مدتهاست که در شبکههای صدا و سیما و آگهی نما (بیلبورد)های بزرگراهی تبلیغ «ایزی لایف» به خورد ملت داده میشود تا پوشکی به مشتریان پوشکخواه ایرانی معرفی شود. از یکی ازمسئولین شهر سؤال کردیم چرا فارسی نوشته یک نام خارجی؟ پاسخ فرمودند، این نام است و نام را باید فارسی نوشت! سؤال کردیم چرا نام فارسی نیست؟ فرمودند، مسئولیتش با دیگری است!
در یکماه اخیر در صدا و سیما تبلیغ نوشیدنی «ویت بار» (محصول گروه عالیس-همش رو بده!- در خراسان رضوی) به خورد ما داده شد. به عدهای از مسئولین فرهنگی کشور و صدا و سیما اطلاع دادیم که «بار» یعنی مشروبفروشی و مشروبخانه! چرا باید نوشیدنی یک خانواده ایرانی مسلمان فارسی زبان نام فارسی نوشته یک مفهوم حرام را داشته باشد؟ فرمودند تذکر کتبی میدهیم، تبلیغ قطع نشد و ادامه دارد.
از اول این هفته (ششم دی ماه ۱۳۹۹) در بزرگراهها، آگهی نمای «هَپی لایف» در بزرگراههای تهران نوش جانمان می شود. این هم ظاهراً یک نوشیدنی برای ما ایرانیان است از شرکتی به نام «پارس کشت».
رویدادهای ناموزون فرهنگی بالا خبر از یک غفلت بزرگ و در راه دارند. توجه نمایید از پوشک (پوشیدنی کودکان) تا نوشک (نوشیدنی کودکان) ما تحت سیطره نام گذاری اصالتاً غربی و فارسی نوشته است. کارشناسان و مسئولین ما در تأیید این کلمات غریبه و اجازه تبلیغ آنها مسئول هستند و در حال حاضر کوتاهی می نمایند. بکار بردن هَپی (happy) به جای خوشحال و شاد، ایزی (easy ) به جای آسان، لایف (life) به جای زندگی، ویت (wheat) به جای گندم، و بار (bar) به جای مشروب! اهداف خطرناکی را، هر چند سهوی!،ا دنبال می کنند. کی تصمیم می گیرد؟ کی مجورز می دهد؟ کی نظارت نمیکند؟
کلمات و نامها بار فرهنگی و محتوایی دارند. اینکه فکر کنیم نوآوری در زبان لازم است، حتماً چنین است و باید انجام شود و میشود. زایش زبانی از درون زبان و با بنیادهای زبان ممکن است. بنده در دانشگاه و در رشته خود شاهد تولید کلمات و نامهای جدید و زیبای فارسی هستم. بحمدالله، ما رساله های دکتری در رشتههای فنی و موضوعات روز داریم که تماماً فارسی هستند و همه اصول نگارشی و مالکیت معنوی مطالب دیگران و نامهای دیگران را هم رعایت مینمایند. ما کاستی زبانی نداریم و میتوانیم به هر میزان که لازم باشد نام و کلمه جدید فارسی تولید کنیم. همت لازم است، دستورالعمل و تنظیم گری لازم است.
راستی، ما را چه شده است که نسبت به ویرانگری فرهنگی خود در رسانههای کشور و در حاکمیت کشور حساس نیستیم. هر کس پول داد باید هر محصولی را تبلیغ کند؟ آیا وزارت صمت مجوزی برای نامگذاری های این چنینی داده است یا موضوع رها است؟ چرا رها است؟ مگر کارخانه تولید داخل از هوا و فضا و بازار و انرژی این کشور استفاده نمیکند که این چنین ناخردمندانه تیشه به ریشه زبان و ادب و فرهنگ فارسی می زند. مگر فرانسویها و آلمانی ها و انگلیسیها اجازه میدهند در زبان و فرهنگشان چنین نفوذی اتفاق بیفتد؟ چرا فکر میکنیم باید نام محصولمان را خارجکی بگذاریم، تا مردم فکر کنند بخورند چنین محصولی فناورانه تر یا بودن! موضوع و یا کیفی تر بودن مصرف نمایند.
صدا و سیمای ما و شهرداری ما چرا دقت در پاسداشت زبان و فرهنگ فارسی ندارد؟ آیا کسی در بازرگانی صدا و سیما و یا امور تبلیغی بزرگراهها این موضوعات را متوجه نیست؟ چرا شورایعالی انقلاب فرهنگی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و کمیسیون فرهنگی مجلس چرا دست روی دست گذاشته و رها نموده اند؟
حساسیت تک تک ما در هر صندلی و جایگاهی که هستیم نسبت به داشته های فرهنگی و دینی و زبانی امان ضرورت دارد. امید است این حساسیت از سطح روسای قوا و مسئولین عالی کشور شروع و به سمت حل قطعی منتهی شود.
دکتر رسول جلیلی دانشیار دانشگاه صنعتی شریف