دغدغه مستاجران در فصل جابجایی/ از وام ودیعه مسکن در ۱۴۰۰ چه خبر؟

هفتاد و دومین جلسه ستاد ملی کرونا، مصوبه ای در حمایت از خانوارها در زمینه اجاره املاک مسکونی داشت که در آن با پرداخت تسهیلات وام ودیعه مسکن به مستأجران واجد شرایط موافقت و همچنین حداکثر افزایش مبلغ اجاره‌بها یا مبلغ رهن به مانند سال گذشته تعیین شد. پرسش این است که این دو راهکار در سال گذشته چگونه اجرایی شدند و آیا این دو راهکار می توانند برای تنظیم بازار اجاره در بلندمدت مناسب باشند؟

در چند سال اخیر، روند قیمت مسکن صعودی بوده و همین مساله اجاره بها را نیز افزایش داده است. از سوی دیگر، شیوع ویروس کرونا از اواخر سال ۹۸ باعث شد تا قدرت خرید مردم به شدت کاهش یابد.

به گزارش تابناک اقتصادی، از همین روی از سال گذشته اوضاع در بازار اجاره مسکن به شدت برهم ریخت و دولت برای جبران وضعیت دو راهکار در نظر گرفت.

نخستین راهکار این بود که برای افزایش اجاره بها سقف در نظر گرفته شد. بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، حداکثر افزایش اجاره بهای واحدهای مسکونی برای شهر تهران تا ۲۵ درصد و برای کلانشهرهای دیگر حداکثر ۲۰ درصد و در سایر شهرها ۱۵ درصد تعیین شد.

دومین طرح دولت، اعطای وام ودیعه مسکن بود. وعده پرداخت وام ودیعه مسکن در یکم مرداد ۹۹ توسط رئیس جمهور داده شد و وی با بیان ابلاغ پرداخت این وام به بانک‌ها گفت: سقف این وام برای مستاجران تهرانی ۵۰ میلیون تومان، شهر‌های بزرگ شامل شهر‌های بالای یک میلیون از جمله مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم، اهواز و کرمانشاه ۳۰ میلیون تومان و دیگر شهرها، ۱۵ میلیون تومان است که با نرخ سود ۱۳ درصد به مشمولان پرداخت می‌شود.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی نیز طی گفت‌وگویی درباره شرایط پرداخت این وام گفت: در تهران، مستاجران واحد‌های مسکونی کوچک‌تر از ۷۵ متر و در دیگر شهرها، مستاجران واحد‌های کمتر از ۹۰ متر مشمول وام ودیعه مسکن مستاجران خواهند شد.

سال گذشته به چند نفر وام ودیعه مسکن پرداخت شد؟

پروانه اصلانی، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی طی مصاحبه ای در ابتدای سال جاری در گزارشی از درباره وام ودیعه مسکن کرونایی در سال گذشته گفت: در سال ۱۳۹۹، تعداد ۹۲۰ هزار نفر پیامک تقاضای دریافت تسهیلات ارسال کرده‌اند، ۸۰۵ هزار نفر مشمول بوده‌اند، ۳۳۷ هزار نفر بانک مورد نظر را انتخاب کرده‌اند، ۲۳۱ هزار نفر پرونده در بانک مورد تقاضا تشکیل داده‌ و نهایتاً ۲۱۴ هزار نفر این وام را دریافت کرده‌اند.

آیا امسال هم وام ودیعه مسکن و سقف اجاره وجود دارد؟

درباره وام ودیعه مسکن باید گفت که طبق مصوبات و قوانین بودجه ای موجود، امسال نیز باید وام ودیعه مسکن پرداخت شود.

امسال قرار است هفت مدل وام ودیعه مسکن به متقاضیان پرداخت شود. یک مورد در شورای پول و اعتبار به تصویب رسیده و یک مورد را نیز ستاد ملی مقابله با کرونا مصوب کرده است. سایر موارد در مواد ۱ و ۲ بند «ه» و ماده ۱ بند «و» تبصره ۱۶ قانون بودجه سال جاری ذکر شده است.

