همزمان با وقوع سیل و طغیان رودخانه‌ها در استان سیستان و بلوچستان، تمساح‌های پوزه کوتاه که به آنها "گاندو" گفته می‌شود از محیط‌های آبی خارج و در خشکی پراکنده شدند و به باور برخی، خزندگان تهدیدی برای انسان است؛ ولی به گفته محققان این حوزه، گاندوها هر چند که حیوانات شکارگری هستند، ولی در فصل زمستان تمایلی به خوردن ندارند؛ از این رو در مواجهه با این خزندگان بهتر است با اداره محیط زیست منطقه تماس بگیرند.
به گزارش «تابناک»، باربد صفایی مهرو، محقق حوزه خزنده‌شناسی در گفت‌وگو با ایسنا، گفت: تمساح تالابی با نام محلی "گاندو"در استان سیستان و بلوچستان شناخته می‌شود و زیستگاه آن در کشورهای نپال، هند و پاکستان و غربی‌ترین پراکنش جهانی این خزنده مربوط به سیستان و بلوچستان در ایران است.
وی زیستگاه گاندوها در استان سیستان و بلوچستان را در رودخانه‌های "کاجو"، باهوکلات" و "سرباز" دانست و اظهار کرد: منطقه حفاظت شده تمساح تالابی گاندو از حدود پنجاه سال پیش بوده که ابتدا نام آن منطقه حفاظت شده "باهوکلات" بوده و بعدها این منطقه به نام منطقه حفاظت شده گاندو تغییر نام داده شد. این منطقه برای حفاظت حیات وحش بی نظیر بلوچستان و گونه شاخص آن یعنی گاندو سال‌ها است تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد.
این خزنده شناس با بیان اینکه این گونه بزرگترین خزنده خشکی در ایران محسوب می‌شود، خاطر نشان کرد: طول تقریبی گاندوهای بالغ ۳ متر است و معمولا در اوایل بهار جفت‌گیری می‌کنند و ۵۰ تا ۶۰ روز پس از جفت‌گیری تخمگذاری صورت می‌گیرد و حدود دو ماه پس از تخمگذاری، بچه گاندوها از تخم بیرون می‌آیند.
صفایی ادامه داد: زمان تخمگذاری که در اوخر بهار و اوایل تابستان است، خطرناک‌ترین زمان برای نزدیک شدن به این خزنده است؛ چراکه این تمساح‌ها رفتار مراقبت‌های والدینی دارند؛ از این رو در این زمان والدین در نزدیکی تخم‌ها هستند و زمانی که از تخم‌ها صدایی بشنوند، معمولا به کمک آنها می‌آیند و حتی نوزادان گاندو را از تخم خارج و وارد آب می‌کنند. از این رو این زمان گاندوها بیشترین حملات را دارند.
این محقق حوزه خزنده، محدود شدن منابع آب و خشکسالی را از دیگر مواقعی دانست که گاندوها بیشترین تعارض را با انسان دارند و در این باره توضیح داد: زمانی که منبع آبی کوچک می‌شود، مردم ساکن در منطقه نیاز به آب بیشتر دارند و مجبور هستند به زیستگاه‌های این خزندگان وارد شوند؛ یعنی در جایی که بیشترین تعداد موتور پمپ‌های کشاورزی وجود دارد و مردم ساکن در این مناطق برای رفع نیازهای آبی خود چون شست و شو و شنا در کنار منابع آبی حضور دارند.
وی با بیان اینکه محدود شدن منابع آبی به معنای برکه‌ای به اندازه کوچکتر از یک هکتار است، یادآور شد: حتی در چنین فضای محدود و کوچکی مردم بلوچستان با گاندوها هم‌زیستی دارند و با رعایت نکات ایمنی، اتفاقی برای مردم منطقه به واسطه حضور گاندوها رخ نمی‌دهد.
صفایی با اشاره به وقوع سیل ناشی از بارندگی در استان سیستان و بلوچستان با تاکید بر اینکه با افزایش میزان آب، شاهد بیشترین مشاهده گاندوها در منطقه هستیم، ادامه داد: در حال حاضر مطابق با سرشماری‌های رسمی سازمان حفاظت محیط زیست نزدیک به ۴۰۰ فرد گاندو در زیستگاه‌های طبیعی سیستان و بلوچستان گزارش شده است که احتمالا در سیل اخیر شاهد پراکنده شدن گاندوها در منطقه پراکنده هستیم.
دلایل مهاجرت گاندوها به محیط شهری
این خزنده شناس به بیان دلایل پراکنده شدن گاندوها به محیط شهری پرداخت و در این باره گفت: حیوانات زودتر از انسان از خطرات آگاه می‌شوند و با وقوع سیل ناشی از بارندگی، گاندوها دیگر نمی‌توانند در آب باقی بمانند، چون از بین می‌روند؛ از این رو از آب خارج می‌شوند.
وی با بیان اینکه اکثر روستاهای کشور در اطراف رودخانه‌ها بنا شده‌اند، اظهار کرد: از این رو با خارج شدن گاندوها از آب معمولا وارد محدوده روستا از جمله خانه‌ها و یا مدارس می‌شوند و در چنین شرایطی بهتر است مردم با شماره سراسری ۱۵۴۰ مربوط به سازمان حفاظت محیط زیست تماس بگیرند که بصورت شبانه روزی پاسخگو هستند. همچنین در حال حاضر گشت امداد محیط زیست و محیط بان در منطقه حضور دارند و تمساح‌های وارد شده به حریم شهری را خارج می‌کنند.
