اگرچه براساس تازه‌ترین آمار منتشر شده از سوی معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری، بیش از ۴۸ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، اما نگاهی به حجم مقالات مشترک میان دانشجویان ایرانی خارج از کشور با دانشجویان داخلی، حکایت از آن دارد که ارتباط علمی چندانی بین دانشجویان ایرانی داخل و خارج کشور وجود ندارد.
به گزارش «تابناک»، در شرایطی که انتظار می‌رود با توجه به تحصیل نزدیک به ۵۰ هزار دانشجوی ایرانی درخارج، شاهد همکاری مشترک پرباری در حوزه‌های مختلف و ایجاد جهش بزرگ علمی در کشور باشیم، اما کم کاری دانشجویان ایرانی خارج از کشور برای همکاری با اساتید و دانشجویان ایرانی، موجب شده که تعداد مقاله‌ها و پروژه‌های مشترک علمی، رقم قابل توجهی نباشد.
اما سوال این است که دلیل کم کاری دانشجویان ایرانی خارج از کشور برای همکاری مشترک با دانشجویان و اساتید داخلی چیست؟ سوالی که بررسی آن به پاسخ‌های مختلفی می‌رسد؛ از نبود انگیزه برای همکاری تا نگرانی درباره ایجاد انتظار از سوی مراکز علمی داخلی و سپس اجباری شدن ارائه مقاله‌های مشترک به ویژه برای دانشجویانی که از سوی وزارت علوم بورسیه شده اند.
برای بررسی دقیق‌تر ماجرا بهتر است در گام نخست انواع شیوه‌های تحصیل در خارج از کشور مورد بررسی قرار گیرد و سپس علت یا علل کم بودن حجم پروژه‌های مشترک و محدود علمی بین دانشجویان داخل و خارج از کشور مشخص شود.
متقاضیان تحصیل در خارج از کشور سه راه پیش رو دارند: راه نخست این است که از سوی وزارت علوم بورسیه شوند که در این صورت هزینه تحصیلشان از داخل کشور تأمین میشود، راه دوم این است که از سوی دانشگاه‌های خارج از کشور بورسیه شوند (در این بخش با انواع مختلفی از بورسیه مواجه هستیم) و شیوه سوم، تحصیل با هزینه شخصی در دانشگاه‌های خارجی است.
با بررسی شیوه‌های تحصیل در دانشگاه‌های خارجی، دانشجویان بورسیه داخلی در تیررأس این کم کاری قرار می‌گیرند، چون هزینه تحصیلشان از داخل تأمین میشود. در واقع آنها باید نسبت به هزینه‌ای که برای تحصیلشان پرداخت میشود مسئول‌تر عمل کنند و عمده مسئولیت انجام پژوهش‌های مشترک بر عهده این بخش از دانشجویان ایرانی خارج از کشور است.
البته بالابودن مسئولیت دانشجویان بورسیه داخلی نسبت به ارتقای نرخ رشد علمی کشور به معنای برداشتن مسئولیت از روی دوش دانشجویانی که از سوی دانشگاه‌های خارجی بورسیه شده اند یا با هزینه شخصی اقدام به تحصیل می‌کنند، نیست، چون این دانشجویان هم از برخی تسهیلات دولتی بهره مند میشوند و فقط بهره‌مندی شان به صورت مستقیم نیست. دانشجویانی که حتی اگر از این مواهب بهره‌مند هم نشوند، در مقاطع پایین‌تر از منابع بهره‌مند شده و به همان نسبت مسئولیت دارند.
اما با توجه به مسئولیت بیشتر دانشجویان دسته اول دلیل کم کاری آنها در زمینه ارائه مقاله‌های مشترک با دانشجویان داخلی چیست؟ به نظر می‌رسد که بیش از هر چیز، نگرانی از ایجاد انتظار یا اجباری شدن ارائه مقاله یا پروژه مشترک علمی، دلیل این کوتاهی باشد وگرنه یکی از اهداف اعطای بورسیه دولتی به متقاضیان، انتقال دانش و تکنولوژی به داخل کشور است. موضوعی که چندان از سوی این گروه از دانشجویان ایرانی خارج از کشور جدی گرفته نمیشود.
درباره علت کم کاری گروه دوم از دانشجویان ایرانی خارج از کشور که از طرف دانشگاه‌های خارجی بورسیه شده اند می‌توان نبود انگیزه برای بازگشت به ایران و دریافت بورسیه از دانشگاه‌های خارجی به هدف مهاجرت از کشور دانست، در واقع این گروه از دانشجویان ایرانی، چون برنامه‌ای برای بازگشت به کشور ندارند، هدف و انگیزه چندانی هم برای همکاری مشترک با دانشجویان داخلی ندارند.
علت کم کاری گروه سوم از دانشجویان ایرانی برای عدم همکاری مشترک بادانشجویان ایرانی نه تنها به دلیل نداشتن برنامه برای بازگشت به ایران است، بلکه فشار پرداخت هزینه تحصیل از طریق کار دانشجویی یا از سوی خانواده، این بی انگیزگی را افزایش می‌دهد. به عبارت دیگر این دانشجویان، چون حمایت خاصی دریافت نمی‌کنند، تمایل و انگیزه‌ای هم برای همکاری مشترک با دانشجویان داخلی ندارند.
حال فارغ از تمام این دلایل و درستی یا نادرستی کم کاری دانشجویان ایرانی خارج از کشور برای همکاری با دانشجویان داخلی، نگاهی به سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور حکایت از آن دارد که در افق ۱۴۰۴ هجری شمسی، ایران باید کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه و برخوردار از دانش پیشرفته باشد که یکی از راه‌های رسیدن به این جایگاه، جذب و همراهی دانشجویان ایرانی خارج از کشور است.
رویدادی که رقم زدن آن نیازمند افزایش حمایت‌های دولتی و ارائه امتیازاتی به این دانشجویان است. دانشجویانی که ظاهرا با خروج از کشور، از دایره دید مسئولان برای همیشه خارج میشوند، حال آنکه می‌توان در سایه حفظ ارتباط با ایشان، اتفاقات مهمی را رقم زد و حتی زمینه را برای بازگشت ایشان به کشور و بهره بردن از تجارب ارزشمند ایشان فراهم آورد. ارتباطی که میتواند با همکاری‌های مشترک در قالب ماقلات علمی آغازش کرد، به شرطی که مسئولان در این خصوص تدابیری ویژه اندیشیده و تغییراتی را در سیاست هایشان رقم بزنند.
قطعا کسی که این مقاله رو نوشته کوچکترین اطلاعی در مورد آموزش عالی یا حداقل شرایط دانشجویان خارج از کشور نداره.آزمایشگاه باید تنهایی به سر انجام برسونه. 
