هر زمان که درباره معدن صحبت می‌شود اولین سؤالی که برای همه ایجاد می‌شود این است که کشور چه زمان به پایان خام فروشی مواد معدنی می‌رسد؟ البته فعالان معدنی چنین موضوعی را قبول ندارند و می‌گویند هر فردی که درباره خام فروشی صحبت می‌کند با این صنعت غریبه است چرا که سالیان سال است خبری از خام فروشی نیست.
جعفر سرقینی معاون امور معادن وزیر صنعت اردیبهشت امسال گفت: «این وزارتخانه موافق خام‌فروشی نیست و در سال رونق تولید حتماً باید مواد معدنی را در داخل به ارزش افزوده تبدیل و سپس صادر کرد.»
همه بخش‌های معدن در زنجیره تولید
بهرام شکوری رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ایران درباره خام فروشی مواد معدنی به «ایران» گفت: «همه بخش‌های معدن در زمره زنجیره تولید هستند و اگر در هر مقطع روی فرآوری معدنی عملیات صورت گیرد به آن ارزش افزوده بیشتری داده می‌شود.»
وی با بیان اینکه فروش و صادرات سنگ آهن به منزله خام فروشی نیست، افزود: «به طور قطع اگر روی سنگ آهن کار جدید صورت گیرد و فرآوری شود می‌توان به درآمد‌های بیشتری دست یافت، ولی اگر این اتفاق رخ ندهد، صادرات سنگ آهن را نباید مصداق خام فروشی مواد معدنی دانست.»
فرصت برای سرمایه‌گذاران
رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ایران اذعان داشت: «اگر می‌خواهیم به سنگ آهن ارزش افزوده بیشتری بدهیم و آن را تبدیل به کنسانتره کنیم باید برای سرمایه‌گذاران فرصت‌های مورد نیاز را ایجاد کرد. وقتی سیاست‌های تشویقی وجود ندارد و صاحبان پول و صنایع حاضر نیستند سنگ آهن را به کنسانتره تبدیل کنند نباید فروش سنگ آهن را خام فروشی بدانیم و حتی جلوی صادرات آن را بگیریم.» وی با بیان اینکه جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی صحبت‌های پوپولیستی است، تصریح کرد: «هیچ ماده معدنی خامی صادر نمی‌شود و تمام محصولات مواد معدنی در خطوط تولید قرار می‌گیرند، تنها مشکلی که در این حوزه رخ می‌دهد این است که سنگ آهن مرحله ابتدایی تولید است.»
آمار‌های معدنی
بر اساس آمار‌های دریافتی از اتاق بازرگانی ایران صادرات کنسانتره سنگ آهن در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، ۱۹ درصد کاهش و صادرات گندله هم در سال گذشته نسبت به سال ۹۶، ۶.۵ برابر افزایش داشته است. صادرات آهن اسفنجی و فولاد هم در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، به ترتیب ۲۵ درصد و ۲۰ درصد کاهش یافته است. این آمار نشان می‌دهد که با‌وجود محدودیت در صادرات سنگ آهن و جلوگیری از خام فروشی در سایر فرآورده‌های معدنی روند صادرات کاهشی بوده است. از طرفی این آمار گویای آن است که بازار داخلی و خارجی با رکود مواجه شده است. البته کارشناسان اعتقاد دارند که در اکثر کشور‌ها مصرف محصول نهایی سنگ آهن کاهشی بوده است. از سوی دیگر واردات آهن اسفنجی در سال گذشته به صفر رسیده و واردات فولاد در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶، ۴۵ درصد کاهش داشته است.