مشاهده گاندو امری عادی در سیستان و بلوچستان
صفایی با بیان اینکه مشاهده تمساح‌ها در مناطقی چون باهوکلات و جکیگور امری طبیعی است، خاطر نشان کرد: خروج از آب برای جانوران تالابی امری معمول است، همانطور که به عنوان مثال زمانی که قورباغه‌ها و سمندرها در زمان بارندگی به کنار آب می‌آیند، این رفتار نیز در گاندوها وجود دارد و یک واکنش طبیعی برای بقا در چنین جاندارانی است؛ چرا که این حیوانات خطر را احساس می‌کنند و می‌دانند که در چنین شرایطی اگر در آب باقی بمانند، می‌میرند؛ از این رو از آب خارج می‌شوند.
وی اضافه کرد: بیشترین خطر گاندوها در زمانی است که در داخل منابع آبی محدود قرار می‌گیرند، ولی با زیاد شدن میزان آب و پراکنده شدن آنها امکان حمله از جانب این خزندگان خیلی کم است.
به گفته صفایی، از آنجایی که این خزنده در خشکی حرکت بسیار کندی دارد؛ از این رو خطر متوجه انسان نیست و معمولا شکار آنها در محیط‌های آبی است.
گاندوها بنای حمله به انسان‌ها در فصل زمستان را ندارند
وی در خصوص برخی تصورات با پراکنده شدن گاندوها در منطقه به دلیل سیل، توضیح داد: این سیل در فصل زمستان رخ داد و دمای هوا در این منطقه بسیار پایین است و این خزنده بزرگ جثه در فصل زمستان میلی به غذا خوردن ندارد و علی‌رغم این حقیقت ما در مسیر خبری افتاده‌ایم که گاندوها با پراکنده شدن در منطقه بنای خوردن مردم را دارند.
صفایی با تاکید بر اینکه چنین رفتارهایی از سوی این خزنده در فصل زمستان بعید خواهد بود، افزود: من شاهد بودم که در کنار سد "پیشین" که تعداد زیادی گاندو در حال استراحت بودند، بلافاصله با احساس حضور ما در آن منطقه، همگی داخل آب شدند و با توجه به رفتارشناسی که از این خزنده سراغ دارم، خوردن انسان از سوی گاندوها در این فصل امری بعید است.
این محقق حوزه خزنده‌شناسی اضافه کرد: ولی آنچه مردم باید رعایت کنند، این است که برای رفتن در کنار رودخانه حتما از زمان روشنایی هوا استفاده کنند؛ چون این خزنده شکارگر است و در روز دید انسان کامل‌تر است، ولی باز تاکید می‌کنم اگر هم حمله صورت بگیرد، بیشتر به منظور دفاع است تا شکار.
آنچه که باید مردم در مواجهه با گاندوها رعایت کنند
صفایی با بیان اینکه مردم منطقه سیستان و بلوچستان نحوه هم‌زیستی با گاندوها را به خوبی می‌دانند، گفت: زمانی که بزرگترها مشاهده می‌کنند که گاندویی به کودکانشان نزدیک می‌شود با فریاد زدن "دزده دزده" کودکان را از وجود خطر حمله گاندوها آگاه می‌کنند و این رفتار نشان از آشنایی مردم منطقه از این جاندار دارد.
وی به نکات ایمنی در رفتار با گاندوها اشاره کرد و گفت: در حال حاضر به دلیل وقوع سیل گاندوها در مناطق "باهوکلات" و "جکی گور" پراکنده شده‌اند و بهتر است مردم نکاتی از قبیل استفاده از نور روز برای تردد در رودخانه را رعایت کنند.
به گفته رئیس هیات مدیره موسسه خزنده‌شناسان در صورتی که مردم با این تمساح‌ها در کنار ساحل رودخانه یا خشکی مواجه شدند، بهتر است در زاویه ۴۵ درجه‌ای از این خزنده دور شوند، چرا که گاندو بدن بزرگی دارد و برایش بسیار سخت است که به سمت فرد مورد نظر بچرخد؛ از این رو بهتر است مردم در مواجهه با این خزنده خط مستقیم را طی نکنند و در زاویه ۴۵ درجه‌ای آن قرار بگیرند.
صفایی با تاکید بر اینکه در چنین شرایطی مردم هرگز به سمت گاندوها حمله نکنند، افزود: در صورت حمله به گاندوها، این خزندگان درصدد دفاع از خود بر می‌آیند و این، وضعیت را برای محفوظ نگه داشتن انسان در برابر این جانوران، خطرناک‌تر می‌کند.
وی با تاکید بر اینکه مردم در مواجهه با گاندوها فاصله ایمن داشته باشند، گفت: در صورتی که مردم با این خزندگان فاصله ایمن داشته باشند، از سمت پشت سر پتویی بر روی سر و چشمان گاندو انداخته شود و در این شرایط این خزنده ساکن در جای خود خواهد ماند و بعد می‌توان به اداره محیط زیست تماس گرفت تا در حداقل زمان ممکن محیط بانان کارآزموده ادارات چابهار و راسک به کمک مردم بیایند.
صفایی اضافه کرد: در صورتی که به دلیل وقوع سیل راه روستاها قطع شده است و مردم با تمساح‌ها مواجه هستند، می‌توانند برای مهار این خزندگان از روش انداختن پتو بر روی سر آنها استفاده کنند، ولی توصیه می‌شود که اگر افراد با این روش‌ها آشنایی ندارند، در این زمینه اقدام نکنند و تنها اطراف تمساح را خلوت کنند که در اثر ازدحام جمعیت به فردی آسیب نرسد.
شعار مردم بدبخت سیل زده سیستان و بلوچستان :