چرا در ماشین سرگیجه و تهوع می‌گیریم؟

به گزارش «تابناک» به نقل از خبرگزاری صدا و سیما، بعضی از مردم به محض سوار شدن داخل خودرو و پس از چند کلیومتر رانندگی دچار حالت تهوع و استفراغ می‌شوند، اما دلیل این حالت تهوع، سرگیجه و استفراغ چیست؟

شاید در اطراف شما هم هستند کسانیکه پس از سوار شدن در اتومبیل دچار تهوع و استفراغ می‌شوند. این مورد در بسیاری از مواقع باعث می‌شود تا شخصی که به چنین مشکلی مبتلاست از سوار شدن به اتومیبل منصرف شود. همان طور که می‌دانید چنین حسی گا‌ها می‌تواند تمام افراد درون یک وسیله نقلیه را تحت تاثیر قرار دهد. این بیماری که با آن بیماری حرکتی یا kinetosis می‌گویند در برخی افراد شایع است. معمولا علائم حاصل از این بیماری شامل؛ عرق سرد، حالت تهوع خستگی مضاعف و حتی در پار‌ه ای از مواقع علائمی شبیه به علائم بیماری سرماخوردگی است.

علل اصلی ماشین گرفتگی (حالت تهوع خودرو)

شما هنگام حرکت با وسایل نقلیه شاهد برخی اجسام ساکن هستید که برخلاف حس دریافتی از اطراف است و باعث انتقال پالس‌های اشتباه به مغز می‌شود. حالت تهوع بارداری، حالت تهوع به دلیل مسمومیت غذایی و … تا حدی برای همه‌ی ما شناخته شده هستند. اما علت حالت تهوع در سفر چیست؟ وقتی میان حس‌های مختلف تضاد وجود داشته باشد، فرد دچار حالت تهوع می‌شود. مثلا وقتی سوار بر چرخ‌وفلک هستید، شما سوار بر وسیله‌ای هستید که در جهتی وارونه می‌چرخد. پس چشمان شما، ماهیچه‌ها و گوش داخلی‌تان در هماهنگی با یکدیگر نیستند و درک متفاوتی از شرایط دارند. در چنین وضعیتی، مغز بینوا نمی‌داند که دقیقا باید چه واکنشی داشته باشد. به‌همین‌خاطر دچار سرگیجه و حالت تهوع می‌شوید.

گوش‌ها به‌ویژه گوش داخلی نقش مهمی در ایجاد تعادل حس‌های مختلف ایفا می‌کند. گوش‌ها بخشی از سیستم تعادلی بدن موسوم به وستیبولار هستند. این سیستم شامل ۳ جفت کانال نیم‌دایره و ۲ کیسه است که ساکول و اوتریکول نامیده می‌شوند. این بخش‌ها، اطلاعاتی را که از دور و اطراف کسب می‌کنید، به مغز ارسال می‌کنند.

کانال‌های نیم‌دایره، مایعی را نگه می‌دارند که با حرکت کردن سر، حرکت می‌کند. ساکول و اوتریکول نسبت به نیروی جاذبه حساس هستند. آن‌ها مغز را از وضعیت نشستن یا ایستادن شما باخبر می‌کنند.

نقش مغز در بیماری حرکت یا ماشین گرفتگی چیست؟

مغز عضوی از بدن است که تمام داده‌ها را دریافت می‌کند و با جمع‌آوری و تحلیل آن‌ها به نتیجه می‌رسد. اما گاهی‌اوقات نشانه‌ها و سیگنال‌هایی گیج‌کننده به مغز می‌رسد. در یک هواپیمای درحال حرکت، شما احساس می‌کنید که درحال حرکت هستید، اما چشمان‌تان چنین حسی ندارند و حالتی از در حرکت بودن را تجربه نمی‌کنند. درنتیجه، چنین تضاد حسی در شما شکل می‌گیرد و بعد از یک سفر دریایی طولانی نیز اوضاع به همین صورت است. وقتی که روی خشکی قرار می‌گیرید همچنان احساس می‌کنید که در حرکت هستید. نتیجه‌ی همه‌ی این‌ها یک چیز است: حالت تهوع در سفر یا همان بیماری حرکت.

احتمال دارد همه‌ی افراد دچار حالت تهوع در سفر بشوند، اما کودکان و زنانی که در دوران بارداری هستند، بیشتر با این مشکل روبه‌رو می‌شوند. علاوه‌بر زنان باردار، زنانی که دوره قاعدگی را می‌گذرانند یا درحال هورمون‌درمانی هستند نیز دچار این حالت می‌شوند. کودکان ۲ تا ۱۲ ساله، افراد مبتلا به میگرن و کسانی که دارو‌هایی مانند آنتی بیوتیک، نارکوتیک، دارو‌های آسم و دارو‌های ضدافسردگی و حتی برخی دارو‌های متداول‌تری، چون ایبوپروفن و ناپروکسین مصرف می‌کنند نیز احتمال دچار شدن به حالت تهوع در سفر را دارند.

علائم و نشانه‌های ماشین گرفتگی (حالت تهوع خودرو)

این مشکل مسری نیست. از نشانه‌های آن می‌توان به سرد شدن ناگهانی بدن، عرق سرد و حالت تهوع اشاره کرد. از سایر علائم نیز می‌توان این موارد را نام برد:

سرگیجه.
افزایش ترشح بزاق.
بی اشتهایی.
رنگ‌پریدگی.

علاوه‌براین موارد، برخی از افراد نیز دچار سردرد، احساس خستگی و نفس‌نفس زدن می‌شوند. برخی از افراد نیز تحریک‌پذیرتر می‌شوند.

