کلاسهای درس بالای ۴۰ نفر که حالا به تعبیر معلمان، به مرز انفجار رسیده‌اند! یکی از ده‌ها مشکل مدارس دولتی است و معلمان از مشکلات تدریس و یادگیری در این کلاس‌ها برای ما گفتند و از اینکه گاهی کیفیت در مدارس برای برخی سیاست‌گذاران مقرون به صرفه نیست!
به گزارش تسنیم؛ کلاسهای درس پرجمعیت که حالا به تعبیر معلمان، به مرز انفجار رسیده‌اند! یکی از ده‌ها مشکل مدارس دولتی است، کلاس‌هایی که حالا در کلانشهرها به ویژه استان تهران بسیار بالاتر از استاندارد تعریف‌شده، دانش‌آموز در خود جای داده‌اند و جریان آموزش در این شرایط حکایت خاص خود را دارد.
کلاسهای شلوغ و پرجمعیت مدارس دولتی که بیشترین آن هم سهم دانش‌آموزان دبستانی است، ریشه در مشکلات کلان‌تری همچون کمبود معلم، نبود فضای آموزشی لازم و 6 پایه شدن دوره ابتدایی دارد و این‌ها دقیقاً همان مسائلی است که در بحث عدالت آموزشی و ایجاد شکاف طبقاتی در تحصیل مؤثرند.
حالا کلاسهای درس شلوغ که در برخی موارد حتی تا لبه سکو در آنها نیمکت چیده شده و دانش‌آموزان هم ناچارند در نیمکت‌های سه نفره به سختی کنار هم جا شوند به یکی از مشکلات جدی معلمان به ویژه آموزگاران دوره ابتدایی تبدیل شده است و تمام این مسائل تدریس کیفی و از سوی دیگر بازخوردگیری لازم از دانش‌آموزان را با چالش‌هایی همراه کرده است.
معلم باید از روی دو میز بپرد!
این مشکل را حسین ثقفی؛ مشاور مدیرکل آموزش‌وپرورش شهر تهران اینگونه بیان می‌کند:" تهران در بحث فضای آموزشی از پایین جدول در رتبه دوم و قبل از سیستان و بلوچستان قرار دارد! تراکم استاندارد کلاس درس 8 متر مربع برای هر دانش‌آموز است که در تهران 4.5 متر است و در برخی مواقع حتی فضایی برای اینکه معلم در کلاس درس حرکت کند، نداریم و معلم باید از روی دو تا میز بپرد تا به میز خودش برسد!"
تصور کنید، معلم دوره ابتدایی در کلاسی که طبق استاندارد باید پذیرای 26 دانش‌آموز باشد با 35 یا حتی 45 دانش‌آموز مواجه است و با توجه به اقتضائات سنی کودکان در این دوره، اداره کلاس درس، تدریس مناسب، توجه به تمام دانش‌آموزان به ویژه کودکان دارای اختلال یادگیری و بازخوردگیری از عملکرد دانش‌آموزان چگونه ممکن است؟ در این حالت یا عملکرد کیفی معلم تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد و نتیجه همان می‌شود که برخی معترضند چرا دانش‌آموز پایه چهارمی هنوز برای نوشتن مشکل دارد یا اینکه معلم دچار فرسودگی خواهد شد.
با رشد جمعیت دانش‌آموزی کشور و در کنار آن کمبود جدی معلم، داستان کلاسهای پرتراکم ماجرای تمام مهر‌ماه‌ها خواهد بود که نه تنها دود آن به چشم دانش‌آموزان می‌رود بلکه دیگر دل‌ودماغی هم برای معلمان این کلاس‌ها باقی نمی‌ماند.
62 درصد کلاسهای درس دوره ابتدایی دور از استاندارد
مهر امسال نیز معلمان از تکرار کلاسهای درس شلوغ می‌گویند، کلاس‌هایی از 35 تا 40 و 45 نفر آن هم بیشتر در دوره ابتدایی؛ رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی می‌گوید که طبق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش، تراکم کلاس درس دوره ابتدایی نباید بالای 26 نفر باشد و نرخ مطلوب هم 20 تا 22 نفر است اما هم‌اکنون حدود 62 درصد کلاسهای درس تراکم بالای 26 نفر دارند، 48.2 درصد کلاس‌ها 26 تا 35 دانش‌آموز، 12.1 درصد کلاس‌ها 36 تا 40 دانش‌آموز، 1.7 درصد کلاس‌ها بالای 41 دانش‌آموز دارند و سه هزار و 22 کلاس درس بالای 41 نفره هم وجود دارد، این اتفاق در مدارس خاص رخ نمی‌دهد و در مدارس دولتی است!