همه وام‌های ودیعه مسکن در سال جاری به شرح زیر است:

1-  مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر موافقت با پرداخت وام ودیعه مسکن به اعضای فاقد مسکن هیات علمی دانشگاه تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان با بازپرداخت پنج ساله با نرخ ۱۸ درصد،

۲- اعطای وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن به خانوارهای فاقد مسکن در صورت تولد فرزند سوم به بعد در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ تا سقف ۱۵۰ میلیون تومان و بازپرداخت بیست ساله (قانون بودجه ۱۴۰۰)،

3- وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن تا سقف ۲۰۰ میلیون تومان (هر یک از زوجین ۱۰۰ میلیون تومان) به خانواده‌های دارای ۲ فرزند و فاقد مسکن با بازپرداخت ده ساله (طبق قانون بودجه ۱۴۰۰)،

۴- وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن به خانوارهای دارای یک فرزند و فاقد مسکن تا سقف ۱۶۰ میلیون تومان (هر یک از زوجین ۸۰ میلیون تومان) با بازپرداخت ده ساله (طبق قانون بودجه ۱۴۰۰)،

۵‌- وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن ۱۰۰ میلیون تومانی به هر یک از خانواده‌های بدون فرزند (هر یک از زوجین ۵۰ میلیون تومان) با بازپرداخت ده ساله (مصوبه قانون بودجه سال ۱۴۰۰)

۶- وام قرض‌الحسنه ودیعه مسکن ۱۰۰ میلیون تومانی به کارکنان و بازنشستگان نیروهای مسلح (ناجا، ارتش، سپاه و ودجا) با بازپرداخت ده ساله (قانون بودجه ۱۴۰۰)،

7-  وام ودیعه مسکن به خانوارهای فاقد مسکن که در اثر شرایط کرونایی، امکان جابه‌جایی ندارند (مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا).

همچنین ستاد ملی کرونا در هفتاد و دومین جلسه خود به ریاست حسن روحانی، رئیس‌جمهور که در ۲۵ خرداد سال جاری برگزار شد، در حمایت از خانوارها در زمینه اجاره املاک مسکونی علاوه بر اینکه با پرداخت تسهیلات وام ودیعه مسکن به مستأجران واجد شرایط موافقت کرد، حداکثر افزایش مبلغ اجاره‌بها یا مبلغ رهن برای قراردادها را در شهر تهران تا سقف ۲۵ درصد و سایر کلانشهرها تا سقف ۲۰ درصد و سایر شهرها تا سقف ۱۵ درصد مجاز دانست؛ بنابراین، در سال جاری هم وام ودیعه مسکن وجود دارد و هم سقف اجاره بها باید رعایت شود.

مهلت ثبت نام برای دریافت وام ودیعه مسکن تا چه زمانی است؟

طبق مصوبه فوق الذکر، مهلت ثبت نام اشخاص واجد شرایط برای دریافت تسهیلات کمک ودیعه اجاره مسکن تا پایان شهریور ماه ۱۴۰۰ تمدید می‌شود. بانک‌ها و مؤسسات اعتباری موظفند حداکثر تا پایان آذرماه سال جاری تسهیلات مذکور را پرداخت نمایند. سقف مبلغ این تسهیلات برای کلان شهر تهران ۷۰ میلیون، سایر کلان شهرها ۴۰ میلیون تومان و سایر شهرها ۲۵ میلیون تومان تعیین می‌شود. شرایط و مقررات مترتب بر این تسهیلات در سال ۱۳۹۹، در سال جاری نیز به قوت خود باقی است. تا سقف مبلغ ۱۰ هزار میلیارد تومان از بسته تسهیلات کرونایی، در سال ۱۴۰۰ به پرداخت تسهیلات برای این موضوع اختصاص داده می‌شود.

آیا سال گذشته این دو راهکار در بازار اجاره بها مفید واقع شدند؟

درباره سقف اجاره بها که باید گفت، طبق آمار موجود این سقف‌ها رعایت نشد. در همان ماه تابستان، گزارش‌های مرکز آمار ایران نشان می‌داد که اجاره بها بالاتر از سقف تعیین شده بود. در بخشی از گزارش شاخص قیمت اجاره بهای واحد‌های مسکونی خانوار‌های شهری در تابستان ۱۳۹۹ عنوان شده بود که متوسط افزایش هزینه اجاره بها برای کل خانوار‌هایی که تمدید قرارداد داشته اند، در فصل تابستان ۱۳۹۹ برابر با ۴۱.۲ درصد بوده است! همچنین تورم نقطه به نقطه اجاره بهای واحد‌های مسکونی خانوار‌های شهری در تابستان سال گذشته ۲۸.۹ درصد گزارش شده بود.

حتی در آخرین فصل سال گذشته نیز این سقف‌ها رعایت نشده بود به طوری که براساس گزارش مرکز آمار ایران، شاخص اجاره بهای مسکن در شهر‌های کشور، در زمستان ۹۹ در مقایسه با زمستان ۹۸ رشد ۲۸.۹ درصدی را نشان می‌داد.

همچنین بررسی‌ها درباره تغییرات شاخص اجاره بهای مسکن در شهر‌های کشور در زمستان ۹۹ نشان می‌داد، خانوار‌هایی که در این فصل قرارداد‌های یکساله آن‌ها سررسید شده و اقدام به تمدید قرارداد در واحد‌های مسکونی کرده بودند، رشد شاخص اجاره بها برای آن‌ها معادل ۳۸.۶ درصد بود.