در بیشتر افراد معمولا علائم حالت تهوع در سفر مدت زیادی به طول نمی‌انجامد. فرقی نمی‌کند که تکان‌های قایق آزارتان می‌دهد یا حرکت قطار، در هر صورت وقتی به این شرایط عادت می‌کنید، علائم از بین خواهند رفت. اما اگر علائم حالت تهوع به‌خودی‌خود رفع نشدند، بهتر است از راهکار‌های زیر کمک بگیرید:

آرام باشید. چیزی بیابید و سعی کنید بر آن تمرکز کنید. مثلا از ۱۰۰ شروع به برعکس شمردن کنید، نفس عمیق بکشید و چشمان‌تان را ببندید.

به یک شیء ثابت نگاه کنید. اگر در قایق هستید به افق خیره بشوید. اگر در خودرو هستید هم از شیشه جلو بیرون را نگاه کنید.
قبل از سفر معده‌تان را پر نکنید. البته خالی بودن آن هم اصلا توصیه نمی‌شود. ضمن اینکه به هیچ‌وجه الکل مصرف نکنید.
هوای تازه را نفس بکشید و سیگار نکشید.
از خواندن و مطالعه در این حالت پرهیز کنید.

اگر با هواپیما سفر می‌کنید، بهتر است در قسمت بال دستگاه بنشینید. در کشتی هم کابین بالای عرشه را انتخاب کنید. در اتومبیل هم صندلی جلو بهترین مکان برای نشستن است.

دست‌بند‌هایی نیز وجود دارد که با فشار بر ناحیه‌ای روی مچ باعث ارسال سیگنال‌های الکتریکی می‌شوند و این حالت را ازبین می‌برند، اما هنوز مفید بودن این دست‌بند‌ها کاملا مشخص نشده است.

درمان ماشین گرفتگی (حالت تهوع خودرو)

برخی از افراد هم برای درمان حالت تهوع روش‌های زیر را به‌کار می‌برند:

۱. درمان ماشین گرفتگی با زنجبیل خام

زنجبیل ازنظر علمی نیز بررسی شده است و به‌نظر می‌رسد که خواصی برای ازبین بردن تهوع دارد، اما ازآنجاکه یک رقیق کننده خون هم هست، برای مصرف آن حتما باید با پزشک مشورت کنید.

۲. درمان بیماری حرکت با نعناع

استفاده از نعناع و نعنای تند موسوم به نعناع فلفلی نیز می‌تواند به بدن آرامش بدهد. بوی این ماده تسکین‌دهنده و آرامش‌بخش است.

۳. درمان حالت تهوع با طب سوزنی و فشاری

برخی افراد استفاده از طب سوزنی و فشاری در نقطه‌ای زیر مچ را در رفع حالت تهوع مفید می‌دانند.

۴. دارو‌های پزشکی و قرص حالت تهوع

برخی دارو‌ها نیز برای رفع ماشین گرفتگی یا بیماری حرکت استفاده می‌شود. برای مصرف موارد زیر باید حتما با پزشک مشورت کنید:

دیمن هیدرینات (درامامین): این دارو از خانواده آنتی‌هیستامین‌هاست و می‌شود بدون نسخه آن را خرید. این دارو به درمان حساسیت و حفظ تعادل بدن کمک می‌کند. اولین دُز آن باید ۱ ساعت قبل از شروع سفر مصرف بشود. دُزهای بعدی نیز هر ۴ تا ۶ ساعت مصرف می‌شوند.

اسکوپولامین (مالدیمار): این دارو باید با نسخه دریافت شود. مصرف آن در قالب یک پَچ پزشکی است که پشت گوش قرار می‌گیرد. باید ۴ ساعت قبل از شروع سفر از آن استفاده بشود. تأثیرگذاری هر دُز آن ۳ روز در بدن طول می‌کشد. سایر دارو‌ها از این قرار هستند:

سیکلیزین.
مکلیزین.
پرومتازین.

تمام این دارو‌ها دارای برخی از عوارض جانبی مانند خشکی دهان و خواب آلودگی هستند. حالت تهوع در سفر معمولا خودبه‌خود خوب می‌شود، اما اگر نشانه‌هایی مانند سرگیجه، سردرد، استفراغ، کاهش شنوایی و درد قفسه سینه ادامه داشت، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. کودکان نباید از آنتی‌هیستامین یا اسکوپولامین استفاده کنند. اگر کودک بین ۲ تا ۱۲ سال دارند، دیمن‌هیدرینات یا دیفن‌هیدرامین و بنادریل هم می‌تواند به‌عنوان قرص ماشین گرفتگی کودکان مفید باشد. البته قبل از مصرف حتما باید با پزشک مشورت کنید، زیرا ممکن است برخی از کودکان به این دارو‌ها حساسیت داشته باشند. پس آزمایش حساسیت قبل از مصرف ضروری است.

کارشناسان معتقدند بستر اصلی ایجاد بیماری سفر فیزیولوژیکی و حرکتی است، اما عوامل روحی هم تاثیر مهمی بر آن دارد به طوری که ممکن است شاهد باشیم برخی افراد حتی قبل از سوار شدن به ماشین حال بدی پیدا می‌کنند چرا که باور دارند با سوار شدن به ماشین حتما دچار سرگیجه خواهند شد.

در پایان می‌توان گفت، استفاده از قرص‌های ضد تهوع مانند دیمن هیدرینات پیش از شروع حرکت و تکرار مصرف آن حدود هر ۵ ساعت یکبار موثر باشد؛ بستن چشم‌ها و نشستن روی صندلی عقب و مطالعه در طول مسیر هم باعث تشدید سرگیجه در بسیاری از افراد می‌شود.