کلاسهای بالای 40 نفر برای اول دبستان!
یکی از معلمان مناطق جنوبی شهر تهران از جمعیت بالای 40 نفر کلاس اول دبستان خبر می‌دهد و در اینباره به تسنیم گفت: جمعیت بالای 40 نفر در کلاس اول دبستان یعنی فاجعه و کار را برای معلم با دشواری‌های خاصی همراه می‌کند همچنین این مدرسه میزبان دانش‌آموزان اتباع افغانستانی هم است.
او می‌گوید: ادارات آموزش‌وپرورش مدارس را ملزم به ثبت‌نام دانش‌آموزان بالاتر از نُرم استاندارد می‌کنند و همین مسئله باعث می‌شود که گاه جمعیت دانش‌آموزان یک کلاس به بالای 40 نفر برسد. هر چند که در سال‌های اخیر میان حرف تا عمل فاصله زیاد بوده یعنی در سخن گفته می‌شود تراکم کلاسهای درس باید 26 نفر باشد یا نهایت 33 نفر اما در میدان عمل جمعیت دانش‌آموزان در کلاسهای درس قد کشیده و به بیش از 35 یا 40 نفر می‌رسد،آموزش‌وپرورش هم که مدارس را رها کرده و در این میان کادر مدارس با همراهی خانواده‌ها باید تمام امور مدرسه را حل و فصل کنند.
دبیرستان‌های استان تهران هم درگیر کلاسهای شلوغ
کلاسهای درس پرجمعیت در شهرستان‌های استان تهران از ملارد و نسیم‌شهر تا پردیس و بهارستان نیز موضوعی فراگیر است، معلم عربی یکی از مدارس متوسطه دوره اول شهر ملارد در این رابطه به ما گفت: جمعیت دانش‌آموزان در کلاسهای درس پایه هفتم و هشتم 43 تا 45 نفر است، وقتی تعداد دانش‌آموز در کلاس درس بالا می‌رود، کار تدریس به لحاظ کیفیت دچار اُفت می‌شود و طبیعی است که یادگیری دانش‌آموز هم کاهش پیدا می‌کند متأسفانه به دلیل کمبود معلم و فضای آموزشی جمعیت کلاسهای درس را افزایش داده‌اند و چاره‌ای اساسی برای افت کیفی مدارس دولتی که حالا وضعیت روز به روز بدتر می‌شود، نمی‌اندیشند.
او می‌گوید: کتاب‌های پرحجم این دوره در کنار شلوغی کلاس، فرصت پرسش‌وپاسخ و بحث بر روی مطالب کتاب‌های درسی را کاهش می‌دهد و همین مسئله می‌تواند به بحث کیفیت آموزش مرتبط شود.
خداحافظی با مشاور و معاون و مربی بهداشت!
البته در کنار کلاسهای پرجمعیت و کمبود معلم باید موضوع کمبود نیروهای کیفی در مدارس "معاون، مشاور، مربی بهداشت و..." را هم اضافه کرد، عدم حضور معاون اجرایی "ناظم"در مدارسی که تراکم جمعیت آنها بالاست مشکلات خاص خود را رقم می‌زند و حوادث دانش‌آموزی هنگام زنگ‌های تفریح تنها یکی از آنهاست.
پای صحبت‌های مسئولان و سیاست‌گذاران این بخش به ویژه در سازمان برنامه‌وبودجه که بنشینیم قطعاً خواهند گفت نسبت دانش‌آموز به معلم در کشور ما پایین است و رقم یک معلم به ازای 15 دانش‌آموز که هم‌اکنون شاهد آن هستیم باید افزایش یابد.در این باره باید به این مسئله توجه داشت که نسبت کل حقوق‌بگیران آموزش‌وپرورش به دانش‌آموزان، یک به 12 و نسبت معلمان به دانش‌آموزان یک به 18 است اما با احتساب 70 درصد شهرنشین در ایران این نسبت در شهرها به یک به بالای 30 خواهد رسید اما مسئولان آموزش‌وپرورش در تحلیل‌هایشان، به همان آمار یک به 12 بسنده می‌کنند و در پی افزایش دانش‌آموزان نسبت به معلمند. این در حالی است که در بسیاری از مدرسه‌ها به شدت کمبود نیروهایی مانند معاون، مشاور، مربی بهداشت هم احساس می‌شود.