همچنین درباره پرداخت وام ودیعه مسکن نیز شکایاتی وجود داشت، به طوری که در اواخر تابستان سال گذشته شخص وزیر مسکن از نحوه پرداخت و سرعت پرداخت انتقاد داشتند. محمد اسلامی در ۲۶ شهریور ۹۹ با اشاره به اینکه روند پرداخت وام ودیعه مسکن کند است، اظهار کرد: البته خوشبختانه در سه روز اخیر، سرعت اعطای وام افزایش یافته، اما همچنان خروجی خیلی کم بوده و آمار پرداخت وام قابل قبول نیست. وی افزود: در مورد تعداد افرادی که تاکنون وام ودیعه مسکن دریافت کرده اند، گفت: حدود ۸ هزار وام ودیعه مسکن به مستاجران پرداخت شده است.

این میزان پرداخت وام ودیعه مسکن در حالی بود که یک روز قبل از این مصاحبه، وزیر راه و شهرسازی، محمودزاده معاون وی گفته بود: بر اساس پالایشی که در مرحله نخست ثبت نام انجام شد، حدود ۳۵۵ هزار واجد شرایط، تشخیص داده شدند و بر اساس شاخص‌های مصوب، مستعد دریافت تسهیلات قرار گرفتند. وی گفت: به متقاضیان اطلاع رسانی شد تا برای بارگذاری اطلاعات به سامانه طرح اقدام ملی و صفحه مشخص برای وام ودیعه مراجعه و نسبت به بارگذاری اطلاعات، اقدام کنند. معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: بنا بر آخرین اطلاعات رسیده، تا این لحظه بیش از صد هزار متقاضی اطلاعات خود را بارگذاری کردند که به کارتابل سیزده بانک و دو موسسه مالی اعتباری در کشور معرفی شده اند.

محمودزاده گفت: از تعداد صد هزار نفری که واجد شرایط گرفتن وام هستند و به بانک‌ها معرفی شدند، حدود ۶ هزار و ۲۰۰ نفر این وام را دریافت کرده اند.

از سوی دیگر، برخی به میزان اقساط وام ودیعه انتقاد داشتند؛ برای نمونه، میزان اقساط برای تهرانی‌ها ماهانه ۵۴۰ هزار تومان در نظر گرفته شده بود که این رقم برای جامعه هدف این وام که عمدتا از اقشار ضعیف و آسیب پذیر جامعه بودند، رقم بالایی محسوب می‌شد. حسام عقبایی نایب رییس اتحادیه املاک استان تهران در این باره گفته بود: در دیداری که با وزیر راه و شهرسازی داشتم، تأکید کردم سود این تسهیلات باید به گونه‌ای باشد که قسط دیگری به اقساط مستاجرین تحمیل نشود. البته همین وام در هر صورت برای مستاجرین کمک کننده خواهد بود، اما بهتر است دولت در بازپس‌گیری وام‌های پرداخت شده، سود کمتری دریافت کند و سود آن‌ها بیشتر از کارمزد نباشد، زیرا این تسهیلات قرار است بازار را به نفع دهک‌های آسیب‌پذیر جامعه تنظیم کند.

همچنین برخی دیگر نیز گفته بودند که مبلغ در نظر گرفته برای وام ودیعه مسکن به خصوص برای شهر‌های بزرگی مثل تهران، قطعا نخواهد توانست بخش اعظم رهن را پوشش دهد و این خود مساله‌ای است که این راهکار، راهکار مناسبی برای شهر‌های بزرگ نیست.

سخن پایانی

هر چند امسال این دو طرح برای کنترل بازار اجاره بها زودتر از سال گذشته اجرایی شده است، باید در نظر داشت که اولا به مانند سال گذشته، قطعا سقف اجاره بها رعایت نخواهد شد و دولت باید ضمانت اجرایی قوی تری در نظر بگیرد تا موجران، نتوانند از این سقف ها فراتر روند. دوم آنکه هر چند دیگر نمی توان مبلغ و میزان وام ودیعه مسکن را تغییر داد، باید با هماهنگی بانک ها به سرعت پرداخت شود تا نفرات بیشتری را پوشش دهد.

در پایان باید گفت که این گونه طرح ها و راهکارها تنها مُسکن های موقتی برای مستاجران است  و دولت آینده باید در حوزه مسکن طرح اساسی را دنبال کند تا کمبود عرضه در بخش مسکن جبران شود و قیمت مسکن و متعاقب آن اجاره بها بشکند.