با‌وجود کاهش صادرات و رکود فراگیر در بازار داخلی و خارجی اوایل مردادماه وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تأمین خوراک واحد‌های زنجیره فولاد و تعیین قیمت محصولات سنگ آهن صادرات محصولات سنگ آهن (کلوخه، دانه بندی، کنسانتره و گندله) را ممنوع کرد. این مصوبه باعث اعتراض تولیدکنندگان هم شد، آن‌ها می‌گویند وقتی تولیدکنندگان کنسانتره و فولاد تولید خود را کاهش دادند ممنوعیت صادرات به بخش دیگر تولید فشار وارد می‌کند. اتاق بازرگانی ایران در گزارشی که تهیه کرده تا ۸ ماه آینده حوزه معدن را پیش‌بینی کرده است. پیش‌بینی شده تولید گندله به ۲۹.۱ میلیون تن می‌رسد و این در حالی است که الزام تأمین گندله تا ۸ ماه سال‌جاری ۲۸.۴ میلیون تن است. پیش‌بینی تولید کنسانتره ۳۲.۹ میلیون تن برای ۸ ماهه سال‌جاری است و در این میان الزام تأمین کنسانتره ۳۱.۲ میلیون تن است.
نهضت فرآوری معدن در ۵ سال
محمدرضا بهرامن رئیس انجمن خانه معدن به «ایران» گفت: «۵ سالی است که از خام فروشی به سمت کنسانتره رفته‌ایم تا در مرحله اولیه تولید، سنگ آهن صادر نشود. در این میان نیز با‌وجود مشکلات فراوان سرمایه گذاری‌های وسیعی صورت گرفته است.»
وی ادامه داد: «با توجه به نهضت فرآوری مواد معدنی که در کشور ایجاد شد انتظار داریم که حمایت‌های لازم از حوزه معدن صورت گیرد، مهم‌ترین حمایت، گرفتن نظرات کارشناسی از فعالان این بخش است.»
بهرامن اعتقاد دارد که «باید با توجه به استراتژی‌هایی که برای بخش معدن دیده شده است حرکت کنیم نه اینکه تصمیم‌های عجولانه برای حوزه معدن گرفته شود.»
ما خواهان اجرای قانون معدن هستیم
بهرام شکوری رئیس کمیسیون معدن اتاق بازرگانی، صنایع معادن و کشاورزی ایران درباره راهبرد‌های بخش معدن گفت: تصمیم‌های غیرکارشناسی در حوزه معدن می‌تواند به زنجیره آن که محصولات فولادی است آسیب جدی وارد کند؛ لذا تنها خواسته ما از دولت این است که در تصمیم گیری‌ها به نظرات فعالان این بخش بی‌توجهی نکند. به‌عنوان مثال زمانی که بازار داخلی اشباع یا حتی بازار در رکود است نباید مرز‌ها بسته شود، زمانی محدودیت‌ها باید وضع شود که توازن بازار بهم ریخته باشد. وی با بیان اینکه فعالان حوزه معدن خواهان اجرایی شدن قانون معدن هستند، افزود: بحران جدی ما بی‌ثباتی در سیاستگذاری‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت است. در حوزه معدن اتفاق و سرمایه‌گذاری‌های خوبی صورت گرفته است بدین جهت باید از این سرمایه‌گذاری‌ها بدرستی استفاده کرد.
ما غریبه نیستیم
مهرداد اکبریان رئیس انجمن سنگ آهن ایران نیز به «ایران» گفت: «اگر دولت سرمایه‌گذاران معدن و صنایع معدنی را تشویق و حمایت کند به طور قطع اتفاق‌های بسیار مهمی در این حوزه رخ می‌دهد و می‌توان به سمت توسعه صادرات و گرفتن بازار‌های منطقه حرکت کرد.» وی ادامه داد: «ما با دولت غریبه نیستیم و به همین جهت می‌خواهیم در تصمیم گیری‌ها ما را مشارکت بدهند.» در نتیجه‌گیری باید گفت که فعالان معدنی از دولت خواستار سه اتفاق هستند. یک؛ بخش خصوصی در تصمیم گیری‌ها حضور داشته باشد. دو؛ قانون معدن اجرایی شود و سه؛ تصمیم‌های عجولانه اتخاذ نشود.
گزارش از: مرجان اسلامی فر
این مطلب نخستین بار در روزنامه ایران منتشر شده است.