یک بام و دو هوای آموزش‌وپرورش!
عباس فرجی که سال‌هاست در مدارس شهر تهران به عنوان مشاور در حال فعالیت است درباره مشکل تراکم دانش‌آموزان و از سوی دیگر کمبود نیروهای کیفی در مدارس به تسنیم گفت:درباره کمبود فضای آموزشی سخنان بسیاری مطرح شده است اما باید در نظر داشت تا زمانی که سیاست کلان آموزش‌و پرورش گسترش مدارس غیردولتی است مشکل کمبود فضای آموزشی حل نخواهد شد، با توجه به تراکم بالایی که هم‌اکنون در مدارس داریم هر سال شاهد هستیم تعدادی از مدارس دولتی با تغییر کاربری به مدارس غیردولتی تبدیل می‌شوند و البته همگی می‌دانیم یکی از مهم ترین مزیت‌های مدارس غیردولتی تراکم پایین دانش‌آموزان است.
در نظر داشته باشید آموزش‌و پرروش رفتار دوگانه‌ای دارد از یک طرف از کمبود فضای آموزشی سخن می‌گوید و از طرف دیگر مدارس دولتی را به بخش خصوصی واگذار می‌کند، اگر بخواهم مصداقی را بیان کنم در یکی مناطق تهران که تصادفاً بحث تراکم دانش‌آموزی را دارد دو مدرسه دولتی به غیردولتی تبدیل شده‌اند یعنی مدرسه دولتی با 350 دانش‌آموز تعطیل شده است و یک مدرسه غیردولتی با نهایت 70 دانش‌آموز دایر شده است مازاد این تعداد به مدارس مجاور معرفی و ثبت نام شده‌اند.
وقتی کیفیت مقرون به صرفه نیست!
او معتقد است که این رفتار عجیب آموزش‌و پرورش هیچ توجیه عقلی ندارد مگر آنکه بپذیریم آموزش‌و پرورش فقط در تلاش است هزینه‌های خود را کاهش دهد به این شکل که هر سال با پایین و بالا رفتن جمعیت دانش‌آموزان همیشه سرانه کلاسهای درس 35 الی 40 نفر بود، چون تعداد استاندارد کلاس از نظر ریالی مقرون به صرفه نیست و حالا این بحث در سایر بخش‌ها هم وجود دارد، در کدام منطق می‌گنجد که مدرسه‌ای با با بیش از 500 دانش‌آموز فقط یک معاون داشته باشد؟!
فرجی این را هم گفت که اما امسال وضع مدارس حاشیه‌نشین تهران وخامت بیشتری دارد به این دلیل که افزایش اجاره بها باعث شده کوچ دانش‌آموزی به شهرهای اطراف تهران افزایش یابد بنابراین، سامان‌دهی در این شهرها مشکلات فراوانی خواهد داشت طبعاً هر چقدر تراکم کلاسهای درس افزایش یابد تجمع مشکلات و مسائل دانش‌آموزی هم افزایش خواهد یافت و این مسئله باعث فرسودگی معلمان هم می‌شود همچنین این سال‌ها شاهد افزایش نرخ مشکلات انضباطی، تربیتی و آموزشی در مدارس هستیم به نظر می‌رسد مادامی که آموزش و پرورش این رویه را دنبال می‌کند ما شاهد آرامش در مدارس دولتی نخواهیم بود.
تراکم بالا فقط مشکل کلانشهرها نیست. شهرهای کوچک مراکز شهرستانها هم معضل تراکم بالا رو دارن. مدارس کم جمعیت روستاها باعث شده برا رعایت تراکم استاندارد، آمار کلاسا بالای 40 نفر باشه. تصور کنید 35 تا 45 نفر تو کلاسی که تو گرمای جنوب کرمان یه دستگاه پنکه هم نداره چه کیفیتی داره؟؟