به نقل از کلینیک پا امید پای ضربدری یا ژنووالگوم نوعی انحنای غیر طبیعی در بخش تحتانی پاها است که در هنگام ایستادن و قرار دادن زانوها کنار هم، فاصله زیادی بین پاها و مچ پا ایجاد می‌شود. ژنووالگوم زانو معمولاً در سنین 4 یا 5 سالگی قابل مشاهده است، اما پاها به طور معمول و بدون نیاز به معالجه، در زمانی که كودك به سنین 6 یا 7 سالگی می‌رسد، شروع به صاف شدن و تراز شدن می‌کنند. در بعضی موارد، ژنووالگوم به دلایل ناشناخته‌ای ادامه می‌یابد. مشکلات استخوانی مانند ریکتز یا اسکروبی و همچنین ناهنجاری‌های ارثی استخوانی می‌توانند باعث ضربدری شدن زانو شوند. اگر ژنووالگوم دارید، در مورد روش‌های درمانی مختلفی که برای اصلاح این مشکل وجود دارد با پزشک خود صحبت کنید. بسته به علت اصلی ضربدری شدن زانو، ممکن است استفاده از بریس‌های مخصوص پا، کفی‌های سفارشی یا عمل جراحی اصلاحی توصیه شود. ورزش و فیزیوتراپی نیز ممکن است به اصلاح ژنووالگوم زانوها کمک کرده و زانو و عضلات اطراف آن را تقویت کرده تا مفاصل در محل صحیح قرار گیرند.
علت پای ضربدری چیست؟
به نقل از کلینیک ارتوپد فنی امید در اكثر موارد ژنووالگوم زانو، علت آن ناشناخته است، اگرچه شرایط كودك در سنین ابتدایی می‌تواند تا حددودی مسئول این وضعیت باشد که شامل موارد زیر است:
- ریکتز- یک بیماری نادر است که بر رشد استخوانی کودک تأثیر می‌گذارد و معمولاً در اثر کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود (نور خورشید منبع ویتامین D است و همچنین این ویتامین در روغن ماهی روغن، تخم مرغ و غلات غنی شده و سریال‌های صبحانه وجود دارد).
- کمبود تغذیه‌ای- مانند اسکوربی (کمبود ویتامین C) که می‌تواند بر رشد استخوان‌ها و مفاصل تأثیر منفی بگذارد (اگرچه این بیماری نادر است)
- شرایط نادر ژنتیکی- از جمله شامل سندرم کوهن می‌شود که باعث ایجاد مشکلاتی مانند اختلالات یادگیری متوسط تا شدید، مشکلات بینایی پیشرونده و خمیدگی غیرمعمول مفاصل می‌شود.
وجود سابقه خانوادگی ناهنجاری اسکلتی نیز می‌تواند یکی از دلایل اصلی ضربدری شدن زانو در کودکان باشد.
نشانه‌های ژنووالگوم یا زانوی ضربدری چیست؟
اگر كودكی كه زانوی ضربدری دارد پاهای خود را کنار هم قرار داده و صاف بایستد، قسمت انتحایی پاها طوری قرار می‌گیرند كه پاها و مچ پا حالت طبیعی ندارند.
وجود اندکی فاصله بین پاها و مچ پا طبیعی است و در کودکان زیر چهار سال تا 10 سانتی متر فاصله (حدود چهار اینچ) عادی است و جایی برای نگرانی وجود ندارد.
با این حال، اگر موارد زیر مشاهده می‌شود، بهتر است که یک پزشک فرزند شما را معاینه کند.
- فاصله بین دو مچ پا بیشتر از 10 سانتی متر است.
- در هنگام ایستادن، تفاوت زیادی بین زاویه قرارگیری بخش انتهایی پاها وجود دارد.
- زانوها بیش از حد به سمت داخل یا خارج زاویه دارند.
- کودک دچار زانو درد است که ناشی از زاویه داشتن زانو است.
- کودک برای راه رفتن مشکل دارد و یا اصطلاحا دست و پا چلفتی راه می‌رود.
تشخیص
علاوه بر اندازه گیری فاصله بین دو مچ پای کودک، پزشک ممکن است کودک شما را از نظر موارد زیر نیز ارزیابی کند:
- قد
- تقارن زانو (زانوها چقدر قرینه هستند)
- تراز بودن پا، لگن و ران
- بررسی راه رفتن (برای بررسی اینکه آیا کودک می‌تواند به طور عادی قدم بردارد)
ممکن است کودک شما برای شناسایی هرگونه مشکل اساسی که باعث ژنووالگوم زانو شده است، نیاز به عکس برداری با اشعه ایکس داشته باشد.
راه های درمان پای ضربدری کودکان و بزرگسالان
در بیشتر موارد، ژنووالگوم زانو نیازی به درمان ندارد، زیرا انحنای غیرطبیعی پایین پاها با رشد كودك خود به خود اصلاح می‌شود. در كودكان (تا چهار سالگی)، اگر فاصله بین مچ دو پا 10 سانتی متر (حدود چهار اینچ) یا كمتر باشد معمولاً جایی برای نگرانی وجود ندارد. زیرا این مشکل کودک در سنین شش یا هفت سالگی، اغلب خود به خود اصلاح می‌شود. (برگرفته از سایت کلینیک ارتوپد فنی و توانبخشی امید)
اگر ژنووالگوم زانوی فرزند شما به دلیل بیماری خاصی مانند ریکتز یا اسکوربی ایجاد شده باشد، باید آن بیماری درمان شود.
در موارد نادر، از عمل جراحی اصلاحی برای درمان موارد شدید زانوی ضربدری استفاده می‌شود. این عمل معمولاً فقط در مواردی توصیه می‌شود که فاصله بین مچ پای کودک از 10 سانتی متر بیشتر باشد و پایین پاها به شدت خمیده شده و در نتیجه کودک دچار زانو درد شدید باشد و یا راه رفتن وی مشکل باشد.
بعد از عمل، زانو باید با استفاده از اسپلینت (تکیه گاه) صاف نگه داشته شود، که معمولاً باید حدود پنج تا شش هفته پوشیده شود. همچنین در این مدت برای عدم افتادن وزن بدن روی ساق پای عمل شده، باید از عصا نیز استفاده شود. معمولاً حدود سه ماه طول می‌کشد تا پا به طور کامل بهبود یابد. در این مدت ممکن است استفاده از فیزیوتراپی به تحرک زانو و بهبودی آن کمک کند.
