند شش روز يا ده روز نيت اعتكاف كند؟
جواب: بسمه تعالى -مانعى ندارد، و اللّه العالم.
سؤال 663 -انسان چه موقع مى‌تواند اعتكاف خود را به هم بزند و چه موقع نمى‌تواند؟
جواب: بسمه تعالى -در صورتى كه اعتكاف واجب معيّن نباشد، در دو روز اول مى‌تواند رجوع كند.
و همچنين اگر شرط رجوع در ابتداء كند، هر وقت خواست مى‌تواند رجوع كند؛ در غير اين دو صورت نمى‌تواند، و اللّه العالم.
سؤال 664 -كسى كه در حين اعتكاف مريض شود (و قبلا هم شرط نكرده است) مى‌تواند روز سوم اعتكاف خود را به هم بزند؟
جواب: بسمه تعالى -در صورتى كه حرجى باشد، مى‌تواند بهم بزند، و اللّه العالم.
سؤال 665 -كسى عمدا و بدون عذر اعتكاف خود را در روز سوم مى‌شكند، آيا بر او قضا و يا كفاره لازم مى‌آيد يا فقط معصيت كرده است؟
جواب: بسمه تعالى -بنابر احتياط قضا دارد، و اللّه العالم.
سؤال 666 -اگر كسى شرط كند اگر كارى برايش پيش آمد اعتكاف خود را (اگر چه روز سوم) به هم بزند، آيا مى‌تواند در روز سوم اعتكاف خود را به هم بزند؟ و آيا قضاى آن لازم مى‌آيد يا نه؟
جواب: بسمه تعالى -معصيت نكرده رجوع براى او جايز بوده و بنابر احتياط قضا دارد، و اللّه العالم.
سؤال 667 -شخصى نذر كرده معتكف بشود، اگر عمدا و بدون عذر اعتكاف خود را بشكند، آيا كفارۀ نذر به عهده‌اش مى‌آيد؟ بفرماييد كفاره چقدر است؟
جواب: بسمه تعالى -كفارۀ نذر دارد و اين در صورتى است كه نذر معيّن باشد و كفارۀ نذر همانند كفارۀ قسم است و براى آن بايد ده فقير را اطعام نمايد و اگر تمكّن ندارد سه روز متوالى روزه بگيرد، و اللّه العالم.
سؤال 668 -كسى نذر كرده ده روز آخر ماه مبارك رمضان را اعتكاف كند، اتفاقا روز دهم عيد فطر
جواب: بسمه تعالى -قضاى آن روز لازم نيست، و اللّه العالم.
سؤال 669 -در بعضى كشورهاى اروپايى مسجد وجود ندارد تا در مسجد جامع آن اعتكاف كنند، در اين صورت براى اعتكاف چه بايد كرد؟
جواب: بسمه تعالى -اعتكاف در غير مسجد جامع شهر مشروعيت ندارد، و اللّه العالم.
