به گزارش «تابناک»، دکتر مریم سلیمی، مدرس سواد رسانه‌ای، خبری و بصری در مطلبی نوشت: این روزها به واسطه شیوع بیماری کرونا، همه توصیه های بهداشتی مراکز مختلف، به ماندن در خانه ختم می شود. این توصیه ها، عموما مرتبط با سلامت روحی و جسمی شهروندانند، ولی آیا برنامه ای برای دوران در خانه ماندن به ویژه از سوی رسانه ها در سطح اول و از طرف خانواده ها در سطح دوم وجود دارد؟ عمده تمرکز خانواده ها بر رسانه های اجتماعی و پیام رسان های تلفن همراه بوده و مشکلات و چالش‌هایی که ناشی از آن حاصل می شود که از این جمله گرفتاری در گرداب اخبار، تصاویر، فایلهای صوتی، ویدیوها و... جعلی است.
این اخبار و موجها مخاطبان را به رفتارها و اقداماتی هدایت می کنند که گاه نادرستند و برای مخاطبانشان گران تمام می شود، حتی گران به قیمت جان. ترسها و اضطراب هایی که گاه منشا رسانه ای دارند.
* نوع و ترکیب بشقاب رسانه ای
کمی به ترکیب رسانه هایی که این روزها در بشقاب رسانه ای خود کشیده اید نگاه کنید. سهم هر کدام چقدر است؟ از رسانه های رسمی و غیررسمی؟ از انواع رسانه ها؟ نوع و گرایش آنها؟ نوع محتواهای مورد رجوع؟ چقدر از این محتواها جعلی بوده و چقدر واقعی اند؟
*نمره سواد رسانه ای و خبری شما چند است؟
آیا نمره قابل قبولی به لحاظ انتخاب نوع رسانه، محتوای گزینی، تاثیر و رفتارها و انتخاب‌های ناشی از آنها و... به خود می دهید؟ نمره سواد رسانه‌ای و خبری شما و خانواده تان چند است؟ منصفانه قضاوت کنید.
چند بار از خبرهای رسیده در رسانه های مختلف دچار وحشت شدید؟ چند بار به طنزهای مرتبط با کرونا خنديد؟ چندبار برای تماشای چالش‌های رقص کادر درمانی و هنرمندان و... وقت گذاشتید؟
در دوران قرنطینه خانگی، سراغ چه رسانه هایی برای اطرافیانتان رفتید؟ چه فیلم‌ها یا انیمیشنها و آهنگهایی را دیدید و شنیدید؟
آیا در این انتخاب ها، با آگاهی عمل کردیم یا فقط به دنبال سرگرم کردن خود و اطرافیانمان بودیم؟
آیا وقتی انیمیشنی را که برای فرزندمان دانلود کردیم رده سنی آن را چک کردیم؟ قبل از اجازه تماشا، یکبار خودمان آن را دیدیم؟ نقدهای مربوط به آن را خواندیم؟
سراغ چه بازی‌هایی رفتیم؟ آیا از ميزان خشونت، درجه عاطفی، سبک زندگی القایی و... آن مطلع بودیم؟
آیا ملاحظات سنی کودک و رابطه آن با میزان ساعات مصرف رسانه ای را رعایت کردیم؟
آیا نحوه طرح اخبار و اطلاعات مربوط به کرونا با ظرفیت و سن اعضای خانواده و وضعیت جسمی و روحی شان در خانه رابطه درست و صحیح داشت؟ آیا دقت کردیم تا به کودکانمان استرس های کرونایی ندهیم؟
*لزوم برنامه رسانه ای در دوران ماندن در خانه
هنوز در خانه ایم و کاش برای روزهای پیش رو، هم رسانه ها و هم خودمان به برنامه مناسب رسانه ای با ترکیبی اصولی و صحیح بیندیشیم. این روزها چقدر سعی شده تا از طریق شبکه های مختلف تلویزیونی محتواهای مناسب، سالم و سرگرم کننده برای مخاطبان تهیه شود؟ دیگر رسانه ها چه کردند و چه برنامه ای دارند؟ عملکرد رسانه ها را چطور ارزیابی می کنید؟ نمره آنها چند است؟ آیا فقط با اخبار کرونایی مردم را بمباران خبری می کنند و آنها را غرق توصیه های بهداشتی کرده یا برعکس غرق بی تفاوتی و بی خبری و... کرده و یا دریچه های جدیدی را به رویشان می گشایند با هدف تاب آوری، ارتقای آگاهی ، ایجاد سرگرمی و...؟ کدامیک؟
قطعا تلاش‌هایی از سوی رسانه ها برای سرگرمی، اطلاع رسانی و.... صورت گرفته ولی چقدر کافی یا موثر بوده اند؟
این روزها که در خانه ایم و ناچاریم در خانه باشیم، بکوشیم با نگاه مثبت و از دید فرصت به آن بنگریم.
زمانی را برای فعالیت گروهی در خانه آزاد کنیم. از انواع بازی‌ها و... تا حتی تقویت زبان.
*زمانی مناسب برای ارتقای سواد رسانه ای و خبری
اکنون زمان خوبی برای ارتقای سواد رسانه ای و خبری است. تمرین کنیم در بشقاب رسانه ایمان انتخاب معقول و منطقی داشته ایم، هم به لحاظ حجم و هم محتوا.
5 سوال اصلی در برابر رسانه ها یادمان نرود. پیام ارسالی از سوی چه رسانه ای، با چه گرایش و هدفی،. با چه تاثیری ، برای چه مخاطبی، با چه تکنیک و شگردی و با چه القا و چه سبک زندگی ارسال شده است.
در خانه، چالش شناسایی اخبار جعلی داشته باشیم. کارت‌هایی از اخبار نادرست رسانه ای درست کرده و جمعی بازی کنیم.
برای شناخت رسانه ها، انواع آنها، تکنیک‌ها ی مورد استفاده (همچون کتاب پوشش خبری) وقت بگذاریم.
خود و خانواده مان را به دست و دامان اخبار و محتواهای رسانه های مختلف نسپاریم و محتواها را دروازه بانی کنیم.
ضمن رعایت نکات ایمنی و بهداشتی، از زمان موجود برای ارتقای سواد رسانه ای و خبری استفاده کنیم تا با شناخت بیشتر، در برابر رسانه ها و تاثیر از آنها حاضر شویم.
بسیاری از باورها را رسانه ها و گروه‌های مرجع به ما می دهند و گاه دل سپردن به باورهای غلط منابع رسانه ای نامعتبر می تواند برایمان گران تمام شود و جبرانی هرگز برای آنها نباشد.
*اخبار جعلی و اضافه بار اطلاعاتی در خانه ممنوع
هوشیارتر عمل کنیم و ضمن اینکه در خانه می مانیم، دچار اضافه بار اطلاعاتی یا متاثر از اخبار جعلی نشویم و رفتارهای افراطی و تفریطی را مرتکب نشویم.
در خانه بمانیم ولی در رسانه های اجتماعی و پیام رسان های تلفن همراه مسئولانه تر حضور یابیم و عمل کنیم. هر چیزی را که از صحت آن مطمئن نیستیم اشتراک نگذاریم.
هر ویدئو یا مطلبی را بدون توجه به عواقب آن منتشر نکنیم.
هر توصیه ای را دربست نپذیریم. حتی توصیه های رسانه ای. بعضا برخی دوستان لیستی از انیمیشن ها برای تماشا ارائه می کنند آنهم بدون توجه به رده سنی. به عنوان مثال، در یکی از لیستها انیمیشن "پیتر خرگوشه" توصیه شده بود. انیمیشن خوش ساخت و جذابی که نقدهای بسیاری به آن وارد است به خصوص برای کودکان از بعد میزان خشونت موجود در آن.
همانقدر که مراقب سلامت روح و جسم و خوراکمان هستیم، مراقب تاثیرات رسانه ها هم باشیم. یادمان باشد دیگر سواد رسانه ای و خبری و... انتخاب نیستند، بلکه اجبارند از ان جهت که نیازمند انها در ساده ترین امور زندگی مان هستیم. این را کرونا و اخبار آن بیشتر ثابت کرد.
*برای کشف اخبار منفی مسابقه نگذاریم
در کنار افزایش سواد رسانه ای و خبری و بصری و سلامت، حواسمان به میزان و ساعات حضورمان در فضای مجازی باشد. به جای کشف و مسابقه یافتن آخرین اخبار و امار کرونا و انتقال استرس و... به خانواده، حواسمان به وضعیت روحی آنها از ابعاد مختلف از جمله اضافه بار اطلاعاتی و احتمال صدمات ناشی از جعلی بودن برخی محتواها باشد. مبادی ورود اطلاعات را به خانه کنترل کنیم، هر میزان و سطحی از خبر و اطلاعات بسته به حال اعضای خانواده وارد منزل نشود.
نه آنچنان دل به طنز و بی خبری بسپاریم که از واقعیت غافل شویم و نه چنان غرق در استرس و اخبار جعلی که باز چراغ حقیقت گم شود.
*لزوم درک بیشتر فضای واقعی به جای فضای مجازی
حواسمان به اطرافیانمان بیشتر از پیش باشد و درک بیشتر آنها در فضای واقعی به جای فضای مجازی.
اگر بناست در کمپین یا چالشی به ویژه از نوع مجازی شرکت کنیم، ابتدا ابعاد آن را بررسی و سپس وارد آنهایی شویم که بهبود بخش تر و راهگشا تر است. مثلا شرکت در کمپین عدم سفر و.....
*زیر ذره بین جهانیم
یادمان باشد، هر رفتار فردی و جمعی ما در مواجهه با بحران اخیر زیر ذره بین جهان است و ثبت در تاریخ می شود.
*حضور مسئولانه در خانه و فضای مجازی
تاکید می‌شود، همان قدر که با خانه ماندن به عدم انتشار بیشتر ویروس کرونا کمک می‌کنیم، با مدیریت حضور و رفتارهایمان در فضای مجازی، نیز از عدم انتشار ویروس اخبار جعلی جلوگیری کنیم.
در پایان می‌توان از مباحث فوق به توصیه‌های ۱۵ گانه سواد رسانه‌ای در ایام حضور خانگی رسید:
۱. داشتن برنامه رسانه‌ای در ایام حضور خانگی
۲. تعیین رژیم مصرف رسانه‌ای و ترکیب بشقاب رسانه‌ای
۳. در نظر گرفتن سن اعضای خانواده و رسانه پیشنهادی و میزان و ساعات مصرف
۴. کنترل حجم اخبار و اطلاعات مرتبط با کرونا و... برای جلوگیری از اضافه بار اطلاعاتی و هرگونه تضعیف روحیه اعضا و...
۵. ایجاد تعادل در اخبار و اطلاعات گردش شده در خانه، نه ترس و نه بی تفاوتی افراطی
۶. کنترل مبادی ورودی برای جلوگیری از ورود و تاثیر اخبار، تصاویر، فایلهای صوتی و ویدئو‌های جعلی بر خانواده و هرگونه تصمیم شتاب زده احتمالی
۷. کنترل رده سنی فیلم‌ها و انیمیشنها و تماشای آنها، پیش از اجازه مشاهده به فرزندان کودک و نوجوان خود
۸. کنترل بازی‌ها قبل از اجازه بازی از ابعاد خشونت و...
۹. داشتن انتخاب‌های مناسب فیلم‌های خانوادگی و... و ایجاد فضای بحث و نقد در خصوص آنها برای تقویت تفکر انتقادی
۱۰. استفاده از فرصت موجود برای ارتقای سواد رسانه‌ای و خبری اعضای خانواده
۱۱. تلاش برای شناسایی رسانه‌ها و تاکتیک‌ها و تکنیک‌های مورد استفاده به عنوان یک دغدغه خانوادگی
۱۲. انجام بازی‌ها و نمایش‌هایی برای تقویت سواد خبری، رسانه‌ای و بصری، از تهیه فلش کارت‌های اخبار جعلی تا نقد و بحث در خصوص ویدئو‌ها و تصاویر جعلی و...
۱۳. پرهیز خانوادگی از تولید و اشتراک گذاری اخبار جعلی مربوط به کرونا
۱۴. حضور مسئولانه خانوادگی در فضای مجازی و ایفای نقش در آن (در اشتراک گذاری‌های انواع محتوا، شرکت در چالش‌ها و کمپین ها، و...)
۱۵. عدم به رسمیت شناختن منابع غیررسمی و منتشر کننده اخبار جعلی و... و عدم همکاری احتمالی با آنها
فقط بعد از همه گیر کردن ویروس تنها چاره را در خانه ماندن دیدهاند بدون اینکه ابزارش را فراهم کنند . شما از صبح کانال های تلویزیون میلی را تا شب جستجو کن دریغ از یک برنامه جذاب و شاد.فیلم های سینمایی هم که مربوط یک قرن پیش که ملیون ها بار نمایش داده شده اند.سریال های ابکیشان که بار اول هم قابل دیدن نیست برای صدمین بار نمایش داده می شوند...